كامەران حاجی ئەلیاس
هونەرمەند د. ئامانج غازی شاكر ئاغا ناسراو بە (ئامانج غازی)، یەكێكە لە هونەرمەندە ناسراوەكانی كوردستان لەسەر دەستی رابەری هونەر مامۆستا (زرار محەمەد مستەفا) فێری ژەنینی ئامێری عوود بووە و بووەتە ئەندامی (تیپی مۆسیقای پاشای گەورە). لە ساڵی 1980 چۆتە پەیمانگەی هونەرە جوانەكانی مووسڵ لە ساڵی 1985 بە پلەی (یەكەم) تەواو كردووە. لە ساڵی (2005) كۆلیژی هونەرە جوانەكانی زانكۆی سەلاحەدینی بە پلەی (یەكەم) تەواو كرد. تائێستا (30) ئاوازی بۆ هونەرمەندانی كوردستان داناوە، لەگەڵ (9) كۆڕاڵی هونەریی مۆزیک و گۆرانی. خاوەنی درێژترین میلۆدی گۆرانی كوردییە بە ناوی (كۆچ و باران). خاوەنی (8) كتێبە لە بواری مۆزیک وە (6) كتێبیشی ئامادەیە بۆ چاپ. بۆ ئاشنابوون بە كار و چالاكییەكانی بەباشمان زانی لە نزیكەوە ئەم هەڤپیڤین لەگەڵیدا ساز بدەین.
* کامەن ئەو هونەرمەندانە كە بەهرەی تۆیان دۆزییەوە؟
– دۆزینەوەی بەهرەی ئێمە دەگەڕێتەوە بۆئەو كە لە ساڵی 1975 لە ئێران لە ئاوارەیی گەراینەوە رواندز، ئەوكاتەی قوتابی بووین لە قوتابخانەی پاشای گەورە لە قۆناغی چواری بنەڕەتی، بەپێی ئەوەی دەنگمان باش بوو ئەندامی تیپی سروودی قوتابخانە بووین ئەویش لە رێگەی مامۆستای گەورە رابەری هونەر (زرار محەمەد مستەفا) ئێمەی هەڵبژارد بۆ ئەو تیپە لە نێوان ساڵانی 1975- 1976 دوایی لە هاوینی ساڵی 1977 بانگێشت كراین بۆ دامەزراندنی تیپی مۆزیکی پاشای گەورە بەدیاركراوی لە 1/7/1977 ماوەی ساڵێك لە خول ماینەوە من هەر لە سەرەتاوە حەزم لە ئامێری عوود بوو؛ دەستوپەنجەم زیاتر بۆ ئەو ئامێرە دەشیا، دوای سێ مانگ لە خولێكی چڕی هاوینە لەگەڵ كردنەوەی دەرگای قوتابخانەكان بۆ یەكەمین جار ئامێری عوودمان لە باوەش گرت لە ئاهەنگێك چەندین سروودمان پێشكەش وەكو سروودی (تا دەست لە مل هیوا نەكەم) دوایی چەندین قوتابی تر بوونە ئەندامی تیپی مۆزیکی پاشای گەورە هونەرمەندی گەورە زرار محەمەد مستەفا بە مامۆستای خۆمان دەزانین، لە دۆزینەوەی بەهرە و توانستی ئێمە و، هەر لە سەرەتاوە بەشێوەیەكی ئەكادیمی پەروەردە كراین، فێری مۆزیک بووین واتە بە نۆتەی مۆزیکەوە فێری بابەتەكان بووین هەر ئەو نۆتە مۆزیکیانەش بوو ئێمەی گەیاندە ئەوەی لە پەیمانگەی هونەرە جوانەكانی مووسڵ وەربگیرێین بێ ئەوەی هیچ نۆتەیەكی بێگانە واتە عەرەبی یان فارسی یان توركی ببینین یان گوێبیست ببین؛ ئێمە توانیمان هەموو راستەوخۆ نۆتەكان بخوێنینەوە و بیژەنێنین بۆیە ئەم نۆتە مۆزیکییە بۆ ئێمە دەروازەیەكی گرنگ بوو لەبەر ئەوە مامۆستا زرار دەروازەیەكی زۆر گەورە بوو بۆ ئەوەی بابەتەكان بۆ ئێمە فەراهەم بكات.
* سەرەتا بە ژەنینی ئامێری عوود دەستت پێ كرد و، دوایی چوویتە سەر چەلۆ؛ هۆكارەكەی بۆ چی دەگەڕێتەوە؟
– بەڵێ سەرەتا بە ئامێری عوودەوە دەستم پێ كرد؛ هەروەك لە سەرەتا ئاماژەم پێ كرد، ساڵی 1980 لەگەڵ هونەرمەندان چەتۆ ساڵح و سەید ئەحمەد رواندزی لە تەمەنی 15 ساڵاندا بەرەو بەغدا بەڕێ كەوتین لەوێ لە پەیمانگەی هونەرە جوانەكان لە بەشی مۆزیک چاوپێكەوتنمان لەگەڵ کرا و، بە پلەی زۆر باش وەرگیراین بەڵام بە فەرمانێكی ئەوسا ئەوانەی دانیشتووی ناوچەی ئۆتۆنۆمین دەبێ بگەڕێنەوە بچن لە پەیمانگەی مووسڵ بخوێنن چونكە بەپێی بڕیارەكە ئەو پەیمانگایە بۆ پارێزگاكانی ئۆتۆنۆمی تەرخان كرابوو؛ بۆیە ئێمەش گواستراینەوە ئەو پەیمانگایە؛ ساڵی یەكەم و، دووەم لە ئامێری عوود بەردەوام بووم، لەبەر ئەوەی مامۆستایەكی ئەوتۆم نەبوو لە رووی ژەنینەوە تا لەگەڵم بەردەوام بێت؛ من پێش بچمە پەیمانگا وەكو ژەنیارێكی باش دەركەوتبووم بۆیە ساڵی یەكەم و دووەمی خوێندن لە هەموو وانەكان وەكو سۆلفێچ، خوێندنەوە و، پراكتیك، زۆرباش بووین، ئەوەش ئاسانكارییەکی زۆر گەورەی بۆ ئێمەومانان كردبوو، بەڵام لە ساڵ دووەمدا سوودێكی گەورەم لە یەكێك لە ژنیارە تواناكانی شاری مووسڵ بە ناوی (خالید محەمەد عەلی) بینی ئەوسا لە بواری تەكنیك و، ژەنینی پەیژەكان، ئەو بابەتانەی پەیوەست بوون بە ئامێری عوودەوە؛ (خالید محەمەد عەلی) مامۆستاش نەبوو لە پەیمانگا؛ ئەو هونەرمەندە ناودارەی بواری ئامێری عوود ئێستا دانیشتووی وڵاتی ئیماراتە؛ دوایی مامۆستایەكی ترمان بۆ هات كە خەڵكی وڵاتی تونس بوو ناوی (محەمەد سادق) بوو خودا لێی خۆش بێت ئێستا لە ژیاندا نەماوە ئەویش هەندێك تەنكینكی لەسەر ئامێری عوود پێدام، چونكە ئەوسات شەڕی عێراق و ئێران بوو دەرگا واڵا بوو بۆ ئەو مامۆستایانەی لە میسر و لە تونسەوە دەهاتن بۆ عێراق لە پەیمانگاكان و لە شوێنەكانی تریش وانەی مۆزیک و هونەریان دەگوتەوە؛ هەرچەندە ئامێرگۆڕینیش نەبوو، سەرەڕای ئەوەی لەگەڵ ئامێری عووددا راهێنانم دەکرد، لەسەر ئامێری چەلۆش ئیشم دەكرد؛ ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ مامۆستا زرار كاتێ لە ساڵی 1982 لەگەڵ كۆمەڵێك لە هاوڕێكانی خۆی گەشتێكیان كرد بۆ ئەوروپای رۆژهەڵات (بولگاریا و رۆمانیا و هەنگاریا)، لە وڵاتی رۆمانیا چەلۆیەكی لەگەڵ خۆی هێنایەوە بۆ ئەوەی لە تیپی مۆزیکی پاشای گەورە بتوانێ ئەو ئامێرە بژەنێت، وا پێشنیار كرابوو هونەرمەند سیروان سیرینی ئەو ئامێرە بژەنێت، ئەو چەلۆیە زۆر بە بێنازی لە ستۆدیۆكەمان كەوتبوو بۆیە منیش پێشنیارێكم بۆ مامۆستا زرار كرد گوتم ئەو چەلۆیە بۆ من نەیبەم بۆ پەیمانگا بۆ ئەوەی لەوێ خۆم لەسەر ژەنینی فێر بكەم؟ دیار بوو زۆری پێ خۆش بوو؛ ئێمەش ئەوسا تازە مامۆستایەكمان بۆ هاتبوو دەرچووی پەیمانگەی هونەرە جوانەكانی بەغدا بوو ئەندامی تیپی سەمفۆنیای عێراق بوو ناوی (ئەدەوەر كازم) بوو كە ئێستا بە ئەزبەر مولا ناسراوە و، ژنیاری تیپی مۆزیکی هونەرمەند كازم ساهیرە؛ توانیم سوودێكی باشی لێ وەرگرم لە بواری ژەنینی چەلۆدا؛ بە ماوەی شەش مانگ تا ساڵێك توانیم زۆر باش ئامێرەكە بژەنم؛ ئەوە بووە سەرەتاكەم. دواییش زۆر هۆگری ئەو ئامێرە بووم لەبەر ئەوە دەنگەوارێكی فراوانی هەیە بۆ فێربوون و، هەروەها دەتوانێ بۆشاییەكی گەورە لە بورای دەنگەكانی بایس واتە دەنگە گڕەكان لە نێو تیپەكان پڕ بكاتەوە دواتریش لە تیپی ئۆرکسترای پاشای گەورە سوودێكی باشمان لێ بینی ئێستاش هەردوو ئامێرەكە (عوود و چەلۆ) لای من وەكویەك خۆشەویستن، بەردەوام لەگەڵیاندا خەریكم.
* وەكو مامۆستایەك لە كۆلیژی هونەرە جوانەكان چۆن دەڕوانیتە میتۆدی خوێندن لە كۆلیژ و پەیمانگای هونەرە جوانەكان لە كوردستان؟
– پرسیارەكە لەجێی خۆیەتی، بە راستی ئەو میتۆدانەی لە بەردەستماندان وەكو میتۆدێكی شیاو بۆ بابەتەكانی خوێندن بە بۆچوونی خۆم وەك پێویست نین لە پەیمانگەی هونەرە جوانەكان تەنانەت لە كۆلیژی هونەرە جوانەكانیش كە لە هەولێر و سلێمانی ئێستا لە دهۆكیش دامەزراوە. یەكنەخستنی ئەو وانانە و دانانی یەك میتۆدی بابەتەكان لە بواری میتۆدی ئامێرەكان وەكو پراكیتیك وەكو ئامێرەكانی سۆلفێچ تیۆرەكانی مۆزیک و زانستی ئامێرەكان هەموو ئەو بابەتانە میتۆدێكی ئەوتۆمان نییە كە بتوانێت هاوتەریبی ئەو كۆلیژە پێشكەوتووەكانی جیهان دەخوێندرێت هەندێكیان لە دانانی خۆمانە واتە وەرگرتنی سەرچاوەی جیاواز ئێمە خۆمان دامانڕشتووە بە سوودوەرگرتن لە چەند سەرچاوەیەك بەڵام نەبوونی کۆنفرانسێكی زانستی بۆ پەیمانگاكانی هونەرە جوانەكان لە وەزارەتی پەروەردە تەنانەت لە وەرزارەتی خوێندنی باڵایش، ئەنجامنەدانی كۆنفرانسێكی زانستی لەنێوان كۆلیژی هونەرە جوانەكان بۆ یەكخستی هەموو بابەتەكان، كەلێنێكی گەورەی دروست كردووە؛ خۆیشم رایەكی تایبەتم لەو بوارەدا هەیە ئەویش ئەوەیە ئێمە بتوانین لە بوارەكانی دانانی میتۆددا سوود لە بابەتەكانی كەلەپووری میللی و فۆلكۆری هەروەها ئەو بابەتانەی تری خۆمانە وەربگرین و بتوانین رەسەنایەتیی خۆمان لەگەڵ هاوچەرخی و نوێگەریی دنیای ئێستادا لە بواری مۆزیکدا ئاوێتە و ئاوێزانی یەكتر بكەین بۆ ئەوەی ئێمە تایبەتمەندییەكی تەواو بدەین بە بابەتەكانی خۆمان لە بواری مۆزیکدا؛ وەكچۆن میللەتەكانی تر بۆ دانانی بابەتی گرنگی خۆیان بۆ رێكخستنی توخمەكانی مۆزیک لە میلۆدی لە ریتم لە هارمۆنی لە مۆركی دەنگ واتە ئەوان لەو بابەتانە سوودێكی زۆریان بینیوە ئێمەش ئێستا لە قۆناغی دانانی سەرەتایەكی پتەوداین بۆ ئەو بوارانە؛ دەبێ لەو بابەتانەوە دەست پێ بكەین؛ بە داخەوە تائێستا ئەو كەلێنە ماوە و، پڕ نەكراوەتەوە؛ ئومێدەخوازین لە ئایندەیەکی نزیكدا ئەو کۆنفرانسانە ئەنجام بدرێت چ بۆ پەیمانگاكانی هونەرە جوانەكان چ بۆ كۆلیژی هونەرە جوانەكان بۆ رێكخستی هەموو ئەو میتۆدانە دانانی ئەو بابەتانە كە لەگەڵ دنیای سەردەم بگونجێت بۆ ئەوەی هەردوولایەنی رەسانەیەتی و هاوچەرخی بەیەكەوە ببەسینەوە.
* لە مۆزیکی ئێستای كوردی، چەندین دەنگ و ئاواز دەبیسترێت كە چێژبەخش نین یاخود كاتین بە بۆچوونی تۆ هۆكارەكەی بۆچی دەگەڕێتەوە؟
– سەرەتا ئەگەر پێناسەیەك بۆ پرۆسەی چێژ بكەین دیارە چێژ بریتییە لە فراوانبوونی ئێمە بۆ جیهانێكی تازە یان بۆ بابەتێكی تازە كە بتوانین لەگەڵیدا هەڵبكەین؛ ئەو بابەتانەی ئەمڕۆ لەگەڵ دنیا مۆزیكدا یەك دەگرێتەوە بەتایبەتی لە ناساندنی شوناسی بابەتەكان لە گۆرانیدانان یان لە میلۆدی ئەو بابەتانەی كە وەكو گۆارنیی نوێ ئێمە سەیری دەكەین یاخود وەكو بابەتێك كە تێدا وەكو میلۆدیی هاوچەرخ كاتێ ئاوێزانی تێكستی شیعری دەبێت بەداخەوە هەندێ لە ئاوازەكان كرچوكاڵن؛ نەبوونی بابەتێكی زانستی لە ناو میلۆدییەكەدا نەبوونی پەیژەگۆڕکێ لە نێو گۆرانییەكان ئەمە وای كردووە چێژ نەبەخشێت یاخود مامەڵەكردنی ئێمە لە كونسێرتی ئێمە لەگەڵ تێكستی شیعری و بابەتی ئەدەبییەوە مامەڵەیەکی زانستیمان لەگەڵ نەكردووە یاخود لایەنەكانی تۆماركردنی دەنگ بە هەند هەڵبگرین یاخود بیكەینە پێوەرێكی زۆر گرنگ بۆ ئەوەی ئەو دەنگانە هەڵبژێرین ئەمە لە لایەك، لە لایەكی تریشەوە نەشارەزابوونی گۆرانیبێژەكان لە چینەدەنگیی خۆیانە، كە كەلێنێكی گەورەی دروست كردووە؛ هەروەها هەندێ ئاوازدانەریش سەلیقەیەکی ئەوتۆیان نییە بۆ هەڵبژاردنی دەنگەكانیان بۆ ئاوازەكانیان، بۆیە سەیر دەكەین كە گۆرانییەكان تۆمار دەكرێن بە شێوەیەكی زانستی لەگەڵ دەنگ لەگەڵ تۆماركردن لەگەڵ بواری ئامێرەكان واتە گونجاندنیان ئەوانەی رۆژهەڵاتین لەگەڵ ئەوانەی رۆژئاوایین هەروەها لە بواری هارمۆنی بواری چۆنیەتیی رێكخستنی تیپ بۆ ئەوەی ئەو تیپە بە شێوەیەكی تۆكمە بابەتەكانی خۆی بگەیەنێتە ئامانجێكی مەبەستدار.
* مۆزیکی كوردی خاوەن چەندین فۆرمی جیاوازە، تا چەند سوودیان لێ وەرگیراوە بۆ ئەوەی مۆزیکی كوردی بگاتە ئاست مۆزیکی جیهانی؟
– ئەو بابەتانەی ئێمە قسەی لەسەر دەكەین زۆر هەستیار و گرنگە كە ئێمە بتوانین مامەڵە لەگەڵ فۆرمی چنین كوردی بكەین ئەوانەی دابەش بوونەتە سەر دەڤەرەكانی كوردستان لە بادینان لە سۆران لە گەرمیان لە هەورامان و ناوچەكانی تری كوردستان. ئەو فۆرمانە بە بۆچوونی ئێمە بناغەیەكی بتەوەی دانانی میلۆدی بابەتەكانی تری ئەوانەی خاوەنی فۆرمی ئازادن كە دەچڕدڕێن بەڵام بۆ ئێمە زۆر زۆر گرنگە كە بتوانین ئەو بابەتانەی كەوا بە ریتمێكا واتە كێش و خێرایی تێدا بەرجەستە بووە بتوانین سوودی لێ وەرگرین بۆ ئەوەی لەو میلۆدیانەی كە لە فۆرمەكاندا هەیە پێگەیەك یاخود شوناسێك و ناسنامەیەكی نەتەوەیی ببخشینە بابەتەكانی گۆرانییەكانی خۆمان بۆیە لە لاوك لە حەیەران لە قەتەرە لە ئەڵاوەیسی لە خاوكەر لە سیاچەمانە لە هۆرە لە نیوەشەو لە ئای‌ئای لە سەفەر لە هەموو ئەو بابەتانەی پارچەكانی تری كوردستان لە لاڤنێج لە مەقامی دەلال لە ئای شایی بێ، لە رۆژئاوا بە جۆرێك سوود لە هەموو ئەو بابەتانە وەرگرین بیانخەینە نێو پرۆگرامەكانی خوێندنی خۆیشمانەوە ئێمە لەو بوارەدا كارمان كردووە دەستپێكی ئەو كارەمان ئەوە بوو كە توانیمان لە فۆرمەكانی چڕینی كوردیدا لە باکوور تا رۆژهەڵات دواتریش لە باشوورەوە بۆ رۆژئاوا گەشتێكی زانستی لە نێوان ئەو فۆرمانەدا بكەین بۆ ئەوەی بتوانیین ئەو فۆرمانەی كەوا هەندێكیان لە چڕیندا هاوبەشن بەڵام تەنها لە شێوازی ووتندا هەندێكیان بەكرمانجی سەروو هەندێكیان بە كرمانجی خواروو تەهان لە كۆنسێتی ئەدەببیەوە هەندێك جیاوازیان هەیە ئەگینا لە رووی فۆرمی چڕینەوە لە رووی میلۆدی ئاوازەوە زۆر لە یەكترەوە نزیكن ئەو پردە هاوبەش لە نێوان ئەو بابەتانەوە بۆ من ئەوە دەردەخات كە یەك كولتوور یەك كەلەپووری زیندووی لە بواری گۆرانییەوە فۆلكلۆر میللیەوە دەتوانین هاوكارمان دەبێت بۆ دۆزینەوەی ئەو نهێنیانەی كە تائێستا ماونەتەوە لە نێوان ئەو فۆمانەی دەتوانێت پارێزگارییان لێ بكرێت لەوێشەوە بتوانین شوناسی مۆزیکی كوردی دیاری بكەین.
* وەكو ئەندامێكی كارای تیپی مۆزیکی (پاشای گەورە)، ئێستاکە ئەو تیپە بەرهەمی نییە هیچ پرۆژەیەك هەیە بۆ ئەوەی وەكو ساڵانی هەشتاكان بەرهەمی بەپێز پێشكەش بكات؟
– سەبارەت بە تیپی مۆزیکی پاشای گەورەوە هەر لە سەرەتای دامەزراندنیەوە لە ساڵی 1877 تا ئەمڕۆ لە ماوەی (47) ساڵ بەردەوامبوونی بە خۆیەوە بینیوە بەڵام هەوراز و نشێوی زۆری تێ كەوتووە كە بە داخەوە هەندێ لە هۆكارەكان خۆمان لێی بەرپرسیارین هەندێكی تریش مێژووی دوای راپەرین و ئەو بابەتە هەندێ هۆكاربوونە بەربەستە لەوەی ئەوەی هەندێ كزی لە بەرهەمی نوێ بێتە ئارا بەڵام ئێستا ئێمەی هونەرمەندان كەوتووینەتە سەر رێگا راستەكەی پەیامە راستەكەی خۆمان یان ئەو وەفایەی بۆ رابەرای كۆچكردوومان هونەرمەند مامۆستا زرار محەمەد مستەفا دەربڕییوە دووپات بكەینەوە بەوەی ئەو تیپەی ئەو دایمەزراندوە ئێمە درێژەپێدەری دەبن بە جۆرێك بەرهەمەكانی خۆمان لەوەدا چڕ كردۆتەوە ساڵانە سێ تا چوار بەرهەمی ئەكادیمی تۆمار بكەین بەڵام بەداخەوە تائێستا ئەو هاوكارییە پێویستییە نەكراوین تاوەكو بتوانین ئەندامەكانمان كۆ بكەینەوە بۆ ئەوەی لە ستۆدیۆ بەرهەمەكان بە كوالێتێكی بەرز تۆمار بكەین هیودارین لە داهاتوو ئەو بەرهەمانە تۆمار بكەین.
* بەڕێزتان خاوەنی چەندین كتێبن لە بواری مۆزیک ئەگەر باس لەو ئەزموونەی خۆت بكەیت؟
– لە نێو دنیای هونەردا نووسین یەكێكە لە بوارەكانی هەرە گرنگەكان ئەگەر هونەرمەند بتوانێن لەتەك ژەنین دانانی ئاوازدا لەگەڵ فێركردن و پەروەردە و خوێندنی باڵادا كاری نووسینش بكات بەڵام من هەر لە دەستپێكی فێربوونی بوارەكانی مۆزیک خولیان نووسین و خوێندنەوەم هەبوو ئەمەش هۆكارێك بوو بۆ ئەوەی درێژەری بابەتەكان بم خۆشبەختانە تائێستا (12) كتێبمان چاپ كردووە لە بوراەكانی هونەر لە بوراەكانی رەخنە لە بوارەكانی سكۆری مۆزیك واتە نۆتەی مۆزیكی گۆرانییەكان و، هەروەها دانانی میتۆد بۆ ئامێری عوود دانانی میتۆد بۆ وانەی سۆلفێج واتە پەروەردەی گوێچكە ئەو بابەتانە بۆ ئێمە زۆر زۆر گرنگن چونكە كەلێنێكی گەورە لە بواری زانیاری یاخود خوێندنەوە مۆزیکێكی ئەكادیمی كۆمەڵی هونەرمەندی تری كە لەسەر مۆزیک دەنووسن ئەو بابەتەیان پڕ كردۆتەوە ئەمەش دەبێت هەندەرێكی باش بۆ هونەرمەندان بۆ ئەوەی بتوانن خۆیان بنووسین یان وەرگێڕانی بۆ بكەن لە زمانەكانی تری بێگانە چ ئینگلیزی بێت یان عەرەبی بێت یان هەر زمانێكی تر بۆ ئێمە زۆر زۆر گرنگە وەئەو بورانانەی كە ئێستا ئێمە كاری لەسەر دەكەین بۆ ئەوەی لەتەك ئەوەی مۆزیكێكی ئەكادیمان هەبێت دەبێ كتێبخانەیەكی ئەكادیمیکی گەورەمان هەبێت لە بواری ئەو بابەتانەی پەیوەستن بە رۆشەنبیریەتی مۆزیکەوە چ لەروی تیۆرییەوە چ لە رووی پراكتیکەوە وەكو بابەتەكانی دانانی میتۆدەوە وەهەروەها رەخنەی مۆزیكیش یەكێكە لە هەرە بوارە گرنگەكان كە دەكرێت مۆزیکێكی كوردی و هاوچەرخی لەسەر بنیاد بنرێت؛ لەبەر ئەوە زۆر زۆر پێویستە خوێندەوە بۆ هونەرمەند لە تەك پراکتیزەی ئامێرەكانی خۆی كە رۆژانەی كاری لەسەر دەكات ماوەی دوو تا چوار كاتژمێری لە هەمان كاتیشدا رۆژنە لایەنی كەمەوە كاتژمێرێك بۆ خوێندنەوە تەرخان بكات چونكە ئەو خوێندەوە دەیگەیێنێتە ئەو ئاستانەی كە بتوانێت لە نێوكۆمەڵگایەكەیدا بە سەلیقەیی بدوێت وە ئەو كارانەی بە پراكتیەیی فێری بووە بە جوانترین شێوە بگەیێنێتە دەوربەری خۆی تەنانەت بۆ كۆمەڵگاكانی تریش.
* لە ماوەی رابردوو بڕوانامەی دكتۆرات هەر لە بواری مۆزیک بەدەست هێنا ئەگەر تیشك بخەیتە ناوەڕۆكی تێزی دكتۆراكەت؟
– خۆشبەختانە بە هەوڵ و كۆششی هونەرمەندی ئاكادیمستی گەوەرە دكتۆر (محەمەد زازا) كە سەرپەشتیارم بووە لەگەڵ بەڕێز پرۆفیسۆر دكتۆر (محەمەد كاكەسوور)، توانیمان تێزی دكتۆرەكەمان بە جوانترین شێوە پێشكەش بكەین بە پلەی نایاب لە كۆلێژی هونەرە جوانەكان دوای گفتۆگۆیەكی تێر تەسەل لەلایەن مامۆستایانی پسپۆڕ لەو بوارانەدا، تێزەكە لەسەر خستنەكاری كەلەپووری گۆرانی بوو واتە گۆرانییەكانی كەلەپووری كوردی لە گۆرانی فۆلكلۆری و میللی چۆن بتوانین تەوزیفی كەین لە نێو مۆزیكی هاوچەرخی كوردیدا لەگەڵ كۆمەڵێ بابەتی نموونەیی ئەو بابەتانەی كەوا لە سامپڵەكانی گۆرانی كوردی لە هەموو بوارەكانی هەڵمان بژارد بەپێ كات توانیمان تیشك بخینە سەر دەوڵمەندی گۆرانی فۆلكلۆری میللی كوردی لە رووی میلۆدی رەسەنی خۆییەوە دواتر چۆن بكرێت ئێمە خستنە كاری گەورەی مۆزیكی بۆ بكەین چ لە لایەنی تیپێكی مۆزیكی هاوچەرخی كوردیدا كە ئامێرەكانی مۆزیکی كوردی دەگرێنە خۆی یاخود لە نێو گروپەكانی تر یاخودلە نێو ئۆركێسترای كوردی یاخود تیپێكی سەمفۆنیای كوردی خۆشبەختانە بۆ یەكەمین جار بوو لە بوارەدا تێزێكی ئاوای دكتۆرا بخرێتە روو؛ خۆشبەختانە گەیشتنیە ئەو ئامانجانەی كەوا مەبەستمان بووە لەو بوارەدا بۆ ئەوەی ئێمە بتوانین زەمینەیەكی لەبار بڕەخسێنین بۆ ئەوەی هونەرمەندان لەمەودوا كە كاری ئەكادیمی دەكەن بتوانن بگەڕێنەوە سەر ئەو بابەتانە، وەكو سەرچاوەیەكی باوەڕپێكراو سوودی لێ وەربگرن كۆمەڵی بابەتی نوێ و زیندوو و نوێگەریمان خست نێو ئەو بوارانەی كە لە رووی زانستی و ئەكادیمی پەیڕەو دەكرێن لەسەر ئاستی ئەو بابەتانەی كەوا زۆر زیندوون لە كەلەپوور هەروەها لە کولتووری میللەتاندا رەنگدانەوەی هەبووە؛ بۆیە ئێمەش وەكو كورد پێمان باش بوو ئەو ڕەنگدانەوانە بەو شێوەیە بەرجەستە بكەین مەبەستمان بووە لە و بوارانانەی كە كاری لەسەر بكەین.
هونەرمەند ئامانج غازی لە چەند دێڕێکدا:
– لە 10/5/1965 لە شاری رواندز لەدایك بووە؛ خوێندنی بنەڕەتییەکەی لە شاری رواندزدا تەواو كردووە؛ لەسەر دەستی رابەری هونەر مامۆستا (زرار محەمەد مستەفا) فێری ژەنینی ئامێری عوود بووە و بووەتە ئەندامی (تیپی مۆسیقای پاشای گەورە).
– لە ساڵی 1980 چۆتە پەیمانگەی هونەرە جوانەكانی مووسڵ لە ساڵی 1985 بە پلەی (یەكەم) تەواو كردووە. لە ساڵی (2005) كۆلیژی هونەرە جوانەكانی زانكۆی سەلاحەدینی بە پلەی (یەكەم) تەواو كرد.
– لە ساڵی (2013) بڕوانامەی ماستەری لە بواری (مۆزیکۆلۆژی) لە پلەی نایاب لە زانكۆی سەلاحەدین وەرگرتووە. لە ساڵی (2023) بڕوانامەی دكتۆرای لە مۆزیکۆلۆژیی بە پلەی نایاب لە زانكۆی سەلاحەدین وەرگرتووە.
ئەم هونەرمەندە یەكێكە بووە لە دەستەی دامەزراندنی هەریەك لە:
– تیپی مۆسیقای پاشای گەورە لە رواندز.
– پەیمانگەی هونەرە جوانەكانی هەولێر.
– ئۆركێسترای كوردستان.
– گروپی ستران.
– ئۆركێسترای زانكۆی سەلاحەدین.
– ساڵی (1992ـ2003) مامۆستای بەشی مۆزیکی پەیمانگەی هونەرە جوانەكانی هەولێر بووە.
– لە (2004ـ2006) لە وەزارەتی رۆشنبیریی هەرێمدا بەڕێوەبەری كەلەپووری كورد بووە.
– لە (2007ـ2008) لە وەزرارەتی رۆشنبیری بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتیی هونەرە جوانەكانی مۆزیک بووە.
– لە (2008)ـەوە تا ئێستا مامۆستای بەشی مۆزیکی كۆلێژی هونەرە جوانەكانی زانكۆی سەلاحەدینە.
بەرهەمە ئەكادیمییەكانی:
– لە ماوەی (2014ـ 2024)ـدا (8) توێژینەوەی ئەكادیمیکی لە گۆڤارە زانستییەكانی كوردستان و عێراقدا بڵاو كردۆتەوە.
– (32) سیمیناری زانستی لە كۆلیژی هونەرە جوانەكان و زانكۆكانی كوردستان لە (2014ـ 2024) پێشكەش كردووە.
– لە ماوەی (2022ـ2023) بە (3) توێژینەوە بەشداریی (3) کۆنفرانسی نێودەوڵەتیی کردووە لە كوردستان و عێراقدا.
– رێكخەری یەكەمین سیمپۆزیۆمی ماستەرە بە پلەی (نایاب) لە بواری (مۆزیكۆلۆژی) لە هەر چوارپارچەی كوردستان، كە لە زانكۆكانی كوردستانەوە لە ساڵی (2023) تاوتوێ كراوە.
– خاوەنی یەكەمین بڕوانامەی ماستەرە بە پلەی (نایاب) لە بواری (مۆزیكۆلۆژی) لە هەر چوارپارچەی كوردستان كە لە زانكۆكانی كوردستان تاوتوێ كراوە لە ساڵی 2013.
– سەرپەرشتیی (22) توێژینەوەی بە دەستهێنانی (بەكالۆریۆس)ـی كردووە لە بەشی مۆزیکدا (٢٠١٤ـ 2024).
بەرهەمی هونەری
– (30) ئاوازی بۆ هونەرمەندانی كوردستان داناوە.
– (9) كۆڕاڵی هونەریی مۆزیک و گۆرانیی داناوە.
– مۆزیکی بۆ (8) شانۆگەریی كوری و و عەرەبی و ئینگلیزی داناوە.
– مۆزیکی بۆ (18) فیلمی كوردی داناوە.
– (8) خولی فێربوونی مۆزیکی كردووەتەوە.
– (26) كۆڕ و سیمیناری هونەریی دەربارەی مۆزیک و گۆرانی گێڕاوە.
– مۆزیکی بۆ تابلۆكانی هونەرمەندان (محەمەد عارف، نامیق عەلی، سەردار سنجاوی، رۆستم ئاغەلە) داناوە.
– خاوەنی درێژترین میلۆدیی گۆرانی كوردییە بە ناوی (كۆچ و باران).
– ساڵی (2005) لە (فەرنسا، سویسرا، ئەڵمانیا) بەشداری مۆزیکی میللیی گەلانی كردووە.
كتێبە چاپكراوەكانی:
– خوێندنەوەیەكی هونەری بۆ مۆزیکی ئەكادیمی 2005.
– هارمۆنیای دەنگ و میلۆدیی كوردی 2007.
– ژمارەیەكی تایبەتی گۆڤاری (چلاواز) ئاداری 2007.
– بەزم و ڕەزمی منداڵان، ئاواز بۆ زارۆكان 2008.
– ئەزموون لە ئامێری مۆزیکدا 2009.
– زایەڵەی خەرەند (نۆتەی چەند شاكارێكی مۆزیکی ئۆركسترالی كورد)2010.
– گۆرانیی فۆلكلۆری؛ خاسیەت و تایبەتمەندییەكان 2012.
– خستنەكاری كەلەپووری گۆرانی لە مۆزیکی هاوچەرخی كوردیدا 2024.
چەند كتێبێكیشی ئامادەی بۆ چاپكردن كە بریتی لە:
– هارمۆنی (وەرگێڕان).
– فەرهەنگی مۆزیک (وەرگێڕان).
– میتۆدی فێربوونی عوود بۆ پێشكەوتووان (دانان).
– خستنەكاری گۆرانیی كوردی لە وانەی سۆلفێج (ماستەرنامە).
– بەهای جوانیناسیی مۆزیک (دانان).
– میتۆدی سۆلفێجی گشتی بۆ كۆلێژی هونەر (دانان).