دەربارەی دانانی موزیکیی
ئامانج غازی
بنیادنانی موزیکیی کارێکی بنەڕەتییە لە موزیکدا، چونکە هەر پارچە موزیکییەک بەپێی پلانێکی تایبەت بۆ فۆرمێک داڕێژراوە، لەوانەش گۆڕانکاری لە سەر میلۆدییەک. ئایا پێکهاتەی موزیکەکە لەکاتی پابەندبوون بە فۆرم و بنیادییەوە و موزیک لە هۆشیاری سۆزداریدا بێتوانا نییە، تەنانەت ئەگەر بە یاساکانی بنیادنانی موزیکیش سنووردار بێت. ئەو هونەرمەندەی کە شتێکی هەیەو دەیەوێت بە زمانەکەی دەریببڕێت، نەوەک بە شێوەیەک بیت کە مانا بەخشی ناوەرۆکەکەی نەگەیەنێت.
دانەری موزیک: موزیکژەن بە غەریزەیی جۆرە جیاوازەکانی پەیوەندی نێوان دەنگەکان لەبەرچاو دەگرێت، بەم شێوەیە هەستی مۆداڵی پەیوەستە بە توانای بیستن بۆ جیاکردنەوەی بەرزی وچڕی و ماوەی دەنگەکان لەلایەک. لە لایەکی دیکەوە، گەوهەری هەستی خۆی لە تێگەیشتن و درککردن و جیاوازی هەڵچوونەکانی لە پەیوەندییە ئەرکیەکانی نێوان ئەو دەنگانەی موزیکەکە پێکدەهێنن و دەبینێتەوە.
لە ئاوازی موزیکییدا، هەمیشە خۆمان لە ڕووبەڕووی ناکۆکییەکی هەمیشەیی دەبینەوە لە نێوان دوو ویستیدا: ویستی پێکەوە بیستنی (دەنگ) لەنێو کرداری موزیکی پاکدا، هەروەها ویستی کۆدکردن، واتە گۆڕینی ئەم ئەزموونە بۆ دەقێکی موزیکی نووسراو. پارادۆکسی یەکەم لە جیاوازی تراژیدیی نێوان “ویستی کۆد” و ئەگەرە واقیعییە سنووردارەکانی کرداری کۆدکردنەوە سەرچاوە دەگرێت؛ ئەم جیاوازییە لە هەستی موزیسیانەکەوە سەرچاوە دەگرێت کە کۆدکردن ناتوانێت واقیعی ئەزموونی ڕاستەقینە و بەرچاوی خۆی لە کردارە موزیکیییەکەدا لە ساتێکی دیاریکراودا دەرببڕێت. واتە میلۆدی موزیکیی بە چڕبوونەوە و دەوڵەمەندی تۆن دەوریان داوە، ئەمەش ئەوەیە بە شێوەیەکی باو و ئاسۆیی بە هاڕمۆنی دروست ناسراوە. دانانی موزیکیی بریتییە لە دروستکردنی موزیکێک کە زیاتر بەیەکەوە بەستراوە و قووڵترە لەوەی کە بە سادەیی ھێڵێکی میلۆدی بۆ ئەو شیعرانە پێک بهێنێت کە موزیکی تاک ئامێری لەگەڵدایەو ئەرکەکەی تەنها دەورەدانی وشەکانە بە چوارچێوەیەکی (زۆرجار ڕازاوە) بۆ ئەو میلۆدییانەی کە لەلایەن ئاوازدانەرەکەیانەوە بۆیان دروستکراوە، ئەم میلۆدیانە هیچ پەیوەندییەکیان بە مانای وشەکانی ئاوازدانەرەوە نییە. لە بواری هونەری و زانستی نوێدا.. پێویستی بە ئاوازدانەری بە سەلیقە هەیە، بۆ دروستکردنی “بیرۆکە”، واتە میلۆدییە موزیکیییەکان بە چڕی و دەوڵەمەندییەوە دەورە دراون، بە شێوەیەکی گشتی بە ھاڕمۆنی ستوونی و ئامرازەکانی تر ناسراوە. پاشان دانەری موزیک پێویستە بیرۆکەکانی خۆی لە پێکهاتەیەکی هونەری یەکگرتوو و باش پێناسەکراودا، واتە لە فۆرمولەیەکی هونەری تایبەتدا دابڕێژێت، بۆ ئەوەی ببێتە بابەتێکی تێگەیشتوو و ئاسان بۆ پەیڕەوکردن و قبوڵکردن.. کەواتە پێکهاتەی موزیکیی فرە توخمە و دروستکردنی کاری هونەریی لە سەر بنەمای میلۆدی و ڕیتم و چڕبوونەوەی تۆن و پێکهاتەی موزیک و ڕەنگکردنی دەنگی دەبێت و بەم شێوەیە جیاوازییەکی ڕیشەیی لەگەڵ پێکهاتەو د انانی موزیکیڕۆژهەڵاتی هەیە، کە تەنها پشت بە توخمەکانی میلۆدی و ڕیتم دەبەستێت.