نورەدین جاف
پراکتیزەکردنی هونەرە جۆراوجۆرەکان خۆراکە بۆ ڕۆح و جەستە، هەروەها هونەر ( وێنەکێشان، ڕەنگکردن، مۆسیقا و شانۆ) ڕۆحی داهێنان لە منداڵاندا پەرەپێدەدات، لێرەوە گرنگی هونەر بۆ منداڵان بە یارمەتیدانیان بۆ بەهێزکردنی متمانە بەخۆبوون و گەشەکردنیان پشتبەستن بە خۆیان.ئەدای دەروونی،جووڵەیی، هەروەها یارمەتیدەرە لە گەشەپێدانی خۆ، بەهێزکردنی کەسایەتییان و توانای چارەسەرکردنی کێشەکانیان.
مێشک لە ڕووی فیزیکییەوە لە دوو بەش پێکهاتووە؛
بەشی چەپ بەرپرسە لە بیرکردنەوەی لۆژیکی و پرۆسەی شیکاری، کە بریتین لە: بیرکاری، زانست و خوێندنەوە،
بەشی ڕاستیش بەرپرسە لە تێگەیشتن و داهێنەری هەستیاری و سۆزداری و ئەمەش ئەو بەشەی مێشکەیە کە لە کاتی سەرقاڵی داهێناندا بەکاردێت چالاکییەکانی وەک هونەر، کە زۆرجار لەلایەن قوتابخانە و تەنانەت دایک و باوکەوە پشتگوێ دەخرێت.
چەمکی پەروەردەی هونەر و ئامانجەکانی
پێناسەی پەروەردەی هونەر:
پەروەردە واتە گۆڕینی ڕەفتاری فێرخواز. وە پەروەردەی هونەر پەروەردەیە بە مانا فراوانەکەی، کە بریتییە لە گۆڕینی هەڵسوکەوتی فێرخواز لەڕێگەی ڕاهێنانی فێرخواز لەسەر ئەوەی کە سوودی چییان پێدەگەیەنێت لە کارامەیی و خووەکان، پێدانی زانیاری و چەمکەکان و پێدانی مەیل و ئاراستەیان لەڕێگەی پراکتیکی هونەرەوە.
ئامانجەکانی پەروەردەی هونەر:
1- گەشەپێدانی لایەنی سۆزداری و سۆزداری
2- ڕاهێنانی هەستەکان بۆ بەکارهێنانی بێسنوور
3- ڕاهێنان لەسەر شێوازی یەکگرتن لە کار و مامەڵەکردندا
4- كاركردن بۆ خاتری كاركردن
5- ئازادكردنی هەندێك هەست و بیركردنەوە
6- خۆسەلماندن و متمانە بەخۆبوون (وەک مامۆستای پەروەردەی هونەر، دەبێت متمانە بەخۆبوونی خوێندکاران زیاد بکەین)
7- یەکگرتوویی کۆمەڵایەتی و یەکخستنی هەستەکان
8- ڕاهێنان لەسەر بەكارهێنانی ئامراز و ئامێرەكان و زانینی سەرچاوەكانیان
9- ئاشنابوون بە زاراوەی پیشەیی و پیشەسازی و توانای قسەکردنیان
10- کاتە بەتاڵەکانت بە شێوەیەکی بەرهەمدار بەکاربهێنە
11- ڕێزگرتن لە کاری دەستی و ئەو کەسانەی کە ئەنجامی دەدەن
12- بەستنەوەی هاوڵاتی بە ژینگەوە.
ئامانجە گشتییەکانی خوولی پەروەردەی هونەر:
گەیشتن بە ئامانجی پەروەردە بە تێگەیشتنی فێرخواز لە بەهای کار.
بەستنەوەی پەروەردەی گشتی بە پلانەکانی پەرەپێدانی کۆمەڵگا و دابینکردنی پێداویستییەکانی لە هێزی مرۆیی پیشەیی نیشتمانی.
پێکهێنانی چەمک و بەها وردەکانی فێرخوازان لەسەر بنەما بابەتییەکان بۆ تێگەیشتن لە تووخمە وردەکان لە پێکهاتە گشتیەکانی کاری هونەریدا.
پەرەپێدانی خولیای بەسوود بۆ فێرخوازان بۆ وەبەرهێنانی کاتە بەتاڵەکانیان بۆ سوودی خۆیان و کۆمەڵگا. .
باشترکردنی پرۆسەی پەروەردە لەڕێگەی هاوسەنگی نێوان چالاکییە تیۆری و پراکتیکییەکان لە بەرنامەکانی پەروەردەی گشتیدا. .
پێکهێنانی هەڵوێستی ئەرێنی لە نێوان فێرخوازان بەرامبەر بە پیشە و پیشە جیاوازەکان و گۆڕینی تێڕوانینە نەرێنییەکان بەرامبەریان.
دۆزینەوەی بەهرەمەندان لە ڕووی تەکنیکی و پیشەییەوە، پەروەردەکردنیان و ئاراستەکردنی تواناکانیان بە شێوەیەکی دروست. .
پێکهێنانی چەمک و بەها جوانکارییەکانی فێرخوازان لەسەر بنەما بابەتییەکان بۆ بڵاوکردنەوەی کولتوری بینراوی جوانیناسی لە کۆمەڵگەی ئەکادیمیدا.
هۆشیاری فێرخواز سەبارەت بە بوارە جیاوازەکانی کار و پیشەکان و پێداویستی و لێهاتوویی بۆ پەیوەستبوونیان.
فێرخوازان بڕێکی گونجاو لە کولتوور و لێهاتوویی و ئەزموونی پیشەیی سادە بەدەست دەهێنن کە ئاسۆی جیاوازیان بۆ دەکاتەوە بۆ ئەوەی خۆشیان بوێت و بەشداری لە کاری پیشەییدا بکەن.
دابینکردنی هاوسەنگی شارەزایی بە فێرخوازان لە ڕەخنە و شیکردنەوە و لێکدانەوە و هەڵسەنگاندنی بەرهەمە هونەرییەکان، و ئاگادارکردنەوەیان لە تووخمەکانی کاری تەکنیکی باش.
پێکهێنانی هەڵوێستی ئەرێنی لە نێوان فێرخوازان بەرامبەر بە هونەر و پیشە دەستییەکان کە لە میراتەوە سەرچاوە دەگرن.
فێرخواز بەربەستی ترس لە بەکارهێنان و پاراستنی ئامرازە زانستی و تەکنیکیەکان زاڵ دەبێت، لە هەمان کاتدا شێوازی سەلامەتی و ئاسایش دەگرێتەبەر. .
دابینکردنی فێرخواز بە کارامەیی سەرەتایی کارپێکراو کە یارمەتی دەدات ئامراز و ئامێرەکان بە باشی بەکاربهێنێت.
دابینکردنی کارامەیی و ئەزموون و زانیاری و بەها بۆ فێرخواز کە گونجاو بێت لەگەڵ بارودۆخی ئەو ژینگە کۆمەڵایەتی و فیزیکییەی کە تێیدا دەژی.
بۆچی هونەر فێری منداڵان وخوێندکاران دەکەین.؟
1-پرۆسەی پەروەردە یەكگرتوو نییە، تەنها ئەوە نەبێت كە فێركردنی هونەر یەكێكە لە لقەكانی.
2- هه‌وڵدان بۆ په‌روه‌رده‌ی گشتگیر بۆ ئاماده‌كردنی ئه‌ندامانی كۆمه‌ڵگا له نێوان پراكتیكه‌رێكی به‌رده‌وامی هونه‌ر و به‌رهه‌مهێنه‌ری و به‌كارهێنه‌ری هونه‌ر و ڕه‌خنه‌گرێكی هونه‌ر، هونه‌ر پێكهاته‌یه‌كی په‌روه‌رده‌یی گشتگیره كه مه‌عریف و چه‌مك و لێهاتوویی و ته‌كنیك له‌خۆ ده‌گرێت لە ڕێگەی هێما بینراوەکانەوە، کە پاڵ بە بوونی ئامرازەکانەوە دەنێت بۆ تێگەیشتن و بیرکردنەوە و پەیوەندیکردن جگە لە ئامرازەکانی زارەکیکردن و زمانی زارەکی.
3- هەوڵدان بۆ بەدەستهێنانی دیدێکی فراوانتر لەڕێگەی ئەو پرۆسانەی کە فێرخواز لە کاتی پراکتیزەکردنی دەربڕینی بینراوی هونەریدا ئەنجامی دەدات لە چاودێریکردن و هەڵبژاردن و گشتاندنەوە و توانای تێگەیشتن لە زانیارییە بینراوەکان.
4- پەروەردەی هونەر سەرچاوەی پەسەندکردنی جوانیناسییە، کە بنەمایەکی یەکگرتووە بۆ گونجانی دەروونی.
5- پەرەپێدانی توانای داهێنان لەڕێگەی دەربڕینی بینراوی هونەرییەوە، کە بریتییە لە کۆمەڵێک پرۆسەی ئاڵۆز کە فێرخواز پاڵدەنێت بەرەو بیرکردنەوە بە مەبەستی دروستکردنی فۆڕمی بینراوی بارگاوی بە بەهای هونەری، تەنانەت ئەگەر ئەم تاکەش وەک هونەرمەندێک یان بەرهەمهێنەری دەرنەچووبێت هونەر؛ و ئەم پراکتیزە هونەرییە سوودەکانی خۆی هەیە کە تاک لێیەوە لە سەختییەکان تێدەگات پراکتیزەکردنی هونەر.
6- دابینكردنی پراکتیکی هونەری وەک رێبازێکی نوێ بۆ بیرکردنەوە کە یارمەتیدەرە بۆ گەشەپێدانی کەسایەتییەکی سەربەخۆ کە توانای دەرکردنی بڕیار و حوکمی هەبێت، پەروەردەی هونەر بابەتێکە تاک لەگەڵ بەرهەمەکەیدا بەرهەمهێنەرێکی سەربەخۆیە، لەکاتێکدا زۆربەی خولەکانی دیکە پشت بە گەیاندنی زانیاری دەبەستن و فێرخواز وەرگرێکە کە کاریگەری بڕی وەرگرتنەکەی لەسەرە.
7- هونه‌ر سه‌رچاوه‌ی فێربوونی به‌رفراوانه، بۆیه هه‌ر كه‌سێك فێری هونه‌ر بێت، ئه‌وا تاكه ده‌توانێت له‌سه‌ر سه‌رچاوه‌ی نوێ له ژیاندا فێر ببێت، هونه‌ره كۆنه‌كان چه‌ندین وێنه‌ی ژیانی له‌م سه‌رده‌مه‌دا هه‌یه.