مامۆستایەکی زمانی کوردی لە سنە دەبێتە سیمبولی پاراستنی زمانی دایک
سلێمان تاشان – هه‌‌ولێر
لە سنەی رۆژهەڵاتی کوردستان خەڵک بە چەپڵەڕێزان پاڵپشتیان لە مامۆستایەکی زمانی کوردی کرد کە بە بێ هیچ بەڵگەیەکی تاوان، پێنج ساڵ زیندانیی بەسەردا سەپێنراوە و تاوانەکەی تەنیا ئەوەیە منداڵانی كوردی فێری خوێندنەوە و نووسین بە زمانی کوردی کردووە.
زارا محەمەدی ئەو مامۆستایەیە کە زیاتر لە ١٠ ساڵ بوو لە دوای دامەزراندنی ئەنجومەنی ئەدەبی و فەرهەمگی نۆژین، لە سنە خۆبەخشانە کاتی خۆی تەرخان کردبوو بۆ فێرکردنی زمانی کوردی بە خەڵک و لە پێناو برەودان بە زمان و ئەدەبیاتی کوردی هەموو هەوڵێکی خۆی بەگەڕ خست.
ئەو کە سەدان کەسی فێری نووسین و خوێندنەوە بە زمانی کوردی کردووە، لە زۆربەی پرسە نەتەوەیی و نیشتمانییەکانیشدا بەشدار بووە، لە ساڵی ٢٠١٩ لە لایەن هێزە ئەمنییەکان بە تۆمەتی کارکردن بۆ تێکدانی ئاسایشی نەتەوەیی و هانابردن بۆ دروستکردنی گرووپ و رێکخراو گیرا. دواتر لە لایەن دادگاوە ١٠ ساڵ بەندکردنی بەسەردا دەسەپێنرێت، بەگوتەی پارێزەرەکانی دادگاکە کە یەکێک بووە لە نادادپەروەرانەترین دادگاییكردنەكە و بچووکترین بەڵگەش لەسەر ئەو مامۆستایە ساغ نەبوویەوە تا بەم حوکمە سزا بدرێت.
حوکمەکەی زارا محەمەدی بە هەوڵی پارێزەرەکانی گەڕێندرایەوە دادگای پێداچوونەوە و تەنانەت ئەو دادگایەش نەیتوانی هیچ بەڵگەیەکی لەسەر بدۆزێتەوە تا پەسندی سزاکە بکات و دواجار ئەویش بە بێ هیچ بەڵگەیەک تەنیا پێنج ساڵ لە سزاکەی کەم کردەوە.
رۆژی شەممە هەشتی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ بۆ ئەوە دیاری کرابوو زارا محەمەدی کە بە بارمتە ئازاد کرابوو، خۆی رادەستی دادگا و گرتووخانە بکات بۆ ئەوەی سزای پێنج ساڵەکە بکێشێت. لەم چەند رۆژەدا چالاکان و پارێزەران و بنەماڵەی زار محەمەدی بە پەیام و لێدوانی جیاواز ناڕەزایەتی خۆیان بۆ ئەو حوکمەی دادگا دەربڕی.
خەڵکی سنە بۆ پاڵپشتیکردن لە زارا، لەگەڵیدا چوونە بەردەم دادگا و ویستیان ئەوە بسەلمێنن کە ئەوەی گیراوە تەنیا کەسێکی ئاسایی نییە بەڵکوو نوێنەرایەتی پرسێکی نەتەوەكەی خۆی دەکات.
پێویستە ئاماژە بەو راستییە بکرێت لە ئێران لە مادەی ١٥ی دەستوور مافی خوێندن بە زمانی دایک لە هەندێک قۆناغدا دراوە و چالاکی ئەدەبی و فێرکردنی زمانی زگماکی بە هیچ شێوەیەک کارێکی نایاسایی نییە. چالاكوانانی كورد دەڵێن: هیچ کات ئەو مادەیە جێبەجێ نەکراوە، بۆیەش ئەنجوومەنە ئەدەبییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان خۆبەخشانە خۆیان قۆڵیان لێ هەڵماڵیوە و پەرەیان بە فەرهەنگ و کولتور و زمان و ئەدەبیاتی کوردی داوە بەڵام هەر جارە و بە بیانوویەک چالاکان سزا دەدرێن.
دوێنێ لە رێورەسمی بەرێکردنی زارا محمەدی بۆ گرتووخانە جگە لە خێزانەکەی ئەو، بە سەدان کەس لە چالاکانی ئەدەبی و مامۆستای زانکۆ و پارێزەران و خەڵکی ئاسایی بەشدار بوون و بە چەپڵەڕێزان و بەرزکردنەوەی هەندێک دروشمی نەتەوەیی هێندەی تر ورەی زارایان بەرز کردەوە و بەڵێنی ئەوەیان بە زارا دا هەموویان هەر لەسەر رێبازەکەی ئەو دەبن.
زارا محەمەدی لە نێو ئاپۆرای جەماوەرەکە بۆ خەڵک دوا و گوتی ”ئەو پاڵپشتییە نەک تەنیا بۆ من، بەڵکو پشتگەرمییە بۆ هەموو ئەو کەسانەی لە کۆمەڵگەدا تێکۆشان دەکەن و دەزانن خەڵکەکەیان بە ئەمەگن. بەو رێز و خۆشەویستییەی کە نواندتان دڵنیا بن، چرکە بە چرکەی ئەو کاتگەلەی کە لە زیندانم باوەڕمەندتر دەبم”.
زارا محەمەدی لەبەردەم دادگای سنە گوتی قوڕ بەسەر ئەو دوژمنەی هیوای بە بەندیخانەیە و بە چەپڵەڕێزان پاڵپشتی لێ کرا و پاشان باسی لەوە کرد کە چوونی بۆ گرتووخانە نەک لە ئامانجەکانی ساردی ناکاتەوە بگرە سوورتری دەکات لەو باوەڕانەی هەیەتی.
دوو رۆژ لەمەوبەر لە لایڤێکی فەیسبووکدا کە زارا محمەدی و پارێزەرەکانی ئامادەی بوون، دكتۆر جوامێر عه‌بدوڵاهی پارێزه‌ری زارا محه‌مه‌دی، باسی له‌وه كرد كه دۆسیه‌ی زارا دۆسیه‌ی گه‌لی كورده و سزادانه‌كه‌ش زۆر نامرۆڤانه‌یه، دادگا نه‌یتوانیوه هیچ تاوانێك له‌سه‌ر ئه‌و مامۆستایه ساغ بكاته‌وه. ئەو باسی لەوە کردبوو کە زارا بچێتە گرتوخانەش کۆڵ نادات و لەوێ زیندانییەکان فێری نووسین و خوێندنەوە بە زمانی کوردی دەکات.
خوێندن و نووسین و فێرکردن بە زمانی دایکی یان زگماکی سەرەتاییترین مافە کە لە جاڕنامەی گشتی مافی مڕۆڤ ئاماژەی پێ کراوە بەڵام هێشتا لە رۆژهەڵاتی کوردستان خەڵک لەسەری سزا دەدرێت.