ئامانج غازی
زانستی موزیكی به‌راوردكاری به‌دوای ئه‌و بابه‌ته موزیكییه (خام)انه هه‌نگاو ده‌نێ كه كه‌وتوونه‌ته ژێر ئه‌و خاكه‌ی كه بێ به‌زه‌ییانه په‌رده‌ی ره‌شی به‌سه‌ردادراون و ته‌پ و تۆزی زه‌مانه‌ی بێ ره‌حمیشی له‌سه‌ر نیشتوون.
ئه‌م زانسته قووڵه وێڵ و سەرگەردان بە دوای ئه‌و بابه‌ته هونه‌ریانه دەگەڕێ بۆ ئەوەی له دوو توێی كتێبێك یاخود لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك کۆیانبکاتەوەو دواتریش به نۆته‌ی موزیك دەوڵەمەند بکێن و ئینجا چاپبکرێن ولە کۆتایی پڕۆسەکەشدا لێكۆڵینه‌وه‌ی زانستی موزیكی له‌سه‌ر ئه‌نجام بدرێ، هه‌روه‌ها ده‌ستنیشانی ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌ش بكرێ كه له‌گه‌ڵ كلتوورێكی زیندووی وڵاتانی دراوسێ یاخود نزیك له ئێمه دەیبه‌ستێته‌وه.
گه‌ڕان به‌دوای ناسنامه‌ی موزیكی فۆلكلۆری شاره‌زاییه‌كی بێ هه‌ژماری تیۆری و ته‌كنیكی و پراكتیكی دەوێت.( كۆرت زاكس) ی مێژووناس و موزیكناس پراكتیكی گه‌ڕان به دوای كۆكردنه‌وه‌ی موزیك و گۆرانی فۆلكلۆری بۆ دوو قۆناغ ده‌ستنیشان ده‌كات.
قۆناغی یه‌كه‌م:- ( گەڕانی مه‌یدانی ) كه له‌نێو شارۆچكه‌و گوندو لادێ و دێهاته‌كان ئه‌نجام ده‌درێ، واتا ئه‌و شوێنانه‌ی كه ددانی هاری ته‌كنه‌لۆژیای نه‌گه‌یشتوویه‌تێ .
قۆناغی دووه‌م:- ته‌واوكه‌ری قۆناغی یه‌كه‌مه‌و به ئه‌نجام گه‌یاندنی كاری پراكتیكی و به‌دواداچوونی دراوه‌و ئه‌و كرداره‌یه كه له قۆناغی یه‌كه‌م ئه‌نجام دراوه‌و نووسینه‌وه‌ی ئه‌و بابه‌ته هونه‌ریانه‌یه به زمانی موزیك واتا ( نۆته )، ئینجا بنیاتنانی كاره هونه‌رییه زانست ئامێره‌كانی تره له هاڕمۆنیاو شیكردنه‌وه‌و ناسینه‌وه‌ی جۆری په‌یژه‌و مازۆره‌و فرێس و بابه‌ته‌كانی تری هونه‌ری په‌یوه‌ست به بابه‌ته هونه‌رییه‌كه .
له‌گه‌ڵ به ئاكام گه‌یشتنی هه‌ردوو قۆناغی سه‌ره‌وه ده‌بێ كۆمه‌ڵێك مه‌رجی سه‌ره‌تایی پراكتیكی و تیۆری له خودی لێكۆڵینه‌وه‌دا هه‌بن تا بتوانێ مه‌رامه هونه‌رییه‌كان بخاته باوه‌شی زانستی موزیكی به‌راوردكاری پێویسته ( لێكۆڵه‌ر ) مێژوو و ژیان و ژینگه‌ی ئه‌و كه‌سانه دیاری بكات و شاره‌زاییه‌كی ته‌واویشی له‌مه‌ڕ ژیانی رۆژانه‌یاندا هه‌بێت، هه‌روه‌ها ده‌بێ ئه‌و بابه‌ته رۆشنبیری و ئه‌ده‌بیانه‌ی به‌ته‌واوه‌تی هه‌زم كردبێ كه باس له چیرۆك و داستان و ئه‌فسانه‌ی فۆلكلۆری ئه‌و میلله‌ته یاخود ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه ده‌كات تابتوانێ بابه‌ته ئه‌ده‌بییه‌كه بكاته پاڵپشتێكی به‌رجه‌سته‌كراو بۆ لێكۆڵینه‌وه زانستییه‌كه‌ی.
ئه‌م شاره‌زایی بوونه‌ش له‌ڕووی توێژینه‌وه‌ی باری كۆمه‌ڵایه‌تی ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یه هۆكار و فاكته‌رێكی زۆر گرنگه تابتوانرێ حاڵه‌ته هونه‌رییه‌كانی پێ کۆنتڕۆڵ بكرێن و هه‌موو كات له ژێر ده‌سه‌ڵاتی عه‌قڵ و هه‌ستی مرۆڤدابن.
له‌قۆناغی دووه‌می توێژینەوەدا ده‌ست به نووسینه‌وه‌ی ئه‌و ئاوازو میلۆدییه سه‌ره‌كیانه دەکرێ كه له‌قۆناغی یه‌كه‌مدا تۆماركراون، یاخود به‌كامێرایه‌كی وێنەیی تۆماركراون.
ئه‌گه‌ر به‌ووردی له ئه‌نجامدانی ئه‌م كاره ورد ببینه‌وه وه‌كو نه‌شته‌رگه‌رییه‌كی قورسی میكانیزمی جه‌سته‌ی مرۆڤه دێتە بەرچاوان، روودانی هه‌ر هه‌ڵه‌یه‌ك به كاره‌ساتێك كۆتایی دێت و ده‌بێته هۆی له ده‌ستدانی رۆحی پڕ میهری ئاوازێكی بێكه‌سی ئه‌و میلله‌ته بێ نیشتمانه.
گه‌ڕان به‌دوای كۆكردنه‌وه‌ی خه‌رمانی گۆرانییه په‌رت و بڵاوه‌كانی كورد په‌یوه‌ندییه‌كی گرنگ و نه‌پساوه‌ی به فاكته‌ری ( زه‌مه‌ن ) واتا كات هه‌یه، چونكه گه‌ڕانی یه‌ك به‌دوای یه‌كی گوند و لادێ و دێهاته‌كان ده‌بێته هۆی له‌ده‌ست نه‌دانی ئه‌و گۆرانیانه‌ی كه له سه‌رزاری خه‌ڵكی ماونه‌ته‌وه‌و هه‌روه‌ها پراكتیكی گه‌ڕانی زۆر ده‌بێته مایه‌ی كۆكردنه‌وه‌ی زۆرترین به‌رهه‌می ( خام ) بۆ ده‌سته‌به‌ركردنی ده‌وڵه‌مه‌نترین ئه‌رشیفی زانست ئامێز له نێو كوردستاندا