گەرمیان گلی – هه‌‌ولێر
بازاری کار یەکێکە لە فاکتەرە هەرە گرینگەکانی ژیان و بەڕێوەبردن، زۆرن ئەوانەی هەوڵی بەدەستهێنان و گەیشتن بەبازاڕی کار دەدەن. بازاڕی کار ئاماژەیە بۆ دابینکردن و داواکاری بۆ کار، کە فەرمانبەران دابینکردنی کار بۆ دامەرزاوەکەیان دابین دەکەن و خاوەنکارەکان داواکارییەکان دابین دەکەن. پێکهاتەیەکی سەرەکی هەر ئابوورییەك بە شێوەیەکی ئاڵۆز پەیوەستە بە بازاڕەکانی سەرمایە و کاڵا و خزمەتگوزارییەوە.
د. جەودەت کەریم، پسپۆڕی کارگێڕی لەکولێژی بەڕێوەبردن و ئابووری، دەربارەی بازاڕی کار دەڵێ: تێڕوانینی گشتی دەربارەی بازاڕی کار ئەوەیە کە بازاڕی کار ئاماژەیە بۆ دابینکردن و خواست لەسەر کار، کە فەرمانبەران دابینکردنەکە بۆ دامەزراوەکە دابین دەکەن و خاوەنکارەکان داواکارییەکە دابین دەکەن. پێویستە بازاڕی کار لە ئاستی ئابووریی گەورە و ئابووری بچووکدا سەیر بکرێت، چوونکە هەریەکەیان تێڕوانینێکی بەنرخ لەبارەی دامەزراندن و ئابووری بە گشتی پێشکەش دەکەن. ڕێژەی بێکاری و ڕێژەی بەرهەمهێنانی کار دوو پێوەرە گرنگە ئابوورییە گەورەکانن. کرێی تاک و ژمارەی کاتژمێرەکانی کارکردن دوو پێوەرێکی گرنگی ئابووری بچووکن. لە ئەمریکا، نووسینگەی ئاماری کار ڕاپۆرتی ورد لەسەر بازاڕەکانی کاری نیشتمانی و ناوخۆیی کۆدەکاتەوە.
دەشڵێت: چەند هەنگاوێک بۆ گەیشتن بە بازاڕی کار ئەوەیە کە کارامەیی و پەروەردە و فێربوونی تەواوی ژیان:
سەرەتا کارامەیی و پەروەردە و فێربوونی تەواوی ژیانمان هەبێت، کارامەیی سەرەتایی لە زانینی زمان و خوێندەواری خۆی دەبینێتەوە و ئەمانە یەکەم بنەمای سەرەکین بۆ فێربوون، زانینی زمان و خوێندەواری ڕێگای سەرکەوتن و گەیشتن بە ئاواتەکانە لە منداڵان تا گەورەکان.
بەڵام سیستەمی پەروەردە و ڕاهێنان پێویستە کاریگەرتر و دادپەروەرانەتر و وەڵامدەرەوەتر بێت بۆ بازاڕی کار و پێداویستییە کۆمەڵایەتییەکان. گرێبەستەکان دەتوانن ئاسانکاری بکەن بۆ چوونە ناو بازاڕی کار و بەرەوپێشبردنی گواستنەوەی پیشەیی، لە هەمان کاتدا ڕێگە بە خاوەنکارەکان دەدات وەڵامی گۆڕانکارییەکانی خواستی هاوڵاتیان بدەنەوە.
هه روه ها ججیاوازی گەورە لە بارودۆخی کارکردندا لە سەرانسەری گرێبەستە جیاوازەکانی کارکردندا بەردەوامە. هەنگاونانی خاوەن کارەکان بەرەو جۆرەکانی گرێبەست دەتوانێت ڕێگە بدات بەرەو هەنگاونان بۆ بەرەمهێنانی کاڵایەکی جێگیر و باش کە خاوەن کار دڵنیا بێت لێی، هەورەها لە هەمان کاتدا دەبێتە هۆی زیادبوونی خۆڕاگری بازاڕەکانی کار لە بەرانبەر شۆک و مەترسییەکاندا.
ئەو دکتۆرە دەربارەی گواستنەوەی پیشەیی پارێزراو دەڵێ: ژیانی کارکردن خەریکە هەمەچەشنتر دەبێت، لەوانە چەندین کار و فۆڕمی دامەزراندن، زیادبوونی جووڵە و گۆڕانکاری پیشەیی لە ماوەی ژیانی مرۆڤدا ڕووبدات. زۆرترین سوودوەرگرتن لە گۆڕانکاری تەکنەلۆژی و گۆڕانی خێرای بازاڕەکانی کار پێویستی بە پشتگیری خێراتر و باشتر هەیە بۆ گواستنەوەی کار و پیشەیی، هەروەها پێویستە پشتگیری بۆ بەرزکردنەوەی کارامەیی بەردەوام بە درێژایی ژیانی کارکردن هەبێت. بێکاری بەردەوام و دووبارەبووەوە و درێژخایەن، بە تایبەتی بۆ گەنجان و ئەو کەسانەی کە لێهاتوویی کەمیان هەیە، خوازيارى پشتگیرییەکی گونجاو و ئامانجدار دەکات بۆ دوبارە چوونە ناوەوەى کار. هەروەها دەستڕاگەیشتن بە خێرا یی و کاریگەر بەم جۆرە ڕێوشوێنانە دەتوانێت ڕێگری لە بازاڕی کار و وەدەرنانی کۆمەڵایەتی بکات
د. جەودەت دەربارەی یەکسانی لەنێوان ڕەگەز و هاوسەنگی ژیانی کار دەڵێ: ژنان نوێنەرایەتیيه كى دەکەن لە دامەزراندندا، هەروەها لە کارکردنی نیوە شێفتى و وەرگرتنی مۆڵەتی نیوه مووچەدا زیادەڕۆیی دەکەن و لە بەرانبەر ئەمەشدا پارە کەمتر وەردەگرن. بەڵام پشتگیریکردن لە بەشداریکردن لە بازاڕی کاردا بنەڕەتییە ئەمەش بۆ دڵنیابوونە لە یەکسانی لەنێوان ڕەگەزەکاندا و دروستبوونی دەرفەتە بۆ هەردوو ڕەگەز. بەربەستەکانی بەردەم بەشداریکردنی ژنان لە بازاڕی کاردا بریتین لە نەبوونی سیاسەتی هاوسەنگی ژیانی کار و ژیانی گونجاو، بێ پاڵپشتى دارایی یان باجدانی زۆر لەسەر کار، هەروەها دواکەتن لە بوارەکانی خوێندن و پیشەدا لەبەر ئەرکی ماڵەوەیان. ڕێکخستنی کارکردنی نەرم و نیان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ ئاسانکاری هاوسەنگی ژیانی کار بە ڕێگەدان بە هەردوو ڕەگەز لە دامەزراندن و کۆمپانیاکان بۆ گونجاندنی خشتەی کارکردن و شێوازەکانی کارکردن لەگەڵ پێداویستییەکانیان. جیاکاری لەسەر بنەمای ڕەگەز، نەتەوە، ئایین یان بیروباوەڕ، کەمئەندامی یان تەمەن لەسەرانسەری جیهاندا نایاساییە. هەرچەندە هەندێک وڵات و گرووپ هەیە وەک کەمینە نەتەوەییەکان ڕووبەڕووی کێشە دەبنەوە لە دەستڕاگەیشتن بە جیهانی کار. پشتگیریکردن لە بەشداریکردنیان لە بازاڕی کاردا بنەڕەتییە بۆ دڵنیابوون لە یەکسانی هەردوو ڕەگەزدا، هەروەها دەبێتە شتێکی ئابووری لە چوارچێوەی سوڕی کار و هێزی کاردا.