دووشەممە, تشرینی دووه‌م 25, 2024

عەبدولحوسەین نوشین1907-1971ز

بێ ئەوەی هۆشیار و ئاگادارانە ڕابردوو هەڵسەنگێنین و وردەكارانە بیهێنینەوە بیرمان، مەحاڵە بەباشی خۆمان و خەڵك و ڕابردوو بناسین.

وەك تاقیكردنەوەی خۆم دەڵێم یەكێكم لە عاشقانی شانۆیی… تا ناچار نەبووم بكەومە دەست داهێنانی بەڵگە و دیكۆمێنت دەربارەی كەسایەتی عەبدولحوسەینی نۆشین شتێكی ئەوتۆم دەربارەی نەزانی بوو، ئەوەی لەو ڕۆژانەیدا دەمان بیست بڕێك وتە و زانیاری دووبارە و چەند بارە زیاتر نەبووە. نەختێك بیروبۆچوونی سیاسی ئەو بووە. ئەوەیش نیو ڕوخساری تێكڕایی ئەوەی وەدەرخستووە، ئەوەیش بۆ یەكێكی وەكوو من بەس نییە… بەهەرحاڵ كەوتمە تەقەڵا و پشكنینەوە، ئیدی سەرچاوەی ترم بەدەست هێنا و واقیعیەتی دەرداوی ئەوم زووتر هەست پێ كرد… لەوێ گۆشە و كەناری مرۆڤێكی ژان ئاشنام كەوتە بەرچاو، ئەوی بەلای من و خەڵكەوە شاراوە و پەنهان بووە كەوتە بەرچاو و تەماشا، تێكەڵەیەك لە فكر و ئەندێشە و تەقەلای شاراوە كەوتنە ڕوو. بەوانە باشتر توانیمان عەبدولحوسەینی نۆشین بناسین.
هونەر لە دەروونی نۆشیندا داینەمۆی سەرتاپای گردبوویەوە، توانی كۆمەڵێك هونەرمەندی بە توانا كۆكاتەوە و پەنجە بخانە سەر زامی دەمكراوەی خەڵكەكە.
ئەوی بەدەستمانەوەیە بەتایبەتی لە بواری هونەردا سەرمایەی سەدەیەك تەقەلا و هاتوچۆی لێهاتوانی ئێمەیە بۆ وڵاتانی ڕۆژئاوا و لەوێڕا بەدەستی پڕ گەڕاونەتەوە عەبدولحوسەینی نوشین یەكێك بوو لەوانە ئەو چەندان خولی فێربوونی شانۆیی لە فەڕەنسەدا گوزەراندبوو، مۆلیر و ژان ژاكڕۆسۆ و ئەوانی تردا فێركراوە و گەڕاوەتەوە وڵات و وەك هەر هونەرپەروەرێك عاشقی شكسپیر و داهێنانەكانی بووە. ئەوە نوشین بووە توانی لە دەریای شانامەی حەكیم فیردەوسیدا زەرافەت هەڵگۆزی و چەندان درامای لێ بسازێنێ. ئەو لە زۆر ڕووەوە وەدەری خستووە…. نۆشین بەردەوام بووە و تەقەلای داوە تا “خان لەنگەران”ی كێشایە سەر شانۆی، كە دژ بە بیگرە و بەردەی دەستەڵاتی قاجاری بووە.
نۆشین زۆرباش ئاگاداری ئەدەبیاتی ڕابردووی ئێران بووە، بۆیە سێ تابلۆی لە شانامە كردە شانۆ و لە جەژنی بیرەوەری هەزار ساڵەی فیردەوسیدا كردە شانۆ و خستییە بەرچاوی بینەران.
ئەو بیروڕای تایبەت بەخۆی هەبووە و ڕاستگۆیانە خۆی دواندووە و لێی بیستراوە وتوویەتی: ” هاوڕێ ئەگەر حزبی كۆمەنیست لە بەریتانیادا حوكم فەرما بێت، شكسپیر و شانۆكانی لەبیر دەكات؟”
با ئەوەیش بڵێم كەسانی تریش عەرەقڕێژی ڕێگەی شانۆی ئێران بوونە، وەك: موقەدەم، كرماشانی، میهرتاشی و كەسانی تر.
بێگومان ئەو تەقەلایە ئەمڕۆ كەوتووەتە ئەستۆی لاوەكان، ئەوانن ئومێدی دواڕۆژ.
نووسینەكان پێمان دەڵێن نۆشین كێ بووە و چ ژیانێكی گوزەراندووە و چۆن بەخۆی بووە بە فێرگەیەك بۆ لاوان… چۆن چۆنی شانۆی ئێرانی خستووەتە ڕوو.
چۆن چۆنی بەربەستیان بۆ دروست كردووە، چۆن لە ناو چوار دیواردا ئاخنیان و لە دواییدا ناچاری دەربەدەری بوو، وڵاتی بەجێهێڵا و لە وڵاتی سۆڤیەت، لە دونیای غەم و پەژارە و ئازاردا پلكایەوە و سەرەنجام لە یەكێك لە بیرستانەكانی مۆسكۆدا مەرگ هەڵی لووشی .
نوشین لە ماوەی دە ساڵ كاردا لە وڵاتەكەی جێی پای دیارە و هیچ تۆفانێك ناتوانێ بیسڕێتەوە. نوشین بووە قوربانی بیروبۆچوونەكانی خۆی… بوو بە قوربانی دەستەڵاتی ڕەهای زاڵ و زاڵم… وەك سادقی هیدایەت لە داستاندا، هەروەك ئیمایوشیج لە شیعردا… سەرفراز بێت ڕۆح و ڕەوان و ناوی ئەو….