چوارشەممە, تشرینی دووه‌م 27, 2024

كارامه‌ییه‌كانی پەروەردەی سه‌ركه‌وتوو

دانا له‌تیف ـ هەولێر

ڕۆبێرت کاتز ئەو لێهاتووییانەی کە بەڕێوەبەران پێویستیان پێیەتی، پۆلێن کردووە بۆ لێهاتوویی تەکنیکی، مرۆیی و هه‌ستكردن. لێهاتوویی ئاماژەیە بۆ توانا گەشەپێدەرەکانی کەسێک کە لە ئەنجامدانی ئەرکەکاندا ڕەنگ دەداتەوە. لێهاتوویی واتە توانای بەکارهێنانی زانیاری و ئەزموونی کەسیی بە شێوەیەکی کاریگەر، بۆیه‌ هه‌وڵ ده‌ده‌ین به‌ وردی له‌سه‌ر هه‌ر یه‌ك له‌و سێ كارامه‌ییه‌ ڕابوه‌ستین كه‌ ئه‌مانه‌ن:

یه‌كه‌م/ كارامه‌یی تەکنیکی: لێهاتوویی تەکنیکی واتە زانین و توانای ئەنجامدانی ئەرکی تایبەت، ئەمەش پێویستی بە شارەزایی لە بەکارهێنانی تەکنیک و کەرەستەی تایبەت و لێهاتوویی پراکتیکی لە ڕەفتار و چالاکییه‌كاندا هەیە. کارامەیی تەکنیکی لە ڕێگەی خوێندن و مەشق و ئەزموونەوە بەدەست دەهێنرێت. بەزۆری بەڕێوەبەران لە کاتی مەشقکردندا، ئەم کارامەییانەی فێر دەبن. ئەم کارامەییانە بریتیین لە زانین، شێوازی پلاندانان، بودجە، کۆنترۆڵ، ژمێریاری، دارایی، دامەزراندنی کارمەند و هتد. تایبەتمەندی جیاوازی ئەم کارامەییە ئەوەیە کە دەتوانرێت بەرزترین پلەی لێهاتوویی و شارەزایی تێیدا بەدەست بهێنرێت.
دووه‌م/ کارامەیی مرۆڤ: مانای لێهاتوویی مرۆڤ ئەوەیە کە توانا و هێزی کارکردن لەگەڵ مرۆڤەکاندا هەبێت، لە ڕێگەی ئەوانەوە کار بکات. لەم جۆرە لێهاتووییەدا، بەڕێوەبەران دەتوانن لە پاڵنەرەکانی فەرمانبەران تێبگەن و سوود لە شۆفێر و پێداویستیەکانیان وەربگرن لە سەرکردایەتییەکی کاریگەردا. لێهاتوویی مرۆڤ بە ئاسانی دەست ناکەوێت و هیچ شێوازێکی تایبەتی نییە، بەڵام لەم سەردەمەدا، كۆمه‌ڵناسی و دەروونناسیی کۆمەڵایەتی بنەمای سه‌ره‌كیی بۆ گەیشتن بەم کارامەییە ده‌سته‌به‌ر دەکەن.
سێیه‌م/ شارەزایی هەستکردن: لێهاتوویی هه‌ستكردن یان تێگەیشتن واتە توانای تێگەیشتن لە ئاڵۆزییەکانی تەواوی ناوه‌نده‌ په‌روه‌رده‌ییه‌كه‌ و خەیاڵکردنی هەموو توخم و پێکهاتەکانی کار و چالاکیی ڕێکخراوەیی وەک یەک لە سیستەمەکەدا. بە واتایەکی تر، توانای تێگەیشتن و داننان بەوەی کە ئەرکە جۆراوجۆرەکانی ناوه‌نده‌كه‌ وابەستەی یەکترن و گۆڕانکاری لە هەریەکێک لە بەشەکاندا بەپێویستی دەزانێت کاریگەری لەسەر بەشەکانی دیکە هەبێت. بەڕێوەبەرانی خاوەن ئەم لێهاتووییە توانای وەرگرتنی زانیاری و شیکردنەوەی کێشەکانی ڕێکخراو و ئامادەکردنی پلان و دابینکردنی چارەسەریان هەیە به‌تایبه‌ت بەپێی ئامانجەکانی ناوه‌نده‌ په‌روه‌رده‌ییه‌كه‌.
هه‌روه‌ها پرۆسەی بەڕێوەبردنی پرۆسەی پەروەردە زۆرجار بەسەر ئەرکەکانی بەڕێوەبردن دابەش دەکرێت. مانای ئه‌رك بریتییه‌ له‌ چالاکیەکی گرنگ و بنەڕەتی کە پێویستە بۆ گەیشتن بە ئامانجەکە. هێنری فایۆل، یەکەم کەس بوو کە ئەرکەکانی بەڕێوەبردنی دابەش کرد، پێی وایە ئەرکە بنەڕەتییەکانی بەڕێوەبردنی پرۆسەی پەروەردە بریتین لە:
یه‌كه‌م/ پلاندانان: واتە دیاریکردنی ئامانج، دۆزینەوە و بنیاتنانی ئەو ڕێگا و ئامرازانەی کە وا دەکات بتوانرێت بگه‌ینه‌ ئامانج، هەروەها پێشبینیکردنی ئەو کارانەی کە لە داهاتوودا ئەنجام دەدرێن.
دووه‌م/ ڕێکخستن: واتە پێکەوەگرێدان و تەرخانکردنی کەسەکان و سەرچاوە و ئاسانکاری لە نێوان خەڵک و یەکە جیاوازەکانی ناوه‌نده‌كه‌، هەروەها هەماهەنگی لە نێوانیاندا بەمەبەستی گەیشتن بە ئامانجەکانی ناوه‌نده‌ په‌روه‌رده‌ییه‌كه‌.
سێیه‌م/ فەرمان: واتە ڕێنماییکردن و ئاراستەکردنی مرۆڤەکان لە ئەنجامدانی کارەکانیاندا.
چواره‌م/ هەماهەنگی: واتە یەکگرتن و یەکخستنی هەموو ئاسانکاری و سەرچاوە ماددی و مرۆییەکان و هەروەها چالاکییەکان، کە پێویستە بۆ گەیشتن بە ئامانجی ناوه‌نده‌ په‌روه‌رده‌ییه‌كه‌.
پێنجه‌م/ کۆنترۆڵکردن: واتە پشکنینی ئەوەی کە ئایا هەموو ئەو بەرنامە و پلانانه‌ی کە ئەنجام دەدرێن بەپێی ڕێسا و فەرمانەکان ئەنجام دەدرێن یان نا.