پاڤین ڕەمەزان – هەولێر
ئەوەی لە عێراقی دوای ڕژێمی بەعسدا جیاوازی دروست کرد و دەبوو بەردەوامی هەبێت، پێکەوە کار کردنی هاوبەشی پێکهاتەکانی عێراق بوو لە نووسینەوەی دەستووری نوێی عێراق و دروستکردنی پەرلەمان و حکوومەتێکی فیدراڵ و لامەرکەزی، کە مافی هیچ پێکهاتە و نەتەوە و ئایینە جیاوازەکان تێیدا پێشێل نەبێت و بەدوور بێت لە چەوساندنەوە و ململانێی تائیفی و مەزهەب گەرایی و دەست شلکردن بۆ بوونی ئەجێندای وڵاتانی ئیقلیمی.
دابەشبوونی دەسەڵات بەسەر گرووپەکاندا
لەماوەی ڕابردوودا، بە تایبەت دوای دروستبوونی تەنگەژەکان و زیادبوونی دەستوەردانە دەرەکییەکان لە حکوومەتەکانی عێراقدا دوای ساڵانی ٢٠٠٩-٢٠١٠ پێکهێنانی کابینەکانی حکووەتی عێراق هیچ کاتێک ڕەنگدانەوەی خواستی دەنگدەران نەبووە، بەڵکو دابەشکردنی پۆستەکان و وەرگرتنی حکوومەت بە خواستی ئیتیلاف و ڕێککەوتنی نێوان چەند لایەنێکی مەزهەبی بووە بە هاوکاری وڵاتانی ئیقلیمی. ئەمەش ڕاستەوخۆ ڕەنگدانەوەی هەبووە بە ئەدای حوکمەتداری ئەو ساڵانە لە عێراقدا، بە شێوەیەک لەماوەی ٢٠ ساڵی ڕابردوودا، عێراق لە هیچ سێکتەرێکدا بەرەو پێش نەچووە و لەپای ئەوە خەریکی قەڵەوکردنی چەندین گرووپی چەکدارین کە سێبەری حکوومەتن و بڕیار و ئەجێندای خۆیان هەیە لە هەلومەرجە سیاسییەکاندا.
دوورکەوتنەوە لە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی
عێراق لەو ساڵانەیدا کە هێشتا نەیپەرژابوو دژایەتی هێزە دەرەکییەکانی هاوپەیمانان بکات، بارودۆخی حوکمڕانی تێیدا تا ڕادەیەکی بەرچاو سەرکەوتوو بوو. لەگەڵ سەرهەڵدانی گرووپە چەکدارەکان و دروستبوونی حکوومەتی سێبەری ئەو گرووپانە، عێراق وردە وردە کەوتە ژێر ئەجێندایەکی سیاسیی ئیقلیمییەوە بۆ داواکردنی دەرکردنی هێزی هاوپەیمانان لە کاتێکدا نەیدەتوانی بەسەر بچوکترین مەترسی سەربازیدا سەربکەوێت شکستهێنانی سوپاکەی لەسەر دەستی داعش باشترین نموونە بوو. ئەو داواکارییەی عێراق بۆ دەرکردن و دژایەتیکردنی وڵاتانی هاوپەیمان، لەبەرژەوەندی دەستەبژێر و تاخمێکی سیاسیی عێراقدا بوو کە ئەجێندای وڵاتێکی ئیقلیمی بوو نەک بەرژەوەندی عێراق و خەڵکەکەی. بە خوێندنەوەی چاودێرانی سیاسی، لە ئەگەری ئەوەی ئەجێندای ئەو گرووپانە سەرکەوێت، دوور نییە ئەمریکا و وڵاتانی دیکەی هاوپەیمان، عێراق ڕووبەڕووی سزای ئابووری توند بکەنەوە و لە ئاکامدا عێراق بەرەو قەیران و هەڵدێركی گەورە ببەن.
خواستی گرووپە چەکدارەکانی عێراق
ئەگەرچی خەزێنەی عێراق بۆ گرووپە چەکدارە نایاساییەکان ئاوەڵایە و لەولاوە خەڵکی هەژاری عێراق لە گوزەرانێکی سەختدا و بەبێ بوونی خزمەتگوزارییەکان دەیگوزەرێنن، بەڵام ئەم گرووپانە وەک لەسەرەتادا بە بیانووی ڕووبەڕوو بوونەوەی داعش دروستبوون و دامەزران، دواتر هەر زوو دەرکەوت ئامانج لە هەبوونیان لێدانە لە هێزەکانی وڵاتانی هاوپەیمان و مەترسییەکانی داعشیان بە تەواوی نەڕەواندەوە کەوتنە پەلاماردانی کونسوڵخانە و پێگەی هێزەکانی وڵاتانی هاوپەیمان. خواستی ئەو گرووپانە بۆ دەرکردنی هێزەکانی هاوپەیمان، ڕەنگە مەبەست لێی دەستبەسەرداگرتنی ڕەهای دەسەلات بێت لە عێراق و پێشتریش هەڕەشەی جیددی بوونە بۆسەر هەرێمی کوردستان و بەشێکیشیان بەشدارن لەو هێرشانەی جار جار دەکرێتە سەر هەولێر.
ململانێ لەگەڵ هەرێمی کوردستان
حکوومەتی عێراق، بەردەوام شکستەکانی لە ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی ئیداری و ئابوری و ئەمنی و ..تد، بە ململانێ لەگەڵ هەرێمی کوردستان بزر دەکات لە پێش چاوی شەقامی عێراقی. ئەم دژایەتیکردنەی هەرێمی کوردستان، زۆرجار خواستی حکوومەتی عێراق و سەرۆکوەزیرە جیاوازەکانی حکوومەتەکانی ئەم چەند ساڵەی ڕابردووی عێراق نەبووە، بەڵکو خواستی سەرکردەی هەندێک لایەنی مەزهەبین کە هەر ئەوانن سەرپەرشتی ئەو گرووپە چەکدارە نایاساییانەی عێراق دەکەن. لەماوەی ململانێ لەگەڵ هەرێمی کوردستاندا، حکوومەتی عێراق جگە لە زیان هیچ دەستکەوتێکی نەبووە، بەلا هەرێمی کوردستان لەژێر ئەو گوشارانەی حکوومەتی عێراقیشدا، لە هیچ سێکتەرێکدا پاشەکشەی نەکردووە و لە هەوڵی بەردەوامی خۆیدایە لە شەڕی گەندەڵیدا سەرکەوێت و بەشێک نەبێت لەو گەندەڵییە زەبەلاحانەی ڕۆژانە لە عێراقدا ئاشکرا دەبن، کە دواینیان دزی سەدە بوو، تیایدا دەیان ملیار دۆلار حەپەلوش کرا و ڕای گشتی عێراقیش لە بەردەمیدا لاواز بوو.
دادگەی فیدراڵی و ناسەروەری یاسا
چاودێرانی سیاسی، سەرقاڵی دادگەی فیدراڵی بە بڕیارەکانی دژی هەرێمی کوردستان، بە مەسەلەیەکی گاڵتەجارانە دەزانن. بەشێوەیەک چەندین ناحەقی بەرامبەر پێکهاتەی کورد و سوننە لە عێراقدا کراوە و دەکرێت لە بابەتی بودجە و بەڕیوەبردن و شەراکەت، کەچی ئەو دادگەیە سەرقاڵی سکاڵایەکە سەبارەت بە ژمارەی کورسی پێکهاتەکان لە پەرلەمانی کوردستان! عێراق لە ئەزمەی قووڵی نایاساییدا، کە بە ڕۆژی ڕووناک و لەسەر شاشە و مێدیا و کەناڵەکان بەرپرسانی عێراق هاواری ئەوە دەکەن عێراق لە گەمەی گەندەڵیدا لەنێو دەچێت و وەزیرەکانی پێشووی حکوومەتی عێراق باس لە دیاردەی یەکجار مەترسیدار دەکەن لە عێراقدا، کەچی ئەو دادگەیە و دەیان ماددەی دەستووری و دەیان یاسا لە ئاستیان ڵاڵ و بێدەنگن، بەڵام لە بچووکترین بابەت دژی هەرێمی کوردستان، ئەو دادگەیە ئامادەیە و ڕۆڵی یەکلاکەرەوەی خۆی دەگێڕێت.