هێمن خەلیل- هه‌ولێر
پڕۆفیسۆری یاریدەدەر د. ڕێزان سالڵح مامۆستا لە بەشی زمانی كوردی كۆلیژی فاكەڵتی پەروەردەی زانكۆی كۆیە، ماستەرنامەكەی بەم ناونیشانەوەیە: (ئەندێشەی شیعری لەنێوان ڕێبازی كلاسیزم و ڕۆمانسیزمی كوردیدا). هەروەها تێزی دكتۆراكەی بە ناونیشانی (پێگه‌ی ژن لە دیدی قوبادی جەلیزادە و نەزار قەببانیدا)یه.
سەرەتا لەبارەی ماستەرنامە و تێزی دكتۆراكەی دەڵێ: “ماستەرەكەم لەژێر ناونیشانی (ئەندێشەی شیعری لەنێوان ڕێبازی كلاسیزم و ڕۆمانسیزمی كوردیدا)یە و لە ساڵی 2006 بە سەرپەرشتیی (د. دڵشاد عەلی) وەرگیراوە و باسێكی هاوسەنگییە لەبارەی ئەندێشەی شیعری لە ڕێبازی كلاسیزم و ڕۆمانسیزمی كوردی، كە تێیدا هەموو ئەم لایەنانە بەسەر كراونەتەوە، كە شاعیرانی كورد لەو ماوەیەدا دركیان پێ كردوە و تاوەكو ئێستا دوو جار چاپ كراوە. هەرچی دكتۆراكەمە ناونیشانەکەی بریتیە لە (پێگه‌ی ژن لە دیدی قوبادی جەلیزادە و نەزار قەببانیدا)دا کە ساڵی(2012) بە سەرپەرشتیی خوالێخۆشبوو (پ. د. عێزەدین مستەفا ڕەسوڵ) لە بەشی كوردی- كۆلیژی په‌روه‌رده‌ی زانكۆی سەلاحەدین وەرگیراوە و باسێكی بەرواردییە لەنێوان شیعری هاوچەرخی كوردی و عەرەبی بەتایبەتیش لە نێوان قوبادی جەلیزادە و نزار قەببانیدا. ئەم لێكۆڵینەوەیەش بە شێوەی كتێب لە ئەكادیمیای كوردی چاپ كراوە، جگە لەم دوو كتێبە كتێبی (ژانره ئه‌ده‌بییه‌كان) كه به هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ به‌ڕێز (مامۆستا سه‌نگه‌ر نازم)دا نووسیومانه؛ هه‌روه‌ها كتێبێكی دیكە لەو كتێبانەی كە من شانازیی پێوە دەكەم كتێبی (ئەدەبی بەراوردە)، بە هاوبەشی لەگەڵ بەڕێزان (پ. د. هیمداد حوسێن و م. سەنگەر نازم) نووسیومانە و ساڵی 2020 چاپ كراوە.”
دكتۆر ڕێزان خان دەربارەی ئەدەبی بەراورد گوتی: “ئەدەبی بەراورد بەپێی نوێترین پێناسەی بریتییە لە بەراوردكردنی بەرهەمە ئەدەبی و كولتوورییەكانی نێوان دوو كولتووری جیاواز بە مەبەستی دەرخستن و لێك نزیككردنەوەی لایەنە مەعریفییە جیاوازەكان و هاوبەشی كولتووری نێوان نەتەوەكان و نیشاندانی ئاستی ئیستاتیكی بەرهەمەكان، ئەمەش بەپێی میتۆدێكی زانستی و پاڵپشت بە بەڵگە و پاساوی بەهێز دەكرێت.
مێژووی سەرهەڵدانی ئەدەبی بەراورد دەگەڕێتەوە بۆ هەوڵی مامۆستایانی فەرەنسی له چارەگی یەكەمی سەدەی بیستەم بە تایبەتیش هەوڵەكانی (فرانسوا ڤیلمان)، كە لە ساڵانی 1827-1828 لە یەكێك لە زانكۆكانی فەرەنسا وانەی لەبارەی كاریگەری نێوان ئەدەبی فەرەنسی و ئیتاڵی دەوتەوە لەم مێژووە بە دواوە گرنگیدان بەم بابەتە نوێیە ڕۆژ بە ڕۆژ زیادی كردووە تاوەكو لە هەشتا و نەوەدەكانی هەمان سەدەدا گەیشتۆتە چڵەپۆپە.
لەمڕۆدا ئەدەبی بەراورد وەكو لقێكی مردوو یا نیوەگیان لەناو ئەدەبیاتی جیهانیدا لێی دەڕوانرێت، ئەمەش بەهۆی بەرتەسكبوونەوە و زۆربوونی لەمپەرەكان لە ساتی بەراوردكردنی بەرهەمە كولتووری و ئەدەبییەكان، هەروەها زاڵبوونی كولتوور و زمانە ئیمپریالیستەكان بەسەر كولتوورە پەراوێزخراوەكان؛ كەسانێكی وەك (گایاتری چاكراڤۆرتی سپیڤاك) لە كتێبی (مردنی بوارێك) و (سۆزان باسنێت) لە كتێبی پێشەكییەك بۆ (ئەدەبی بەراورد) زۆر بە ڕوونی ئاماژەیان بۆ گیانەڵایی ئەم بوارە كردووە و گرنگیدان بە كولتووری نەتەوە پەراوێزخراوەكانیان بە تاكە ڕەهەندی زیندووكردنەوەی ئەم بوارەوە گرێ داوە.”
سەبارەت بە بەراوردی زمان و ئەدەبیاتی كوردی لەگەڵ زمانەكانی تردا ئەو مامۆستایەی زانكۆ ئاماژەی دا: “سەبارەت بە بەراوردی زمان و ئەدەبیاتی كوردی لەگەڵ زمانانی دیكە، بەداخەوە ئەوە دەڵێم، كە زۆرینەی توێژەرانی كورد بێئاگان لە بوارە نوێكانی ئەدەبی بەراورد و تاوەكو ئێستاش بەپێی میتۆدە تەقلیدییەكانی وەك میتۆدی فەرەنسی نەریتی باسەكانیان ڕێك دەخەن، ئەمەش زیانێكی زۆری بۆ زمان و ئەدەبی نەتەوە ژێردەستەكانی وەك كورد هەیە، لەگەڵ ئەوەشدا كۆمەڵێك توێژەری باش هەن، كە بە زمانی ئینگلیزی و زمانە زیندووەكانی دیكە لە زانكۆ ناسراوەكانی دنیا لێكۆڵینەوەی باشیان لەسەر زمان و ئەدەبی كوردی نووسیوە و تەواو ئاگاداری بابەتە نوێكانی ئەدەبی بەراوردن، هەروەها لە بەشە كوردییەكانی زانكۆكانی كوردستان مامۆستایانی ئەم بوارە ئێجگار دەگمەنن و گرنگییەكی ئەوتۆ بەم بابەتە نادرێت، بە دەگمەنیش توێژەران خۆیان لە باسەكانی ئەدەبی بەراورد دەدەن، چونكە قورسە و ماندووبوونی زۆری دەوێت و ئەوەی تاوەكو ئێستا هەیە، جگە لە خوێندنێكی تیۆری لەبارەی ئەدەبی بەراورد شتێكی دیكە نییە و زۆرینەی توێژەر و مامۆستایانیش لە دەستی دووەم و سێیەمەوە سەرچاوەكانی ئەم بوارە دەخویننەوە و تاوەكو دێ ئەم وانەیە لەناو زانكۆكانی كوردستان كزتر و لاوازتر دەبێت.”