خالید کۆچەر
هێزی نووسین لە ئێستێتیکای قوڵایی ناخی هێزی دەڕبرین دەمانباتەوە بۆ خوێندنەوەی ئەو دەقە جوانانەی خۆی بانگت دەکات، مەودای بینین بۆ گفتوگۆکردن لەسەر ڕۆشنایی لەسەر ئەو خونچە شی٥عرییانەی لەناو باخچەی عەتری وشەی هێزێکی ئدیکەمان پێدەبەخشێت، کتێبی موژدە١ بەخحش لەسەر ڕەفەی کتێبخانەکان هێشتا درەوشاوەن، شیعر و چیرۆک و رۆمان سێ دنیای جیاوازن هەریەکەیان گوزارشت لە خۆیان دەکەن، دنیایەکی تایبەتمەندی خۆیان هەیە، هەر یەکەیان خوێنەرێکیان لە باوەشگرتووە، ئەزموونی هەر قەلەمێک بە شەقام و کۆلانێکدا دەروا دوێنێی تەمەنی هەڵگرتووە، بە دەستێک یادەوەری و بە دەستێکی دیکە نووسین، لە هەر کوێ کتێبێکی جوان بە خامەی قەلەمێکی داهێنەر بەرچاوم بکەوێت لە باوەشیی دەگرم و دەیخوێنمەوە، ڵاپەرەکان هەڵدەدەمەوە، ئەگەر چی لەم سەردەمەی ئێستادا کتێبە جوانەکانیش بەرەو ونبوون بە ڵارێدا دەبردرێن، چوونکە دڵنیام ژمارەی نووسەرەکانمان لە ژمارەی خوێنەرەکانمان زیاترە، بەڵام هیچ لە واقیعدا ناگۆرێت، دیوانی جوان هەر بەجوانی دەمینێتەوە، شیعری جوانیش هەر جوانە و هەر بەجوانی دەمینێتەوەو خوێنەری خۆی هەر دەبێت، لەم ڕۆژانە کۆشیعرێکی خۆی بە کتێبخانەی کوردی ناساند، ( دیوانی محەمەد کەساس ) ناونیشانی کتێبێکی تازەی ( محەمەد کەساس ) ی شاعیرە، سیی و یەکەمین بەرهەمی شاعیرە، یەکەم کتێبی لە ژێر ناونیشانی ( ماملێی هونەرمەند ) ساڵی 1979 چاپکردووە، یەکەم کۆشیعری خۆی لە ژێر ناونیشانی ( ترووسکە ) ساڵی 1980 چاپکردووە، محەمەد کەساس لە سەر نەخشەی ئەدەبیاتی کوردی بە نەوەی کۆتا ساڵی حەفتایەکان دەخوێندرێتەوە، دیوانی محەمەد کەساس دوایین کۆشیعرییەتی، 130 ڵاپەرەیەو بە قەبارەی مامناوەندی و نزیکەی 98 شیعری لە ئامێز گرتووە، بەچاپێکی جوان و لە چاپخانەی کارۆ ئەم کتێبە لە سلێمانی چاپکراوە، ناونیشانی شیعرەکانی ئەم دیوانە ( خاتوو شەم، فەلەک، فیراق، خەرابات، ماچ، هەناسە، لارە مل، خانە خەراب، شەوی دەیجور، زاهید، بەی، سەمەندەر، گوڵ بەدەم، نوقلی لێو، ئاستانەی ئەو، سەرووی ڕەوان، ڕەهێڵەی نیگا، موریدی خانەقا، بادی سەبا، بەختی سییا، پاییزی تەمەن، بای وادە، جێ پێ، جیلوە، ئاوێزان، پەتیارە، ڕووگە، باڵا، ئارەزوو، سەقەر، باخی ئیرەم، سیا بەخت، بژوێن، کیژی ئاغر، گەوهەری شیعر، قەدەر، سووتان، چراخان، نازو ڕاز، ئەو، زاری ئەو، سەدای ناڵین، نەی، خالی روو، غەریب، خەمی گەلەکەت، شەرابی لێو، هەواری چۆڵ، خەمی شیرین، نغرۆ، دیدە مەست، ئەزیزم، ڕۆژی ڕوو، شنەی ئێوارە، خەندە، زام، مانگ، نوری تۆ، شەنگە باڵا، پەرچەمی سیا، شەرمن، تیری نیگا، غوربەت، بۆ تۆ، بێنەوا، تاعەت، تەریقەت، جەژنانە، خەدەنگ، خەیاڵ، خەیاڵی تۆ، دڵدان، دیدەنی، زوهرە، شوعلە، ماهی من، خەمستان، سەفا، بریا، تیری ئەبرۆ، دڵبەر، پرچی ڕەش، خەیاڵی دووریی، خەم، ئاشوفتە، سلێمانی، غەزەل، ژیلەمۆ، نیشتیمان، هەیئە، کرێچییەکان، درۆن )
لەم دیوانەدا لەناو ژانرە ئەدەبەکدا شیعری هەڵبژاردووە و لە نێو جوانی شیعریشدا شیعری کلاسیکی هەڵبژاردووەو شیعری کلاسیک دەنووسێت، بەڵام بە هزرێکی جوان، لەناو موعاناتی ئازارێکی گەورە، لەناو قەتیسی عەشقێکی گەورەدا، وردبوونەوە لەناو فەنتازیای شیعرەکانی محەمەد کەساسدا هەر چەندە کاریگەری شاعیرانی کلاسیکی پێوە دیارە وەک حەزرەتی مەحوی و نالی و ئەوانیدیکە، بەڵام ڵاسایی هیچ شاعیرێکی نەکردۆتەوە، لەناو تەریبی سەرابدا بەدوای شوێنپێی خۆی کەوتووە و حەز ناکات لە کەسێکی دیکە بچێت، من بە بەردەوامیی ئەوەم وتووە : زۆرن ئەوانەی لەناو مەغزای شیعری دڵدارییدا شیعر بۆ ئەڤین دەنووسن، ڕەنگە زۆربەیان سەرکەتوو نەبن، بە بروای خۆم هەستیارترین و زەحمەترین شیعر ئەو شیعرەیە بۆنی پیرۆزی عەشقی لێبێت، شاعیر ئەگەر عاشقێکی گەورە نەبێت بە تیری عەشق بریندار نەکرابێت ناتوانێت شیعر بۆ ئەڤین و مەعشووقەکەی بنووسێت، لەم دیوانەدا شاعیر زمانێکی پاراوی هەیە، زمانێک خۆی جودا دەکاتەوە لە برادەرە شاعیرەکانی خۆی، زمانێکی دەولەمەند پر لە سیحری وشەی جوان و نامۆ بۆ هەر شیعرێک کە خوێنەر دەیخوێنێیتەوە، فەرهەنگۆکی بۆ شیعرەکانی داناوە تا خوێنەر بەدیار شیعرەکەی ڕاوەناستێت و پرسیار لە وشەی نامۆ لە کەس ناکات، ئەوەی جێگای هەڵوێستەیە کەساس شیعری جوان دەنووسێت، کلاسیکانە دەنووسێت و ڵاسایی کەس ناکاتەوە، دنیایەکی تایبەت بەخۆی هەیە، پرە لە شیعری جوان و ناسک بۆنی ئەڤینی لێدێت، وەک خۆم ئەم کۆشیعرەم خوێندەوە، هەقە زیاتری لە سەر بنووسرێت، بۆ جارێکیدیکەی جێدێلم . لە شیعری گوڵ بەدەم دەلێت :
پێی بلێن بەو شۆخە ئاڵە، گوڵ بەدەمە، دڵ دەبا
هەناسەی لادەدا ڕووبەند، هەر وەکوو بادی سەبا
پێی بلێن نیگای هەڵوەری، لە ئاست قامەتی ڕەوانی
نمەی ئارەقەی لاملی، میسک و عەنبەری هانی
دەی بلێن وا لە حەژمەتا، ناخ و دڵی بۆتە قەقنەس
وەکوووو خەستە لە خانەی خەم، هەڵدەمژێ کۆتا نەفەس