مەدینا محەمەد ئەحمەد
ل هەمی سالان، ل پڕانییا باژێڕ، سەنتەر، ڕێڤەبەری، باخچە و هەتا مالان ژی سالڤەگەڕا ڕۆژا جیهانییا زارۆکان دهێتەساخکرن و تێدا دبێژن و دیار دکەن کو (زارۆکان ماف هەنە و زارۆک پاشەڕۆژا مللەتانە) بێکو بزانن یان هزر بکەن کو پێدڤییە ئەو زارۆکان بۆ پاشەڕۆژێ ئامادە بکەن و هەمی مافێن وی بەرچاڤ وەربگرن و گرنگییێ پێ بدەن نە ب تنێ ل ڕۆژا (1/6).
خودایێ مەزن دبێژیت: لقد خلقنا الانسان في احسن تقویم (التین: ٤) هەروەسا دبێژیت: المال والبنون زینة الحیاة الدنیا (الکهف: ٤٦). زارۆک ژ نفش (توخم)ـێ مرۆڤانە و مرۆڤ بهاترین بوونەوەرە ل سەر ڕوویێ ئەردی، خودایێ مەزن گەلەک بها و قەدر دایە مرۆڤی و هەر ئەڤ زارۆکەیە ژیانێ ل بەر دایکوبابێن خوە گرنگ و خوەش دکەت.
مافێن زارۆکی:
1. مافێن مەعنەوی: مافێ پشتەڤانییێ، مافێ فێربوونێ و مافێ پەروەردەکرنێ.
2. مافێ مادی: مافێ خودانکرنێ و مافێ وەرگرتنا میراتی.
بەری زارۆک بهێتە سەر دنیایێ (ل دەمێ دایک دووگیان) کۆمەکا مافان هەیە، ژ وان:
• مافێ زارۆکییە دەمێ دایک دووگیان باش ئاگەهـــ ژ ساخلەمییا خوە هەبیت، هەم ساخلەمییا لەشی هەم یا دەروونی. هەروەسا خوە دوور بکەت ژ وان خوارن و ڤەخوارنان یێن زیانێ دگەهینن وێ و کۆرپەلەیێ وێ چونکی خوارن و ڤەخوارنێن دایکێ کارتێکرنێ ل گەشەیا کۆرپەلەی دکەن.
• کۆرپەلەی مافێ ژیان و ژیانکرنێ هەیە، دایکوباب و نۆشداران ماف نینە ب حەزا خوە و بێئەگەر ڤی کۆرپەلەی نەهێلن.
پشتی زارۆک دهێتە سەر دنیایێ کۆمەکان مافان هەیە، ژ وان:
• مافێ ژیانێ: خودایێ مەزن مافێ ژیانێ دایە هەر کەسەکێ، چ کەسان ماف نینە ئەڤی مافی ژ مرۆڤان وەربگریت ژ بەر چ ئەگەری بیت. (دایکوباب هەبووینە زارۆکێن خوە هاڤیتێن و ژ خوە دوور کرین و نەهێلاین ژبەر ئەگەرێ: هەژاری، نساخی، ڕەگەزی..)
• ناڤلێکرن: پشتی زارۆک دهێتە سەر دنیایێ، مافێ (وی/وێ)ـیە ناڤەک خوەش و هەلگرێ ڕامانێن جوان و بلند لێ بهێتەکرن داکو ل دەمێ مەزن ببیت و ل دووڤ ڕامانا ناڤێ خوە بچیت و پرسیار بکەت، هەست ب کێماسی و شەرمێ نەکەت.
پێدڤییە ناڤێ زارۆکی نەهێتە نەخوەشکرن و ناڤێن نەخوەش گازی نەکەنێ، وەک: (ئەحمۆ، کێزێ، نەزان، غەشیم…)
• مافێ شیرپێدان و خودانکرنێ: مافێ زارۆکییە دایکا وێ/ وی شیرێ خوە بدەتێ چونکی شیرەکێ پڕە ژ ڤیتامین و ئاسنی و زوو هەرس دبیت و هەردەم یێ بەرهەڤە، ئەو ژی ئەگەر چ نەخوەشی ل دایکێ نەبن کو کارتێکرنێ ل ساخلەمییا وێ و زارۆکێ وێ بکەن.
• پەروەردە: ئەو پرۆسێسەیە یا ب ڕێکا وێ بەرەڤ باشی و باشتربوون و جوانییێڤە دچن و گونجاندنە ل گەل کەتوار و جڤاکی ب ڕێکێن ساخلەم و دروست. گرنگە دایکوباب، مامۆستایێن قوتابخانەیان، مامۆستایێن باخچەیان و پەروەدەکار ڕێکێن ساخلەم و پەروەردەی بۆ پەروەدەکرن و فێربوونا زارۆکێ بکاربینن دوور ژ توندوتیژی و کێمکرنا کەسایەتییا وی.
• فێربوون: ئێک ژ ماف و پێدڤییێن گرنگ یێن زارۆکییە ژبۆ ڕێڤەبرن و پەروەردە و ئاڤاکرنێ. زارۆکی ماف هەیە فێری خواند و نڤیسینێ و هەمی جۆرێن زانستان (بیرکاری، زیندەوەرزانی، فیزیا، کیمیا…) ببیت هەتا بگەهیتە قۆناغێن بلند و باوەرنامەیان وەربگریت، بەروڤاژی وێ هزرا جڤاکی هەی کو (بعەلمن خواندنێ بەسە).
• یاریکرن: مافەکە ژ مافێن زارۆکی چونکی دبیتە ئەگەر زارۆک پتر ببیت کەسەک جڤاکی و شیانا گرێدانا پەوەندییان و دەربڕینێ باشتر دکەت هەروەسا دبیتە ئەگەر زارۆک پتر لڤینان بکەت و زەڤلەکێن وان بهێزتر بکەڤن، سەبارەت ڤێ خالێ گرنگە دایکوباب بزانن کا زارۆکێن وان ل گەل کی یارییان دکەن و ب چ تشتی یارییان دکەن چونکی ڕەنگڤەدان و ڤەگوهاستنا ڕەفتاران ژ زارۆکەکێ بۆ زارۆکەکێ دی ڕاستەوخۆ کارتێکرنێ ل کەسایەتییا زارۆکی دکەن و ئەو تشتێ زارۆک پێ یارییان دکەن پێدڤییە تشتەکێ وەسا بیت کو نەبیتە ئەگەرێ ئێشاندنا وان.
گەلەک باشە ئەگەر دایکوباب یان خوشکوبرایێن مەزن یارییان ل گەل زارۆکی بکەن و چێکەن، چ یارییێن کاغەزی بن یان یێن داری چونکی بیردانکا وان بەرفرەهـ دکەن و پڕ دکەن ژ دیمەن و بیرهاتنێن جوان.