پڕۆفیسۆری یاریده‌ده‌ر د.بابا ڕه‌سووڵ نووری مامۆستایه له به‌شی كوردیی كۆلێژی په‌روه‌رده‌ی شه‌قڵاوه‌ی زانكۆی سه‌لاحه‌دین، دیدارێكی ڕۆژنامه‌وانیمان له‌سه‌ر بابه‌تی (پێكهاته‌ی ژماره له زمانی كوردیدا) كرد، كه له بنه‌ڕه‌تدا ناونیشانی ماسته‌رنامه‌كه‌یه‌تی، سه‌ره‌تا باسی له مێژووی ژماره كرد و گوتی: “مرۆڤ هه‌ر له دێرزه‌مانه‌وه بۆ ژماردنی مه‌ڕ و ماڵات و ئه‌و گیانله‌به‌رانه‌ی ڕاوی ده‌كردن ژماره‌ی به‌كار هێناوه. هه‌روه‌ها بۆ ژماردنی به‌رهه‌مه كشتوكاڵیه‌كانی ژماره‌ی به‌كار ده‌هێنا. كه‌واته مرۆڤ مێژوویه‌كی كۆنی له‌گه‌ڵ ژماره هه‌یه، چونكه ژماره شان به شانی مرۆڤ و زمانه‌كه‌ی هاتووه، په‌یوه‌ندیه‌كی پته‌ویش له نێوان ژماره‌و سروشت و هه‌موو زانسته‌كانی تردا هه‌یه، به‌جۆرێك هه‌موو زانسته‌كانی تر به‌بێ ژماره هیچیان بۆ ناكرێ و ده‌بێ ده‌سته‌وه‌ستان بوه‌ستن؛ ئه‌مڕۆش ژماره و پێوانه ورده‌كان له‌سه‌ر زانستی ژیان و شوێنه‌وار و ئابووری ده‌روونزانی و …هتد، جێبه‌جێ ده‌كرێت و گرنگی خۆی هه‌یه، هه‌ربۆیه (كارڵ ماركس) ده‌ڵێت: زانست ئه‌و كاته ته‌واو و ڕێكوپێک ده‌بێت، كه به شێوه‌یه‌كی سه‌ركه‌وتووانه سوود له بیركاری وه‌ربگرێ، فیساغۆرسیه‌كانیش باوه‌ڕیان وابوو ژماره یارمه‌تییان ده‌دات بۆ دۆزینه‌وه‌ی نهێنیه‌كانی سروشت؛ به بۆچوونی ئه‌وان هه‌موو شتێكی ئه‌م جیهانه له ژماره پێك هاتووه. زانسته‌كان به گشتی و ژماره و ژمێریاری به تایبه‌تی به تێپه‌ڕینی كات و پێشكه‌وتنی مرۆڤ، پێش كه‌وتوونە؛ سه‌رهه‌ڵدان و گه‌شه‌سه‌ندنی ژماره و ژمێریارییش به چه‌ند قۆناغێكدا تێپه‌ڕیوه، له‌وانه:
یه‌كه‌م/ قۆناغی به‌راوردكردن و دیاریكردنی بڕی شته سروشتیه‌كان: له‌م قۆناغه‌دا، كه له‌گه‌ڵ ئافران و خولقانی مرۆڤه‌وه سه‌ری هه‌ڵداوه، شت و دیارده سروشتیه‌كان سه‌رنجی مرۆڤی ڕاكێشاوه و سه‌یری ئه‌و ژماره زۆره ئه‌ستێره و دار و دره‌خته‌ی كردووه و بڕه‌كه‌ی به (زۆر)، (زۆر زۆر)، (كه‌م)، (زۆركه‌م)، …هتد، دیاری كردووه. یان به‌هۆی باڵه‌كانی شتی دیاری ده‌كرد، كه ئه‌مه بیرێكی مه‌زه‌نده‌یی بوو و تیایدا وشه و هێما بۆ گوزارشتكردن له شته‌كان به‌كار نه‌ده‌هات، له‌م قۆناغه‌دا مرۆڤ سه‌یری شته‌كانی ده‌كرد، كه كۆمه‌ڵ بن نه‌ک تاک تاک.
دووه‌م/ قۆناغی به‌كارهێنانی ڕه‌نگ و سیفه‌ت: له‌م قۆناغه‌دا، مرۆڤ بۆ ژماردن و دیاریكردنی بڕی شته‌كان، ڕه‌نگ و سیفه‌تی به‌كار ده‌هێنا، بۆ نموونه شوانه‌كان نه‌یانده‌زانی چه‌ند مه‌ڕ و بزنێكیان هه‌یه، به‌ڵكو ته‌نیا ده‌یانگوت: بزنێكی ڕه‌ش و یه‌كێكی سپی و یه‌كێكی به‌شاخ و یه‌كێكی قه‌ڵه‌و .. هتد. كه‌واته له‌م قۆناغه‌دا په‌یڕه‌وی سیسته‌می یه‌كه یه‌كه به‌كار ده‌هات، نه‌ک كۆمه‌ڵ.
سێیه‌م/ قۆناغی بریتیدانان (بدائل): پاش ئه‌وه‌ی مرۆڤ مه‌ڕ و بزن و ماڵاتی زۆر بوون و چیتر نه‌یتوانی ئه‌مانه به‌هۆی ڕه‌نگ و سیفه‌تەوە دیاری بكات، بۆیه بیری له‌وه كردووه، كه ڕێگه‌ی تر به‌كار بهێنێ بۆ دیاریكردنی بڕی شته‌كانی، ئه‌ویش ڕێگه‌ی بریتیدانان بوو، كه تیایدا مه‌ڕ و بزن و ماڵاته‌كانیان هاوشان یان به‌رامبه‌ر به به‌رد یان شتی تر ده‌كرد، بۆ نموونه به ژماره‌ی بزنه‌كانیان به‌ردی ڕه‌ش و به ژماره‌ی مه‌ڕه‌كانیان به‌ردی سپی به‌رامبه‌ر ده‌كران و له كیسه‌یه‌ك داده‌نران، ئێواران، كه ده‌گه‌ڕانه‌وه به‌رده‌كانیان له‌گه‌ڵ مه‌ڕ و بزنه‌كانیان به‌رامبه‌ر ده‌كرد، یان ژماره‌ی شته‌كانیان به په‌نجه‌ی ده‌ست به‌راورد ده‌كرد، یان بڕی شته‌كانیان به ناوكی به‌رووبوومی وه‌ك خۆخ و قه‌یسی و شتی تری له‌و جۆره به‌راورد ده‌كرد.
چواره‌م/ قۆناغی لێكچواندن به ژماره: له‌م قۆناغه‌دا مرۆڤ وشه‌ی وه‌ك هێمایه‌ك به‌رامبه‌ر ژماره بۆ دیاریكردنی بڕی شته‌كان به‌كار هێناوه، بۆ نمونه (ڕۆژ یان مانگ) گوزارشتیان له ژماره (یه‌ك) ده‌كرد، وشه‌ی (باڵ) گوزارشتی له ژماره (دوو) ده‌كرد، بۆ ژماره (چوار) ناوی ئه‌و جۆره ترێیه‌یان ده‌هێنا، كه چوار به‌ری هه‌بوو، هه‌روه‌ها بۆ ژماره (پێنج) وشه‌ی (ده‌ست)یان به‌كار ده‌هێنا، …هتد، له سیسته‌می پێنجی ژماره‌دا (پێنج) بنه‌ڕه‌ته و له په‌نجه‌كانی ده‌ستی مرۆڤ وه‌رگیراوه، بۆ نموونه بۆ ژماره شه‌ش ده‌گوترێ (پێنج و یه‌ک) یان بۆ ژماره حه‌وت ده‌گوترێ (پێنج و دوو)، …هتد، یان له سیسته‌می بیستیدا ده‌گوترێ (چوار بیست) واته هه‌شتا، یان بۆ (هه‌شتاوپێنج) ده‌گوترێ (چوار بیست و پێنجێک)
پێنجه‌م/ قۆناغی وێنه‌كێشان و نووسین: زۆربه‌ی توێژه‌ره مرۆڤناسه‌كان له‌سه‌ر ئه‌وه كۆكن، كه هونه‌ری نووسین، وه‌كو پرۆسه‌یه‌كی مێژوویی له بنه‌چه‌دا، له هونه‌ری وێنه‌كێشانه‌وه سه‌ری هه‌ڵداوه و هاتۆته كایه‌وه، دواتر گه‌شه‌ی كردووه، له‌به‌ر ئه‌وه هه‌موو شێوه نووسینه كۆنه‌كان ئاماژه به‌وه ده‌كه‌ن و چه‌ندین وێنه وه‌كو ئاماژه و هێما له خۆیان ده‌گرن، بۆیه نووسینی كۆن یان وێنه‌ییه، یان نوسینێكی وێنه‌ییه. نووسینی وێنه‌یی شێوه‌یه‌كی ساده‌و ساكاری نووسینه، بۆ نموونه له بری وشه‌ی پیاو، وێنه‌ی پیاوێك ده‌كێشرێت، یان له‌بری دوو ڕۆژ، وێنه‌ی دوو خۆر ده‌كێشرێت،…هتد، كاتێك میسریه كۆنه‌كان هه‌وڵیان داوه هێمایه‌ك بدۆزنه‌وه، تاكو گوزارشت له ژماره‌ی (100000) بكات، وێنه‌ی مێکوتەسەرە (بێچووه بۆق)ـیان وه‌كو هێمای ژماره سه‌دهه‌زار كێشاوه، له‌وه‌ش مه‌به‌ستیان ئه‌وه بووه، كه مێکوتەسەرە ئه‌وه‌نده به زۆری زاوزێ ده‌كات، كه زۆریه‌كه‌ی له راده‌به‌رده‌ره و له ژماردن نایه‌ت. پاشان هێڵ به‌كار هێنرا بۆ ژماردن، بۆ نموونه بۆ ژماره (یه‌ک) هێڵێک ده‌كێشرا، بۆ ژماره (2) دوو هێڵ ده‌كێشرا، …هتد، به‌ڵام ئه‌م ڕێگه‌یه په‌سند نه‌بوو، چونكه ئه‌گه‌ر ژماره سه‌دیان بنوسیبایه ده‌بوو سه‌د هێڵ بكێشن، ئه‌مه‌ش كارێكی ئاڵۆز و گرانه، دوایی نووسینی (هیرۆگلیفی) له‌لایه‌ن میسریه‌كانه‌وه هاته كایه‌وه، كه ئه‌مه‌ش جۆرێكه له نووسینی وێنه‌یی هێمای ژماره‌كان له نووسینی هیرۆگلیفی به‌م شێوه بوو:
دواتریش نووسینی ژماره‌كان به پێی تێپه‌ڕبنی كات و به پێی پێشكه‌وتنی مرۆڤایه‌تی گۆڕانی به‌سه‌ر داهات و ئه‌م نووسینانه‌ی لێ هاته كایه‌وه.”
د. بابا ڕه‌سووڵ باسی له هۆكاره‌كانی سه‌رهه‌لدان و دروستبوونی ژماره كرد و ده‌ڵێ: “ژماره وه‌ك یه‌كێك له داهێنانه‌كانی مرۆڤ هه‌ر له‌خۆیه‌وه سه‌ری هه‌ڵنه‌داوه و گه‌شه‌ی نه‌كردووه، به‌ڵكو كۆمه‌ڵێك هۆكار بۆ سه‌رهه‌ڵدانی هه‌بووه، له‌وانه:
یه‌كه‌م/ گه‌یشتن به نهێنیه‌كانی ژیان: هه‌ر له ئه‌زه‌له‌وه مرۆڤ، كه سه‌یری شته سروشتیه‌كانی وه‌ك ئه‌ستێره و مانگ و ڕۆژ و هه‌ساره‌كان و دار و دره‌خت و شتی، كردووه، سه‌رنجی ڕاكێشاوه و هه‌وڵی داوه شت له باره‌یانه‌وه بزانێ و به نهێنیه‌كانی ئه‌م گه‌ردوونه ئاشنا بێ؛ هه‌روه‌ها مرۆڤ هه‌ر له ئه‌زه‌له‌وه ئاره‌زوویه‌كی هه‌بووه بۆ زانینی نهێنی زانسته‌كان و به‌رده‌وام هه‌وڵی داوه شێوه و ژماره و كات و شوێن بزانێ و په‌یوه‌ندیی نێوانیشیان بدۆزێته‌وه. ژماره‌ش وه‌ك حه‌ز و ئاره‌زوویه‌كی مرۆڤ بووه.
دووه‌م/ دووباره‌بوونه‌وه‌ی دیارده‌كان: دووباره‌بوونه‌وه‌ی هه‌ندێك دیارده بۆته هۆكارێك بۆ دروستبوون و سه‌رهه‌ڵدانی ژماره، بۆ نموونه عه‌ره‌به‌كان (ده‌هه‌ک)ـیان له شته‌كان وه‌رده‌گرت، هه‌روه‌ها ڕۆژی دەمینە (عاشورا)یان هه‌بوو، له سه‌رده‌می جاهیلیدا دیارده‌یه‌كی تر له‌ناو عه‌ره‌به‌كاندا هه‌بوو، ئه‌ویش ئه‌وه بوو، ئه‌گه‌ر بچووبان بۆ شوێنێكی غه‌ریب و نامۆ له نه‌خۆشی لێی بترسابان، ئه‌وا بۆ لابردنی ئه‌و ترسه و پێش چوونیان بۆ ناو ئه‌م وڵاته غه‌ریبه، وه‌كو گوێدرێژ ده جار له‌سه‌ر یه‌ك ده‌زه‌ڕین یان له‌ناو ئێمه‌ی كوردیشدا، هه‌ندێ دیارده هه‌یه وای كردووه، هه‌ندێ ژماره زیاتر ناسراو بن و به‌رده‌وام دووباره ببنه‌وه، بۆ نموونه ئه‌گه‌ر یه‌كێ دوو جار له‌سه‌ر یه‌ك بپژمێ ئه‌وا ده‌ڵێن چاك ده‌بێ، به‌ڵام ئه‌گه‌ر یه‌ک جار بێ ده‌ڵێن خراپه؛ یان ژماره حه‌وت له زۆر شت و دیارده‌دا دووباره ده‌بێته‌وه.
سێیه‌م/ په‌یوه‌ندیی ژماره به كات و شوێنه‌وه: كاته‌كانی شه‌و و ڕۆژ و به‌یانی و ئێواره و هه‌موو كاته‌كانی تر وای له مرۆڤ كردووه، كه بیر له ژماره بكاته‌وه‌و ژماره‌یان بۆ دابنێ، چونكه هیچ شتێك له ژیاندا بێ كات و ژماره ناكرێ، هه‌ر ئه‌و ژماره ماوه‌ی بۆ كاته‌كان داناوه.
هه‌روه‌ها مەودای نێوان شوێنه‌كان هه‌ر به ژماره دیاری كراوه. هه‌روه‌ها به‌هۆی جووڵه‌ی خۆر له گه‌ردووندا، ده‌توانین كات به‌سه‌ر (سه‌ده، ساڵ، وه‌رز، مانگ، هه‌فته، تا ده‌گاته چركه) دابه‌ش بكه‌ین.
چواره‌م/ پێویستی ژیان: مرۆڤ له سه‌ره‌تاوه بۆ زانینی ژماره‌ی مه‌ڕ و ماڵات و شته‌كانی تری ژماره‌ی به‌كار هێناوه و پێویستی پێ بوو، به پێی تێپه‌ڕینی كات و پێشكه‌وتنی مرۆڤایه‌تی ئه‌م پێویستیه زیاتر بووه، به جۆرێك لایه‌نی ئاڵوگۆڕ و بازرگانی په‌ره‌ی سه‌ند، ئه‌م ئاڵوگۆڕ و بازرگانیه‌ش پێویستی به ژماره‌ی گه‌وره‌تر بووه، هه‌ربۆیه ئه‌مه وای له مرۆڤ كردووه، كه به‌رده‌وام گرنگی به ژماره بدات، ده‌ركه‌وتنی ژماره خۆی له خۆیدا بۆ دابینكردنی داواكاری و پێداویستیه‌كانی كۆمه‌ڵگاكان بووه.”