چێژی هونەر بە بڕوای سیگمۆند فرۆید بابەتێکی ئاڵۆزە کە دەروونناسی و جوانیناسی بەیەکەوە دەبەستێتەوە. فرۆید، دامەزرێنەری شیکاری دەروونی، هونەری بە دەربڕینی ململانێی قووڵی دەروونی دەزانی. لێرەدا چەند خاڵێکی سەرەکی سەبارەت بە بیرۆکەکانی دەخەمەروو:
فرۆید پێیوابوو کە بەرهەمە هونەریەکان ڕەنگدانەوەی ناکۆکی نێوان ئیگۆ (کە نوێنەرایەتی واقیع دەکات) و id (کە نوێنەرایەتی پاڵنەرە غەریزەییەکان دەکات). هونەر دەتوانێت ڕێگەیەک بێت بۆ دەربڕینی ئەم پاڵنەرانە بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ.
فانتازیا و واقیع
فرۆید پێی وابوو هونەر دەربازبوون لە واقیع دابین دەکات، ئەمەش ڕێگە بە مرۆڤ دەدات بە شێوەیەکی سەلامەت بەدوای ئارەزووە سەرکوتکراوەکانی خۆیدا بگەڕێت.
سیمبۆلیزمی هونەر
فرۆید پێی وابوو کە بەرهەمە هونەریەکان هەڵگری هێمایەکن کە ڕەنگدانەوەی هەست و ئارەزووی نائاگان. شیکردنەوەی هێماکان لە هونەردا دەتوانێت بیرۆکە و پاڵنەرە شاراوەکان ئاشکرا بکات.
کاریگەری لەسەر هەستەکان
هونەر دەتوانێت کاریگەری لەسەر هەستەکان هەبێت و ئەزموونەکانی مرۆڤ بەشێوەیەک دەرببڕێت کە ڕەنگە بە وشە گوزارشتکردن قورس بێت.
فرۆید هونەری بەستەوە بە شیکاری دەروونییەوە، ڕەهەندی نوێی بۆ تێگەیشتن لەوەی کە هونەر چۆن کاریگەری لەسەر دەروونی مرۆڤ هەیە، زیاد دەکات.
سیگمۆند فرۆید چەندین بەرهەمی هونەری لە چوارچێوەی بیرۆکەکانیدا سەبارەت بە دەروونی مرۆڤ شیکردەوە. دیارترینی ئەم بەرهەمانە بریتین لە:
1.”مادۆنا و منداڵ”
لەلایەن هونەرمەند،ڕافایل
فرۆید ئەم کارەی بە ڕەنگدانەوەی پەیوەندی نێوان دایک و منداڵ، و بە هێمای پاراستن و چاودێری زانی.
هاوار،لەلایەن هونەرمەند ئێدوارد مونچ
فرۆید ئەم کارەی بەستەوە بە هەستی دڵەڕاوکێ و نامۆبوون، کە ڕەنگدانەوەی ململانێ دەروونییە ناوخۆییەکان بوو.
دواین ئێوارەخوان”لە نووسینی لیۆناردۆ داڤینچی
فرۆید ئاماژەی بە هێما و کارەکتەرە ئایینییەکانی ناو تابلۆکە کردووە، و چۆن ڕەنگدانەوەی ململانێ ڕۆحی و دەروونییەکانن.
بەرهەمەکانی ؛سالڤادۆر دالی
فرۆید بەرهەمەکانی دالی وەک نموونەی دەربڕینی خەون و نائاگا بەکارهێنا، کە ئارەزووی سەرکوتکراو بە شێوەی سەیر و ناتەقلیدی دەردەکەون.
ئەم نموونانە ئەوە دەردەخەن کە چۆن فرۆید هونەری وەک خاڵی دەستپێک بۆ تێگەیشتنێکی قووڵتر لە دەروونی مرۆڤ و ململانێ ناوەکییەکانی بەکارهێناوە.
سیگمۆند فرۆید لە چەندین کتێب و وتاردا مامەڵەی لەگەڵ شیکردنەوەی بەرهەمە هونەرییەکان کردووە. دیارترینیان بریتین لە:
پێشەکی بۆ شیکاری دەروونی”(1917):
– بیرۆکەی تێدایە دەربارەی هێماسازی لە هونەر و خەونەکاندا.
تێبینی لەسەر هونەر(1910):
– باس لەوە دەکات کە چۆن هونەر ڕەنگدانەوەی ململانێ دەروونییەکانە.
لە دەرەوەی بنەمای چێژ” (1920):
– باس لە ناکۆکی نێوان ئارەزووەکان و ئیگۆ دەکات، بە ئاماژەدان بە بەرهەمە هونەریەکان.
شیکاری دەروونی و هونەر
– کۆمەڵێک بابەت کە باس لە پەیوەندی نێوان شیکاری دەروونی و هونەر دەکەن.
ئەم بەرهەمانە ڕەنگدانەوەی حەزی فرۆید بۆ تێگەیشتن لە هونەر لە ڕوانگەی دەروونییەوە، و چۆن دەتوانێت ڕەنگدانەوەی ململانێ ناوەکییەکانی مرۆڤێک بێت.
بەم شێوەیە ڕێبازی فرۆید تێڕوانینێکی ناوازە دەدات کە هونەر و دەروونناسی تێکەڵ دەکات، بەشدارە لە تێگەیشتنێکی قووڵتر لە بەرهەمە هونەریەکان.