ئاریان دەرگەڵەیی – هەولێر
ئیبراهیم كەریمی، مامۆستا لە بەشی فیزیا لە زانكۆی ئۆتاوا كە خەڵكی شاری سەقزە لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان لەم دواییانەدا خەڵاتی مەدالیای یادەوەریی بەناوبانگی ڕەزەرفۆرد لەلایەن كۆمەڵەی شاهانەی كەنەدا پێبەخشرا. كەریمی لە زانكۆی زانستە پزیشكییەكانی كرمان خوێندوویەتی، گەشتەكەی گەیاندووەتە گۆشە جیاوازەكانی جیهان، لە كۆتاییدا لە وڵاتی كەنەدا گیرسایەوە، ئێستا لەوێ وانە دەڵێتەوە و توێژینەوەی زانستی ئەنجام دەدا.
مەدالیای یادەوەری ڕەزەرفۆرد ساڵانە لەلایەن كۆمەڵەی شاهانەی كەنەدا دەبەخشرێت بۆ ناساندنی بەهرەدارە ناوازەكان لە فیزیا و كیمیادا. ئەم خەڵاتە بە ناوی زانای بەناوبانگ (ئێرنست ڕزەرفۆرد)ـەوە ناونراوە كە یەكەم خەڵاتی نۆبڵی كیمیا بەدەستهێناوە .
گەورەبوون لە نێوان شەڕی ئێران و عێراق لە ساڵانی هەشتاكانی سەدەی ڕابردوودا، دیدگای كەریمی لەبارەی زانست و توانای یارمەتیدانی ئەو كۆمەڵگایانەی كە ڕووبەڕووی ناخۆشی دەبنەوە، لە قاڵب داوە. بە بیركردنەوە لە ئەزموونەكانی منداڵی خۆی، لە دیمانەیەكیدا لەگەڵ گۆڤاری( كرونیكلی) ئینگلیزی باسی لە ئەزموونی ژیانی خۆی كردووە .
كەریمی پێی وایە، سەرەڕای ئەو تەحەددایانەی كە منداڵان ڕووبەڕوویان دەبنەوە لە كوردستان یان ناوچە كێشه له سه ره كان یان شوێنه كانی دیكەی وەك ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، پێویستە بە هیوای داهاتوویان بمێننەوە.پێویستە خۆیان بخەنە سەر ڕێگای ڕاست و لەو ڕێگادا لەلایەن ڕاهێنەرەكانەوە پشتگیری بكرێن، زۆر شت هەیە كە دەتوانن بەدەستی بی نن.
كەریمی كارە پێشكەوتووەكانی خۆی لە جیهانی سەرنجڕاكێشی فیزیای كوانتەمدا ڕوون كردەوە و لەگەڵ تیمەكەی لە زانكۆی ئۆتاوا بەشدارییەكی بەرچاوی لە پەیوەندی كوانتەم و مایكرۆسكۆپی و فۆتۆنیكدا كردووە.
حەز و ئارەزووی كەریمی بۆ فۆتۆنیكی كوانتەم لە خواستی تێگەیشتن لە بچووكترین تەنۆلكەكانی گەردوونەكەمان دەستی پێكرد. ڕوونی دەكاتەوە كە هەرچییەك ڕووبەڕوومان دەبێتەوە لەم تەنۆلكە سەرەتاییانە پێكهاتووە. بۆ نموونە فۆتۆنەكان وا بیردەكرێتەوە كە بچووكترین یەكەكانی ڕووناكی بن. جیهانی كوانتەم لە ژێر یاسای جیاوازدا كاردەكات لە جیهانی كلاسیكیماندا .
كەریمی دەڵێت: لە دونیای كلاسیكی ئێمەدا دەتوانم بەر دیوارێك ڕابكەم و بوەستێنم. “بەڵام لە بواری كوانتەمدا، تەنەكانی كوانتەم، بۆ نموونە ئەلكترۆنەكان، دەتوانن بە ئەگەرێكی دیاریكراو بە بەربەستەكانی وەك دیوارەكاندا تێپەڕن.” ئەم جۆرە دیاردانە تەحەددای تێڕوانینمان دەكەن بۆ واقیع و راستی و پرسیاری قووڵ دەوروژێنن سەبارەت بەوەی كە چۆن لە خودی بوون تێدەگەین.
تیمی كەریمی بە بەكارهێنانی فۆتۆنەكان توانیان له مەبەستی پەیوەندی پارێزراوی ئه و جیهانە پڕ لە مەتەڵه بكۆڵنه وه .بە پێچەوانەی شێوازە تەقلیدییەكانەوە كە پشت بە حیساباتی بیركاری ئاڵۆز دەبەستن كە بەرەوڕووی پێشێلكارییەكانی ئاسایشی ئەلیكترۆنی دەبنەوە، ڕێبازەكەیان بنەماكانی فیزیای كوانتەم بەكاردۆێنێت بۆ دروستكردنی كەناڵەكانی پەیوەندیكردنی نەبڕاوە.
پێشكەوتنێكی دیكە لە كارەكانی كەریمی بریتی بوو لە دروستكردنی ئامرازێكی شۆڕشگێڕانەی كە پێی دەوترێت “مایكرۆسكۆپی كوانتەم”. شێوازە تەقلیدییەكانی وێنەگرتن زۆرجار تیشكی زیانبەخشی وەك تیشكی ئێكس دەگرێتەوە كە مەترسی تەندروستی دروست دەكات كاتێك زۆر بەكاردهەهێنرێت. بەڵام بە بەكارهینانی تەكنیكێكی وێنەگرتنی جنۆكە بێ كارلێك كە بە شێوەیەكی ئەزموونی لەلایەن تیمی كەریمی پەرەی پێدراوە، توێژەران دەتوانن شتەكان دەستنیشان بكەن بەبێ ئەوەی ەیچ زیانێكیان پێ بگەیەنن – ئەمەش ڕێگە بە پراكتیزەكردنی سەلامەتتر دەدات.
كەریمی ڕوونی دەكاتەوە: “ئێمە ویستمان بزانین ئایا دەتوانرێت چاودێری تەنێك بكرێت بەبێ ئەوەی كارلێك لەگەڵیدا بكرێت” “و سەركەوتوو بووین! ئەم تەكنیكە ڕێگەمان پێدەدات لە یەك كاتدا شتەكان لە شوێنی جیاوازدا دەستنیشان بكەین”.
كاتێك گۆڤارەكە پرسیاری لەبارەی بەكارهێنانی پراكتیكی كارەكانیان كرد، كەریمی ئاماژەی بەوەدا كە كەنەدا لە ئێستاوە شوێنی چەندین كۆمپانیای دەستپێشخەر و كۆمپانیای تایبەتە بە گەڕان بەدوای پەیوەندییە كوانتەمییەكان، هەستكردن و كۆمپیوتەر. تیمەكەی یارمەتی پێشخستنی تیۆری كوانتەم دەدەن لە ڕێگەی تاقیكردنەوەكان لە تاقیگە توێژینەوەكانیان.
كەریمی ئاشكرای كرد: پێشبینی دەكرێت بازاڕی تەكنەلۆژیای كوانتەم تا ساڵی ٢٠٤٠ بگاتە ١٠٠ ملیار دۆلاری سەرسوڕهێنەر بەو توانا بێئەندازەیە. سەیر نییە كە وڵاتانی جیهان وەبەرهێنانێكی زۆر لە ستراتیژییە كوانتەمییە نیشتمانییەكانیاندا دەكەن. تەنانه ت كەنەدا لە ساڵی ٢٠٢٢دا ٣٦٠ ملیۆن دۆلاری بەرەو تەكنەلۆژیای كوانتەم تەرخان كردووە، لە كاتێكدا ئەڵمانیا بە شێوەیەكی سەربەخۆ دوو ملیار دۆلاری گەورەی وەبەرهێناوە.
كەریمی جەختی لەوە كردەوە كە جیهان لە لێواری ئەو شتەیە كە ناوی دەنێت “شۆڕشی كوانتەم ٢.٠” – سەردەمێكی نوێ كە دەگۆڕێت.