هۆنیار عەبدوڵڵا – هه‌ولێر
به ته‌نیا جێ مه‌هێڵن ئه‌مشه‌و زریان ده‌مچێنێ
ته‌مومژ دام ده‌پۆشێ مانگه‌شه‌و ده‌مڕفێنێ
ڕەفیق سابیر
هەڵەبجە، ناوێکە هەمیشە لە گوێچکەی هەموو کوردێکدا دەزرنگێتەوە و لە دڵی هەموو مرۆڤێکی ئازادیخوازدا دەبێتە هەوێنی ئازار و خۆڕاگری. ١٦ـی ئاداری ١٩٨٨، ئەو رۆژەی کە شارێکی ئارام و بچووک بووە مەڵبەندی تراژیدیایەکی گەورە و جینۆسایدێکی دڵتەزێن. کاتێک فڕۆکەکانی رژێمی بەعس لە ئاسمانی هەڵەبجەدا دەرکەوتن، نەک تەنها بۆم، بەڵکو مەرگ و ئازار و نەهامەتییان بەسەر خەڵکێکی بێتاواندا باراند.
ئەو رۆژە، هەڵەبجە بووە شوێنی ئەو کارەساتەی کە جیهانی هەژاند. بۆنی گازی ژەهراوی تێکەڵ بە بۆنی گوڵ و گیای بەهار بوو، قیژەی مناڵان و هاواری دایکان تێکەڵ بە دەنگی بۆمباکان بوو. لە یەک ساتەوەختدا، پێنجهەزار کەس بوونە قوربانی و هەزارانی دیکەش بە برینی قووڵەوە مانەوە.
هەڵەبجە تەنها کارەسات نییە، بەڵکو سیمبولی بەرخۆدان و خۆڕاگرییە. ئەو شارە دوای ئەو هەموو ئازارە، هەستایەوە سەرپێ و بەردەوام بوو. تەنانەت لە قووڵترین ساتەکانی تاریکیدا، رووناکی هیوا لە چاوەکانی مناڵانی هەڵەبجەدا بەدی دەکرێت. لە نێوان وێرانەکاندا، گوڵی ژیان سەرلەنوێ چەکەرەی کرد.
هەڵەبجە فێری کردین کە هەتا لە ناخی ئازاریشدا، ئیرادەی مرۆڤایەتی بەردەوامە. ئەو شارە کە بە خوێنی قوربانییەکانی سوور بوو، ئەمڕۆ زیندووە و هەر زیندووش دەمێنێتەوە. هەڵەبجە نەک تەنها بەشێک لە مێژووی کوردە، بەڵکو بەشێکە لە ویژدانی مرۆڤایەتی. وەکچۆن سەدان داستانی دڵتەزێن لە هەڵەبجەوە هەیە، سەدان داستانی خۆڕاگری و ئومێدیش هەیە. هەموو ساڵێک لە ١٦ـی ئاداردا، چاوەکان پڕ دەبن لە فرمێسک، بەڵام دڵەکان پڕ دەبن لە هیوا. ئەو فرمێسکانە، فرمێسکی شانازی و بەڵێنی بەردەوامبوونن.
هەڵەبجە وانەیەکی تاڵ بوو بۆ مرۆڤایەتی کە چۆن دڕندەیی و خوێنڕێژی لە پێناو دەسەڵاتدا چ کارەساتێک دەخوڵقێنێت. بەڵام لە هەمان کاتدا، وانەیەکی گەورە بوو بۆ خۆڕاگری و بەرگەگرتن، وانەیەک کە هەر نەتەوەیەک لە جیهاندا دەتوانێت فێری بێت. ئەمڕۆ، هەڵەبجە تەنها شارێک نییە لەسەر نەخشە، بەڵکو بیرۆکەیەکە، بیرۆکەی خۆڕاگری و زیندوومانەوە. ئەو شارەی کە لە ناوەڕاستی ئازاردا بوو بە هێمای خۆڕاگری. هەڵەبجە بووە دەنگی دادپەروەری و ئازادی، دەنگێک کە هەرگیز بێدەنگ ناکرێت، دەنگێک کە لە هەموو کونجێکی دنیادا دەبیسترێت. هەڵەبجە یادەوەری کارەساتێکە کە نابێت بیرچێتەوە، بەڵام لە هەمان کاتدا، پەیامێکی گەورەی هەیە بۆ داهاتوو. نەوەی نوێی هەڵەبجە، هەر بە هەمان هێز و ئیرادەوە، خەون و ئاواتی خۆیان لە ناو خۆڵەمێشی رابردوودا دەدۆزنەوە.
هەڵەبجە، بە هەموو تراژیدیا و ئازارەکانیەوە، بە هەموو خۆڕاگری و بەردەوامبوونیەوە، بەشێکە لە مێژووی مرۆڤایەتی، بەشێک کە تا هەتایە لە یادی گەلاندا دەمێنێتەوە. هەڵەبجە، ئەو شارەی کە هەزاران جار لە ناو خۆڵەمێشدا لەدایک بووەتەوە، ئەو شارەی کە هەموو کەس دەزانێت چۆن خامۆش کرا، بەڵام کەم کەس دەزانێت چۆن هەستایەوە…