(گەورەترین دوژمنی مەعریفە، نەزانین نییە، بەڵکوو واهیمەکانی مەعریفەیە)

ئازاد عەبدولواحید*

* گۆڤاری ڕامان، گۆڤارێكی كولتووری – ئەدەبییە، مانگی جارێك لە هەولێری پایتەختی هەرێمی كوردستان دەردەچێ. تا ئێستا (332) ژمارەی لێ دەرچووە، هەر لە سەرەتاوە بە دروشمی (داهێنان – نوێخوازی – عەقڵانیەت) هاتووەتە مەیدانی كاركردنەوە. ئەم گۆڤارە یەكەم ژمارەی لە پیرمام، لە 11/6/1996 بەناوی (تێڕامان) دەرچوو، لەكاتێكدا چاوی هەڵێنا كە كوردستان بە بارودۆخێكی سەختی سیاسی و ئابووریی ئاڵۆز و نالەباردا تێ دەپەڕی، ئەو كاتە بەهۆی گەمارۆكان و هەبوونی قەیرانی ئابووری، بزاڤی چاپەمەنی و ڕۆژنامەگەریی كوردی زۆر سست و لاواز بوون، نە چاپكردنی كتێبی ئەدەبی و كولتووری مابوون، نە گۆڤار و ڕۆژنامەی ئەدەبی و هونەری و كولتووری لە ئارادابوون، بۆیە دەرچوونی گۆڤاری ڕامان لەو بارودۆخەدا بۆ خۆی وەچەرخانێك بوو و بووە تەكانێكی گەورە بۆ جووڵاندنی ئەو دۆخە مەییو و چەقبەستووە، ئەوه بوو‌ دوای دەرچوونی ژمارە (١)ی، ئیدی پەیتا پەیتا نووسەر و ئەدیب و هونەرمەند و ڕۆژنامەنووس و مامۆستایانی زانكۆ ڕوویان تێكرد و بەرهەمەكانی خۆیانیان تێدا بڵاودەكردەوە.
* دوای چەند ڕۆژێکی دی، وردتر بیڵێم، لە 11/6/2025دا، گۆڤاری ڕامان پێ دەنێتە (29) ساڵەی تەمەنییەوە، ئێستاش كە ئێستایە، بە هەمان گوڕوتینەکەی جاران کارەكانمان ڕایی دەکەین، لەو ساتەدا کە خۆمان بۆ دەرچوواندنی ژمارەیەکی نوێ ئامادە دەکەین، لەلای خۆمەوە وا دەزانم یەکەم ژمارەی گۆڤارەکە دەردەکەین و سەرەتای دەرچوونیەتی، چونکە بە هەمان گەرموگوڕیی سەرەتاكان و بە نەفەسێکی نوێوە، خۆمان بۆ دەركردنی ئەو ژمارە نوێیە گورج دەکەینەوە.
* هەر لە سەرەتای دەست پێکردنی پرۆژەکەمان تا ئەمڕۆکە، ئێمە هەرگیز خۆمان بە مونافیسی کەس نەزانیوە و نازانین، دەرچوونی گۆڤاری (ڕامان) بەرهەمی خولیا و پەرۆشی و خەمخۆرییە بۆ ئەدەبیات و زمانی کوردی، بەرهەمی کاردانەوە نییە، بۆیە بەپێی میتۆد و بەرنامە و ڕەوت و ڕێبازێکی تایبەت بە خۆمان کارمان کردووە و كار دەكەین، كە سەرمان بەسەر پرۆژەکەماندا داگرتووە، ویستوومانە لەسەر ئاگرێکی هێمن بەرهەمەکەمان پێ بگەیەنین، لەو بیرکردنەوەیەماندا بڕوامان وابووە تەنیا (مێژوو) و (ئاییندە) دەتوانن بڕیاری دادوەرانە و بە ئینساف لەسەر کارەکان بدەن، ئەوان دەری دەخەن کێ باشتر خزمەتی کردووە و کاریگەری هەبووە، یان كێ خەریکی كاردانەوە و لاساییکردنەوە و قۆپیەكردن و شوێن پێ هەڵگرتنی کارەکانی ئەم و ئەو بووە، یان چۆن لەسەر کەتەلۆکی ناوەكانی بۆمان دەنووسن، کەسانی دی بەرنامە و كاری خۆیان داڕشتووە.
* ئێمە شانازی بەوەوە دەکەین کە بە پێوەرێكی میزاجیانە و سیاسیانەی بەرتەسک کارەکانمان بەڕێوە نەبردووە، بگرە هەر کارێکمان کردبێ بە نەفەسێکی کوردانە و نەتەوەیییانە، دوای وردبوونەوە و لێکۆڵینەوە و لەسەر وەستان، لە خۆمان پرسیوە: داخۆ ئەو نووسینەی بۆمان هاتووە، یان داوامان كردووە بۆمانی بنووسن، چەند دەتوانێ خزمەتی کولتوور و زمان و ئەدەبیاتی کوردی بکا؟ یان چەند زانیاری نوێ و خۆراکی ڕۆشنبیرییەکی سەردەمیانە بە خوێنەران دەدا؟ واتە بێجگە لە پێوەری ڕەخنەیی و ئەدەبی و ئیستێتیکی، هیچ پێوەرێکی دیکەمان نەبووە بابەتەکانی پێ هەڵبسەنگێنین، مانای وایە یەک ستراتیژ و ئامانجمان هەبووە، کە ئەویش برەودان بە داهێنان و گەشەكردن و پێشخستنی ئەدەبیاتی كوردی بووە، بۆیە قەت کارمان بۆ ڕازیکردنی کەس نەکردووە، تەکتیک و پێچوپەنا لە مێشکماندا جێی نەبووەتەوە، سواری پشتی مۆدەی ڕۆژ و شەپۆلەکان نەبووین، گێچەڵ و تڕوتەشقەڵە و تەپۆزی ئەم لا و ئەو لای ناوەندی ئەدەبیمان بەناوی (ڕەخنە)وە نەهێناوەتە سەر لاپەڕەکانی گۆڤارەکەمان، لە بڵاوکردنەوەی بابەتەکاندا ڤیتۆمان لەسەر ناوی هیچ کەسێک نەبووە، هەڵدانەوەی ژمارەكانی (28) ساڵی ڕابوردوومان گەواهی ئەوەمان بۆ دەدەن، كە پشتیوانیمان لە نووسینی چەند نەوەیەک کردووە.
* لەگەڵ گردبوونەوەی نووسەران لەو گۆڤارە، ئیدی ژمارە دوای ژمارە، ئەرك و بەرپرسیارێتی سەرشانی ئێمە قورستر و گەورەتر بوو، لەبەر ئەوەی لە سەرەتاوە گۆڤارەكە لە سیاسەت دوور بووە، نهج – ڕێبازێكی تایبەتی بۆ خۆی دەستنیشانكردووە و گرتووەتە بەر، بۆیە ساڵ دوای ساڵ نووسەری جیددی و گەورەی لە دەوری خۆی كۆكردووەتەوە كە تا ئەمڕۆ ژمارەیان بە سەدان نووسەر و هونەرمەندە کە لەو گۆڤارەدا نووسیویانە، بە وردی سەرنج بدرێ دەبینین لە گۆڤاری (ڕامان)دا، هەر لە یەکەم ژمارەیەوە، بە قەدەر قەبارەی کەسەکان مامەڵەمان کردووە، نە فوومان بە کەسدا کردووە و بە ناهەق گەورەمان کردووە، نە بە دڵڕەشی تەماشای نووسین و داهێنانی کەسمان کردووە، لە قەبارە و باڵای کەڵەگەتیان بچووك کرابێتەوە، كە ئەو جۆرە کارانە لە بنەڕەتەوە لەگەڵ گەورەیی داهێن و نووسەرە ڕاستەقینەکان نایەنەوە، هەروەك چۆن ئەو جۆرە کارانە زۆر لە ئیتیکی پیشەییبوون دوورە، چونكە لە هەموو بارێکدا دەبێ ڕۆژنامەنووس و نووسەر پاڵپشتی لە داهێنان بکەن.
* گۆڤاری ڕامان هەر هەوڵی نەدا تەنیا نووسەرە گەورە و داهێنەكان لە خۆی كۆبكاتەوە، بگرە بووە گۆڤاری پانتایی و ڕووبەرێكی جوگرافی پانوبەرین، هەر نووسەرێكی باش لە هەر كوێی كوردستان، یان ئەوانەی لە ئەوروپا و ئەمریكا و ئوسترالیا دانیشتوون بەردەوام پێوەندییان پێوە کراوە، دەستی دەیان نووسەر و داهێنی بەهرەداری لاومان گرت، تا متمانە بە خۆیان و توانایی و بەهرەكانیان پەیدا بكەن و لەسەر داهێنان و نووسین بەردەوام بن.
* گۆڤاری ڕامان پڕ خوێنەرترین گۆڤاری كولتووری و ئەدەبی كوردییە كە ژمارەكانی لە هەموو سووچ و قوژبنێكی دنیا، زۆرترین خوێنەری هەیە و بە ئەلها و تاسەوە، بەهۆی لینكە ئەلیكترۆنییەكەی دەیخوێننەوە، ئەو خوێنەرانە بەهۆی سایتەكەیەوە هەزاران كەس چاو دەدەنە بابەتەكانی و وەك نەریتێكی مانگانە چاوەڕێی دەکەن. لە (٥)ی هەموو مانگێکدا لەگەڵ ڕامان ژوانیان هەیە و لە کات و سات و ڕۆژی خۆیدا دەچێتە بەردەمیان و دەیخوێننەوە، ئەوەشمان لەبیر نەچێ، ئێستا ڕامان تەمەن درێژترین گۆڤاری كوردیی لای خۆمانە كە بە پشوویەكی درێژەوە لە ماوەی (28) ساڵدا دەرچووبێ و لەدەرچوون بەردەوام بێ. ئەم گۆڤارە یەكێك لە بایەخە سەرەكییەكانی ئەوەیە دیالۆگی نێوان نەوەكانی خوڵقاندووە، كە لەسەر لاپەڕەکانی زیاتر لە (3) نەوە، بەرهەم و بیروڕا و بۆچوونەكانیان دەخوێنرێتەوە، داهێنانی كەسێكی بە تەمەن، لەگەڵ لاوێك كە بە دوا شێوازی هونەری و تەكنیك دەنووسێ، لەسەر لاپەڕەكانی (ڕامان)دا دەبینرێ.
* لایەنێكی دیكەی جێگەی سەرنج، بایەخدانی گۆڤاری (ڕامان)ـە بە لایەنی زمان، كە هەوڵ دراوە بە كوردییەكی بێ گرێوگۆڵ و بێ كێشە و گرفت نووسینەكان بڵاو بكاتەوە. ڕێنووسەكەی یەكدەستە، زاراوەكانی بواری فەلسەفە و هزر و ڕەخنە و هونەر و ئەدەبیاتی تێدا یەكخراوە، ناوی ناودارانی بوارەكانی فەلسەفە و ڕەخنە و هزر و هونەر و ئەدەبیاتی دنیا، ناوی شوێن و شارەكانی تێدا یەكدەستە و یەكخراوە.
* ئێمە لەگەڵ دەرچوونی ژمارەیەکی نوێ، تەمەنی (29) ساڵەی گۆڤاری (ڕامان)دا دەست پێ دەكەین، قەت پشتیوانی و متمانەی زۆری نووسەران و ڕووناکبیران و داهێنەکانی کورد لەبیرناكەین، کە لە سەرەتاوە تا ئەمڕۆ هێزێکی مەعنەویی گەورە بوون بۆ پاڵپشتی ئێمە و پڕۆژەکەمان، لە کاتێکدا سووڕ دەزانم لە وڵاتی ئێمەدا کاری (جیاواز) و (سەرنجڕاکێش) و (تایبەت) و (پشوودرێژ) بەبێ باج نابێ، بۆیە لەوانەیە هەندێ جار نووزەیەك لەلایەن كەسێكی هاندراوەوە ببیستین، بەڵام ئەو نووزەیە لەلایەن دەنگە دلێرەکان و کەسانی خاوەن ئەزموون و هۆشیار و ڕووناکبیری گەورە و ڕەسەن، هەر زوو دەناسرێتەوە و دەزانرێ کە ئەوە نووزەی ئیرەیی پێ بردن و ناحەزییە.
* هەر لە ڕۆژی یەكەمی كاركردنم لەو گۆڤارەدا، هەوڵم داوە بەوپەڕی ئەمانەتەوە پیشەییبوون و هاوسەنگی و بێلایەنی خۆم بپارێزم، بەچاوی ڕێز و خۆشەویستی و یەكسانی و وەك یەكی تەماشای نووسین و بەرهەم و داهێنانی هەموو ئەوانە بكەم كە ڕوویان لێمان ناوە و بابەتیان بۆ ناردووین، بگرە خۆم دەستپێشخەریم كردووە، چ بە بینینی ڕاستەوخۆ بێ، یان بە ڕێگەی پێوەندی کردنەوە زەنگم بۆ لێداون و بەبێ جیاوازی داوای نووسینم لە داهێن و نووسەرانی هەموو بوارەکان كردووە، ئەو كەسانە سەر بە هەر لایەنێك و بیروڕا و ئایدیایەك بووبن، ئەگەرچی خۆم لە ڕۆژانی ڕەشی ناكۆكیی سیاسی و شەڕی شووم و نەگریسی ناوخۆ و گەرمەی یەكتر سڕینەوە، زیانی زۆری ماددی و مەعنەویم بەركەوتووە، ئەم زەرەر و زیانانە نەك هەر بە تەنیا بەرۆكی منی گرتووە، بگرە جاری وا هەبووە بەهۆی منەوە پڕیشكی بەر دەوروبەر و كەسە نزیكەكانم، خزمەكانیشم كەوتووە، لە شوێنی نیشتەجێبوونم هەڵكەنراوم و ڕاونراوم، هەر ڕۆژەی لە شوێنێك و شار و شارۆچکەیەک دەوارم هەڵداوە، چەندان جار ژیانم كەوتووەتە مەترسییەوە، كەوتوومەتە ژێر هەڕەشەی تیرۆر و تۆقاندن، بەڵام هەموو ئەوەی لەمن قەوماوە و بەسەرم هاتووە، كاریان نەكردە سەرم تا ڕق و كینە لە دڵ بگرم و بە چاوی ڕق و تۆڵە تەماشای نەیارە سیاسییەكانم بكەم، بگرە زۆر بە هێمنی و ئارامی و بە سنگ و دڵێكی فراوانەوە كارەكانم كردووە و بەیەك چاو تەماشای هەمووانم كردووە، ئەوە بێجگە لەوەی چەندان جار كەوتوومەتە بەر شاڵاوی ڕەشكردن و پەلاماردانی سایتە ئەلکترۆنییەکان، تەنانەت ڕەحم بەگۆڕی مردووەكانیشم نەكراوە و لە قەبرەكانیان هەڵیان تەكاندوون، بۆیە شتێكم نەماوە پەلامار نەدرێ.
من زۆر چاك هەستم كردووە و دەزانم كە ئیرەیی پێ بردن هەبووە و تا ئێستاش هەیە، زۆر جار خەڵكی گوناحم لێ هاندراوە تا پەلاماری من و ڕامان بدرێ، ئەو کارە لەلایەن كەسانی كۆڵەوارەوە كراوە كە هەموو گیانیان كەموكووڕی و عەیبەیە، تا لە بەهای ڕامان و من كەم بكەنەوە، بەرانبەر بەو تاك و تەرا قین لە دڵ و ناخ ڕەشانە، بەدەیان و سەدان و هەزاران كەس هەن كە پشتی ڕامان دەگرن و پشتیوانی مەعنەوییان لێمان كردووە و هانیان داوین كە گوێ بە كەس نەدەین، گوێ لەو دەنگە نەسازانە نەگرین و لەسەر كاری خۆمان بەردەوام بین، ئەوانەی پشتیوانییان لێ کردووین هیچ بەرژەوەندییەكیان لە ستایشكردنی ئێمە و (ڕامان)دا نییە، تەنیا لەبەر خۆشەویستیی ڕامان پێیان ناخۆش بووە بەنای ناهەق، قسەی بێ توێكڵ و بێ مانامان ڕووبەڕوو بكەنەوە، ئەو بەدبینانە دەیانەوێ هیچ شتێكی جوان لەو وڵاتەدا نەمێنێ خەڵكی دڵی پێی خۆش بێ، ئەوانە پێیان ناخۆشە ئێمە بە پشوویەكی درێژ و بەكولەمەرگی پرۆژەیەكی گرنگمان سەرپێ خستووە و ئەمڕۆکە دوای ماندووبوون و شەونخوونی، هەوادار و پشتیوانی زۆری لە دەوری خۆی كۆکردووەتەوە.
* دەزانین زۆر کەس بە لاساییكردنەوە و پەیڕەوكردنی كار و بەرنامەكانی ئێمە كارەكانی خۆیان ڕەنگڕێژ دەكەن و دەنەخشێنن، ئێمە بەوەش خۆشحاڵین و سەرفرازین. كورد لە مێژە گوتوویەتی داری بەردار پەلی تێ دەگیرێ، بۆیە ئاسایییه ناوبەناو‌ لەپڕ دەنگێكی فووتێكراو و نەساز بەرانبەرمان قیت بکرێتەوە، بەڵام تازە وێنە جوانەكەی ڕامان بە كەس ناشێوێ.
* ئێمە بەردەوام لەگەڵ ڕووناكبیران و نووسەران لە دیالۆگێكی كراوەداین، ڕەخنە و پێشنیاری دڵسۆزانە وەردەگرین، پێمان وایە بوونی ئەو دیالۆگە کراوەیە بووەتە مایەی پێشکەوتن و سەرکەوتنی ڕامان و وای کردووە گەشەونەشە بکات و لەناو خەڵکیدا خۆشەویستتر بێ و پتر جێگەی خۆی بکاتەوە. خەونی گۆڤاری ڕامان لێرەدا ناوەستێ و كۆتایی نایەت، هیوامان زۆرە كە لە داهاتوودا هەنگاوی گەورەتر بهاوێ و لە بوارەكانی ئەدەبیات و كولتوور زیاتر بە ئەرك و خزمەتەكانی ڕابگات.

* سەرنووسەری گۆڤاری ڕامان.