چواس خالید – هەولێر
به گوته‌ی ڕاوێژكاری سه‌رۆكوه‌زیرانی عێراق بۆ كاروبای دارایی، یه‌ده‌گی بانكی ناوه‌ندیی عێراق له دراوی بیانی ئاستی پێوانه‌یی تۆمار كردووه و گه‌یشتووه‌ته سەد و پازدە ملیار دۆلار و ئابووری عێراق به‌هێزه. به‌گوێره‌ی داتاكه‌ی ئه‌نجوومه‌نی زێڕی جیهانیش عێراق له وڵاته ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانه، كه‌چی پارێزگاكانی وێرانه و یەک لە سەر چواری هاووڵاتیانی له خوار هێڵی هه‌ژارییه‌وه ده‌ژین.
مه‌زهه‌ر محه‌مه‌د ڕاوێژكاری دارایی سه‌رۆكوه‌زیرانی عێراق ڕایده‌گه‌ینێ: یه‌ده‌گی بانكی ناوه‌ندی عێراق له دراوی بیانیدا ئاستی پێوانه‌یی تۆمار كردووه و گه‌یشتووه‌ته سەد و پازدە ملیار دۆلاری ئه‌مه‌ریكی و ده‌ڵێ “ڕه‌وشی ئابووریی وڵاته‌كه‌مان به‌ره‌و باشی ده‌چێت”.
مه‌زهه‌ر محه‌حه‌مه‌د له لێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی هه‌واڵی فه‌رمیی عێراق هێمای بۆ ئه‌وه كردووه، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئێستا ئابووری عێراق به‌هێزه، به ئاسانی قه‌یرانه‌كان تێده‌په‌ڕێنێت و ئه‌و پاكێجانه‌ی له‌لایه‌ن بانكی ناوه‌ندییه‌وه خراوه‌ته بازاڕه‌كانه‌وه، دڵنیایی ده‌ده‌نه هاووڵاتیان و له‌باره‌ی سیسته‌می پاره‌دانی ئه‌لیكترۆنییه‌وه قۆناغی باشمان بڕیوه.
جیا له دراوی بیانی، عێراق له یه‌ده‌گی زێڕیشدا له وڵاته ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانه و به‌پێی داتاكانی ئه‌نجوومه‌نی زێڕی جیهانی كه له شوباتی پار بڵاوی كردووه‌ته‌وه، عێراق له‌ڕیزی یه‌كێك له وڵاته ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانی یه‌ده‌گی زێڕه و پله‌ی ٣٨ه‌مینی له ڕیزبه‌ندی سه‌د وڵاتی جیهان گرتووه، خۆ له‌سه‌ر ئاستی وڵاتانی عه‌ره‌بیش، عێراق له پله‌ی چواره‌مدایە.
به‌گوێره‌ی داتاكه‌ی ئه‌نجوومه‌نی زێڕی جیهانی، عێراق خاوه‌نداریی خۆی له بڕی زێڕدا به جێگری هێشتووه‌ته‌وه، كه ٩٦.٤ تۆن زێڕی هه‌یه و به‌ڕێژه‌ی ٨٨% پاشماوه‌ی یه‌ده‌گه‌كانی دیكه‌یه‌تی.
ڕێژه‌ی ئه‌و یه‌ده‌گه دراوه‌ی ڕاوێژكاری دارایی سه‌رۆكوه‌زیرانی عێراق هێمای بۆ ده‌كات، له‌گه‌ڵ بوونی ئه‌و بڕه زێڕه‌ی كه ئه‌نجوومه‌نی زێڕی جیهانی ئاماژه‌ی بۆده‌كات، هیچیان له سیمای پارێزگه و ڕێگه‌وبان و بووژاندنه‌وه‌ی ئابووری و گوزه‌رانی هاووڵاتیانی عێراق نه‌گۆڕیوه، كه زۆرێكیان له‌ژێر بارێكی گرانی داراییدا دەژین، له‌كاتێكدا به‌هێزیی ئابووری وڵات، ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ڕاسته‌وخۆی له‌سه‌ر دراو و بازاڕ و كار و ژیانی هاووڵاتیان خزمه‌تگوزارییه‌كان ده‌بێت.
له ئابی ٢٠٢٢دا، وه‌زاره‌تی كاروباری كۆمه‌ڵایه‌تیی عێراق ئاشكرای كرد، نۆ ملیۆن هاووڵاتی عێراقی له‌ژێر هێڵی هه‌ژاریدا دەژین.
ڕێژه‌ی هه‌ژاری له عێراق زیادی كردووه و ٨ ی كانوونی دووه‌م، عه‌بدولزه‌هره هینداوی، گوته‌بێژی وه‌زاره‌تی پلاندانی عێراق ڕایده‌گه‌یه‌نێ، ڕێژه‌ی هه‌ژاری له ساڵی ٢٠٢٢، گه‌یشتووه‌ته ٢٥% و ئه‌و ڕێژه‌یه‌ش به به‌راوردی ساڵانی ٢٠١٩ و ٢٠١٨، زیادتر له ٥% به‌رزبووه‌ته‌وه، كه ئه‌وكات ڕێژه‌ی هه‌ژاری له عێراق نه‌ده‌گه‌یشته ٢٠%.
وه‌زاره‌تی پلاندانی عێراق ئاشكرای كردووه، ڕێژه‌كه به‌گوێره‌ی ناوچه‌كان جیاوازه و ڕێژه‌ی هه‌ژاری له پارێزگاكانی باشووری عێراق ٣٢%ه، له پارێزگای موسه‌ننا ٥٢% و ڕێژه‌ی هه‌ژاریش له پارێزگای نه‌ینه‌وا ٤٩%ه، وه‌زاره‌تی پلاندانی عێراق هۆكاری به‌رزی ڕێژه‌ی هه‌ژاری له‌و پارێزگایانه بۆ ئه‌وه ده‌گه‌ڕێنێته‌وه، كه كه‌رتی گشتی هیچ پڕۆژه‌یه‌كی گه‌شه‌پێدانی له‌م ناوچانه‌دا نه‌كردووه.
خۆ وه نه‌بێت پارێزگه‌كانی دی لێوڕێژی پێشكه‌شكردنی پڕۆژه خزمه‌تگوزارییه‌كان بن، كه سه‌ر به هه‌ر پارێزگایه‌كی ناوه‌ندی عێراق دا ده‌كه‌ی، له‌ڕووی خزمه‌تگوزاری و گه‌شانه‌وه و پێشكه‌وتنه‌كان و دۆخی ژیانی هاووڵاتیانی هی ئیره‌ی پێبردن نییه و مایه‌ی به‌زه‌ین.
هەر بەگوێرەی پلەو خشتەبەندییەکی وەزارەتی نەخشەدانانی عێراق، کەمترین ڕێژەی ھەژاری لەسەر ئاستی عێراقدا لە پارێزگاکانی ھەرێمەو سلێمانیش بەڕێژەی٣٪ پلەی یەکەمینی گرتووە.
به‌رزبوونه‌وه‌ی ڕێژه‌ی هه‌ژاری له ساڵی ٢٠٢٢ له عێراق له‌كاتێكدایه، ڕۆژانه ئه‌و وڵاته زیاتر له چوار ملیۆن به‌رمیل نه‌وت به‌رهه‌م ده‌هێنێت و له ٥ی مایسی پاریش، ئاژانسی نێوده‌وڵه‌تی وزه بڵاوی كرده‌وه، له داهاتی ساڵی ٢٠٢٢ی نه‌وت و گاز له دنیادا، عێراق به پله‌ی سێیه‌م و له دوای سعودیه و ئه‌مه‌ریكا دێت، كه دوو سەد ملیار دۆلار داهاتی نه‌وتی بووه.