نورەدین جاف
هونەری شانۆ جۆرێکە لە دەربڕینی هونەری کە نمایشی ڕاستەوخۆ و دراما تێکەڵ دەکات. شانۆ چەندین توخم لەخۆ دەگرێت وەک نواندن، دەرهێنان، نووسین، دیزاین، مۆسیقا. نمایشە شانۆییەکان لەسەر شانۆ پێشکەش دەکرێن و هونەرمەندان ڕاستەوخۆ لەگەڵ بینەردا کارلێک دەکەن و ڕەهەندێکی ناوازە بۆ ئەزموونەکە زیاد دەکەن.
توخمەکانی هونەری شانۆ:
• نواندن
نمایشی ئەو ئەکتەرانەی کە کارەکتەرەکان بەرجەستە دەکەن ئەو سیناریۆیە یان دیالۆگە کە بە تایبەتی بۆ نمایشێک نووسراوە.
• دەرهێنان
دەرهێنان و ڕێکخستنی نمایشەکە لەلایەن دەرهێنەرەوە.
• دیزاین
دیزاینی سێت و جلوبەرگ و ڕووناکی لەخۆ دەگرێت.
• مۆسیقا
بەکار دێت بۆ بۆەرزکردنەوەی هەستەکان و زیادکردنی قووڵی بۆ نمایشەکان.
جۆرەکانی شانۆ
شانۆی کلاسیک؛ وەک تراژیدیا و کۆمیدیا.
شانۆی مۆدێرن؛ فۆرمەکانی وەک شانۆی ئەزموونی و شانۆی هاوچەرخ لەخۆ دەگرێت.
گرنگیی هونەری شانۆ
ڕەنگدانەوەی ڕۆشنبیری و مێژووە؛ پەرە بە هۆشیاری کۆمەڵایەتی دەدات و بابەتی گرنگ دەورووژێنێت؛ سەکۆیەک بۆ دەربڕینی بیرکردنەوە و هەستەکان دابین دەکات.
هونەری شانۆ ئامرازێکی بەهێزی پەیوەندی و کارلێککردنە و بەردەوامە لە پەرەسەندن و گونجان لەگەڵ سەردەمدا.
شانۆی کوردی؛ شانۆی کوردی فۆرمێکی هونەرییە کە ڕەنگدانەوەی کولتوور و نەریتی کوردییە، هەروەها دەربڕینی نیگەرانی و هیوای گەلی کوردە. تایبەتمەندە بە فرەچەشنی و دەوڵەمەندییەکەی، و توخمە نەریتی و مۆدێرنەکان لە نمایشدا تێکەڵ دەکات.
مێژووی شانۆی کوردی
سەرەتاکان مێژووی شانۆی کوردی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی کۆن، کە فۆلکلۆر و چیرۆکە باوەکان نمایش دەکران.
سەردەمی مۆدێرن؛ شانۆی کوردی لە سەدەی بیستەمەوە بە شێوەیەکی بەرچاو دەستی بە گەشەسەندن کرد، لەگەڵ سەرهەڵدانی نووسەران و ئەکتەران و دەرهێنەرەکان هەوڵیان دەدا بەرهەمی شانۆیی پێشکەش بکەن کە ڕەنگدانەوەی ناسنامەی کوردبوونە.
جۆرەکانی شانۆگەری
شانۆی نەریتی لەسەر بنەمای چیرۆک و ئەفسانەی کوردی، و توخمە فۆلکلۆرییەکان کەڵک وەردەگرێت.
شانۆی مۆدێرن مامەڵە لەگەڵ ئەو پرسە کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابووریانە دەکات کە ڕووبەڕووی کۆمەڵگای کوردی دەبێتەوە.
کەسایەتییە دیارەکان
نووسەران و نووسەران بەشێکی زۆر لە نووسەرانی کورد بەشداری لە پەرەپێدانی دەقە شانۆییەکان دەکەن.
دەرھێنەر و ئەکتەر کۆمەڵێک دەرھێنەر و ئەکتەر ھەن کە ڕۆڵی سەرەکییان لە بووژاندنەوەی شانۆی کوردیدا بینیوە.
گرنگی شانۆی کوردی
دەربڕینی ناسنامە ئامرازێکە بۆ دەربڕینی کولتووری کوردی و پرسەکانی.
هۆشیاری بەشدارە لە بەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیاری سەبارەت بە پرسە کۆمەڵایەتی و سیاسییەکان.
شانۆی کوردی بەردەوامە لە پەرەسەندن و نەوەکان بەیەکەوە دەبەستێتەوە و گۆڕانکارییەکانی کۆمەڵگا ڕەنگ دەداتەوە.
لە هەرێمی کوردستان چەندین زانکۆ و پەیمانگا هەن کە وانە بە هونەری شانۆ دەڵێنەوە و بەرنامەی تایبەتمەند لەم بوارەدا پێشکەش دەکەن. لێرەدا هەندێکیان دەخەینە ڕوو:
زانکۆی سلێمانی
کۆلێژی هونەرە جوانەکان، بەرنامەی شانۆ و هونەرە نمایشییەکان پێشکەش دەکات، کە فێرخوازەکان لە بواری نواندن و دەرهێنان و شانۆنامەدا ڕاهێنراون.
فاکەڵتی هونەری زانکۆی دهۆک، بەشێکی تایبەت لەخۆ دەگرێت بۆ هونەری شانۆ، کە فێرخواز فێری تەکنیکەکانی نمایش و دەرهێنان دەبێت.
کۆلێژی هونەری زانکۆی هەولێر/ سەلاحەدین، پرۆگرامی خوێندنی تایبەتمەند پێشکەش دەکات لە بواری شانۆ، بە گرنگیدان بە کولتووری کوردی.
پەیمانگای هونەرەجوانەکان لە کەرکوک
خولی پەروەردەیی لە شانۆدا دابین دەکات، هەروەها فێرخوازەکان لە بواری نمایش و هونەری شانۆدا ڕادەهێنێت.
پەیمانگای شانۆ لە سلێمانی
گرنگی بە ڕاهێنانی ئەکتەر و دەرهێنەری نوێ دەدات و هونەرە شانۆییە ناوخۆییەکان بەرەوپێش دەبات.
گرنگی ئەم دامەزراوانە
ئەم زانکۆ و پەیمانگایانە بەشدارن لە پەرەپێدانی شانۆی کوردی و فێرکردنی تواناکانی هونەری نمایشی نەوەی نوێ، بەمەش فەرهەنگ و میراتی کوردی بەرەوپێش دەبەن.
شانۆ لە لایەنە جۆراوجۆرەکانی ژیانی کولتووری و کۆمەڵایەتیدا گرنگییەکی زۆری هەیە. لێرەدا چەند خاڵێک دەخەینەڕوو کە گرنگییەکەی دەردەخەن:
دەربڕینی هونەری
شانۆ سەکۆیەک بۆ هونەرمەندان دەڕەخسێنێت کە لە ڕێگەی نمایشەوە بیر و هەستەکانیان دەرببڕن.
هۆشیاریی کۆمەڵایەتی
تیشک دەخاتە سەر پرسە کۆمەڵایەتی و سیاسییەکان، یارمەتی کۆمەڵگا دەدات بۆ گفتوگۆکردن و باشتر تێگەیشتن لەو بابەتانە.
بەرەوپێشبردنی ڕۆشنبیری
شانۆ ڕەنگدانەوەی کولتوور و نەریتە باوەکانە، بەرزکردنەوە و پاراستنی شوناسی کولتووری.
پەروەردە و کارلێککردن
بە ئامرازێکی پەروەردەیی کاریگەر دادەنرێت، چونکە دەتوانرێت بەکاربهێنرێت بۆ فێرکردنی چەمکە جیاوازەکان بە شێوەیەکی کارلێککارانە و سەرنجڕاکێش.
گەشەپێدانی کارامەیی
یارمەتی پەرەپێدانی تواناکانی پەیوەندیکردن و دەربڕین و متمانە بەخۆبوون دەدات لە بەشداربووان، جا ئەکتەر بن، نووسەر بن، یان دەرهێنەر.
دروستکردنی کۆمەڵگە
شانۆ مرۆڤەکان لە پاشخانە جیاوازەکانەوە کۆدەکاتەوە، کارلێکی کۆمەڵایەتی و لێکتێگەیشتنی یەکتر بەرەوپێش دەبات.
دەربازبوون لە واقیع
دەرفەتێک بۆ بینەر دەڕەخسێنێت بۆ ئەوەی لە فشارەکانی ژیانی ڕۆژانە ڕزگاریان بێت لە ڕێگەی ئەزموونێکی هونەری چێژبەخشەوە.
شانۆ وەک فۆرمێکی هونەری ژیانی دەمێنێتەوە کە بەشدارە لە داڕشتنی هۆشیاری کولتووری و کۆمەڵایەتی و بەهێزکردنی پەیوەندی مرۆڤ لە ڕێگەی هونەرەوە.
شانۆی سەرکەوتوو پشت بە چەند توخمێکی جەوهەری دەبەستێت کە بەشدارن لە گەیشتن بە ئەزموونێکی هونەری ناوازە. ئەمەش هەندێک لەم بابەتە دەخەمە ڕوو:
دەقی باش
سیناریۆی شانۆنامەکە دەبێت بەهێز و سەرنجڕاکێش بێت، لەگەڵ دیالۆگێک کە سەرنجی بینەر ڕابکێشێت.
ئەدای بەهێز
دەبێت نواندنەکە نایاب بێت، ئەکتەرەکان بە دڵسۆزی و پیشەیی کارەکتەرەکان بەرجەستە بکەن.
ئاراستەکردنی نایاب
دەرهێنەر ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە دەرهێنانی نمایشەکە و هەماهەنگیکردنی توخمە جیاوازەکان، وەک ڕووناکی و دەنگ.
دیزاینی هونەری
دیکۆر و جلوبەرگ و مۆسیقا دەبێت لەگەڵ تەوەری شانۆنامەکەدا بگونجێت و ئەزموونی بینراو بەرز بکاتەوە.
کارلێکی بینەر
شانۆی سەرکەوتوو پەیوەندییەک لە نێوان ئەکتەرەکان و بینەردا دروست دەکات، وایان لێ دەکات هەست بکەن بەشێکن لە چیرۆکەکە.
بەبازاڕکردنی کاریگەرانەی شانۆنامەکە یارمەتیی ڕاکێشانی بینەران دەدات، جا چ لە ڕێگەی سۆشیال میدیا یان ڕیکلامە تەقلیدییەکانەوە.
ئەگەر ئەم لایەنانە سەرنجیان لەسەر بێت، شانۆ دەتوانێت سەرکەوتنێکی گەورە بێت و کاریگەرییەکی قووڵ لەسەر بینەر بەجێ بهێڵێت.