هۆنیار عەبدوڵڵا
خەو و پشوودان بەشێکی گرنگن لە ژیانی مرۆڤ. مێژوو نیشانی داوە، کە زۆر لە نووسەر و کەسایەتییە گەورەکان گرنگییەکی تایبەتیان بە خەو داوە. یەکێک لەو زانا و کەسایەتییانە ئەلبێرت ئەنیشتاینە، ئەو زانا بەناوبانگەی کە تیۆری ڕێژەیی و زۆر تیۆری گرنگی تری داهێنا.
ئەنیشتاین ڕۆژانە نزیکەی دە کاتژمێر دەخەوت، کە ئەمە زۆر زیاترە لەوەی زۆربەی خەڵک دەخەون. ئەو باوەڕی وابوو کە خەوێکی باش و تەواو کاریگەرییەکی گەورەی هەیە لەسەر تواناکانی مێشک و بیرکردنەوەی داهێنەرانە. هەروەها، بۆ ئەوەی لە کاتی کارکردنیشدا وزەی هەبێت، لە ڕۆژدا چەند پشوویەکی کورتی دەدا، کە پێی دەڵێن “قەیلوولە”. شێوازی پشوودانی ئەنیشتاین زۆر سەرنجڕاکێش بوو. بۆ ئەوەی لە پشووە کورتەکانیدا زۆر نەخەوێت، کلیلێک یان شتێکی کانزایی بچووکی لە دەست دەگرت. کاتێک نەختێک دەخەوت، دەستی شل دەبوو و جەستەی خاودەبووەوە و، کلیلەکە لە دەستی دەکەوتە خوارەوە و بە دەنگەکەی خەبەری دەبووەوە. بەم شێوەیە دڵنیا دەبوو کە تەنها چەند خوولەکێک دەخەوێت و کاتی زۆر بە فیڕۆ نادات.
بەپێی بۆچوونی ئەنیشتاین، ئەم پشووە کورتانە یارمەتی دەدا مێشکی بحەسێتەوە و وزەی نوێ وەربگرێت. زۆر جار دوای ئەم پشووانە، دەیتوانی بە شێوەیەکی باشتر و کاریگەرتر بیر لە کێشە زانستییەکان بکاتەوە و چارەسەری نوێیان بۆ بدۆزێتەوە. ئەمە پیشانی دەدات کە خەو و پشوودان تەنها بۆ حەسانەوەی جەستە نییە، بەڵکوو ڕۆڵێکی گرنگیش دەگێڕێت لە پرۆسەی داهێنان و چارەسەرکردنی کێشەکاندا.
لە دنیای ئەمڕۆدا، بە هۆی تەکنەلۆژیا و ژیانی خێرا، زۆربەی خەڵک کەمتر لە پێویست دەخەون. هەندێک کەس تەنانەت شانازی بەوەوە دەکەن کە کەم دەخەون و زۆر کار دەکەن. بەڵام ئەزموونی ئەنیشتاین پێمان دەڵێت کە ئەمە هەڵەیەکی گەورەیە. خەو و پشوودانی تەواو دەتوانێت یارمەتیمان بدات باشتر بیر بکەینەوە، داهێنەرتر بین و کێشەکانمان بە شێوەیەکی کاریگەرتر چارەسەر بکەین.
لێکۆڵینەوە زانستییەکانی ئەمڕۆش پشتگیری لە بۆچوونەکەی ئەنیشتاین دەکەن. کاتێک باش دەخەوین، مێشکمان باشتر کار دەکات، بیرەوەریمان بەهێزتر دەبێت و تواناکانمان بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان زیاد دەکات. هەروەها، خەوی باش سیستەمی بەرگری لەشمان بەهێز دەکات و یارمەتیمان دەدات تەندروستتر بین.
کەواتە با فێر بین لە ئەزموونی ئەنیشتاین. ئەگەر کەسێکی وەک ئەو، بە هەموو ئەو دەستکەوتە زانستییە گەورانەیەوە، گرنگی بە خەو و پشوودان دابێت، دەبێت ئێمەش هەمان شت بکەین. با خەو و پشوودان بکەینە بەشێکی گرنگ لە ژیانمان و دڵنیا بین کە بە شێوەیەکی دروست و تەواو دەخەوین.
ئەم وتارە هەوڵێکە بۆ ئەوەی تێبگەین کە خەو و پشوودان چەندە گرنگن بۆ داهێنان و سەرکەوتن. با هەموومان لەم نموونەیە فێر بین و گرنگی زیاتر بە خەو و پشوودان بدەین لە ژیانی ڕۆژانەماندا.