لێرەدا لە میانەی شیكردنەوەیەكی زمانەوانی و سۆسیۆلۆجیانە هەوڵی وەستاندنی كات و، سەرنجڕاكێشان بۆ ژیانی گریمانەیی دەدەین كەوا مرۆڤی سەردەم لە بوونەوەرێكی واقیعییەوە گۆڕاوە بۆ یەكێكی تری ژمارەیی (دیجیتاڵی) و، لە كۆمەڵایەتییەوە بۆ گۆشەگیر و، لە كۆنترۆڵی هۆشیاری و رەوشتەوە بۆ ناهۆشیاریی ژمارەیی. ئەوە توانیویەتی چەمكە ژمارەیی و گریمانەییەكان دووبارە فۆرمەڵە بكاتەوە و خاڵە ئەرێنییەكانی گواستنەوە لە كۆمەڵگای واقیعییەوە بۆ یەكێكی گریمانەیی فرە بكات، لەگەڵ وەستان لە لای رەنگدانەوە ئاڵوگۆڕ و كۆمەڵایەتی و دەرونییەكانی ئەم گواستنەوەیە. لێرەوە ئایندەی كۆمەڵگە گریمانەییەكان و سنووردانان بۆ رەنگدانەوەكانی بەستراوە بە حوكمداری و فراوانكردنی بازنەی پەروەردەی ژمارەیی.
گۆڕینی فەزای ژیان لە كۆمەڵگەی واقیعی بۆ یەكێكی تری گریمانەیی كە تێیدا مرۆڤ لە رۆح و ماددەوە بۆ ژمارە دەگۆڕێت، تێیدا ژمارەیەك لە پسپۆڕییەكان بەیەك دەگەن بەپێی میتۆدی ئەدەبیی شیكاری لە لایەك و میتۆدی كۆمەڵایەتیی سۆسیۆلۆجی و سایكۆلۆجی لە لایەكی ترەوە، كەوا بە لۆژیكێكی فرە دەروازە دەست بۆ كێشەكە دەبات.
1- فرەییی بنیادی چەمكی
دەروازەی چەمكی، گرینگییەكی زۆری هەیە كەوا خوێنەر خۆی لە بەردەم خێراییەكی سەرنجڕاكێشی پیادەكردنی چەمكەكان و داڕشتنی تر و دووبارە فۆرمەڵەكردنەوەی ئەو هەبووە دەبینێتەوە. چەمكێك هەموویان لە بازنەی ژمارەیی و گریمانەیی دەخولێتەوە. هاوەرد راینگۆلد ساڵی 1993، بەو پێیەی تاكگەلێكن چەند بایەخپێدانێكی هاوبەش كۆیان دەكاتەوە و چات و زانیاری و نامە و وێنە و ڤیدیۆ بەپێی سیستمی بەرنامەی دامەزراو لەسەر بڵاوكردنەوەی نادەسبەجێ ئاڵوگۆڕ دەكەن. پێی وایە كە كۆمەڵگەی گریمانەیی بەم پێناسەوە دەشێ واتایەكی فراوانتر و قووڵتر وەربگرێت و، چەند بنەمایەكی بۆ دیاری بكرێت، وەكو: (ماڵپەڕ (وێب) وەك فەزایەك كە كۆمەڵگاكان بەپێی مەرجگەلێك تێیدا نیشتەجێ دەبن. تاكە بەشداربووەكان لە ژیان لەسەر ماڵپەڕ لەگەڵ ئازادیی مامەڵەكردن لە نێوان سەرجەم لایەنەكان. ژێرخانی ژمارەیی كوالێتیی دیزاین و خێراییی چوونەناو و هاتوچۆ تێیدا. ئاسایش و حكوومەت).
ئازادیی دەربڕین و چوونەپاڵ لە گرینگترین بنەماكانی كۆمەڵگە گریمانەییەكان دادەنرێت، كەوا توانیویەتی دوای پاشەكشێی جیهانگەرایی تاكەكان لەخۆ بگرێت كەوا رۆڵی لە كرانەوە و پەیوەندیی ئازاد بەلێهاتووییەوە جێبەجێ كرد، تێكەڵاویی واتای به‌دەستهاتوو لەنێوان رەشەخەڵك و هەندێ ئەدەبیات لەبارەی ژمارەیی و كۆمەڵگە گریمانەییەكان تۆمار دەكات و، ئاماژە دەكات بۆ دووركەوتنەوەی واتای هەریەكێكیان لەگەڵ زەمەن، ئەگەر “ژمارەیی” بەوە دەوترێ كە لە كۆمپیوتەری پەیوەند بە ئینتەرنێت دادەنرێ یان ئەوە نییە، ئەوا ئەمڕۆ پەیوەست بووە بەوەی بەتایبەتی و دەسبەجێ لەسەری بڵاو دەكرێتەوە لە ڕێی داڕشتەی ژمارەییەوە (02) و، پێویستی بە بەستنەوەی بەردەوام بە تۆڕ و گەیشتن بە نوێ و كارلێككردن لەگەڵیدا هەیە، به‌ڵام “گریمانەیی” لە بواری دیتەنییەكان دەركەوت (وێنەی هەڵگەڕاوە). ئەوەی بە گریمانەیی وەسف دەكرێ بریتییە لەوەی لە ناوەندێكی گریمانەیی دروست دەبێ كە تەكنەلۆجیا بەكار دێنێ، وەكو ئەوەی لەسەر ماڵپەڕەكانی پەیوەندیی كۆمەڵایەتی بڵاو دەكرێتەوە و، سیفەتی گریمانەیی لا دەچێت لەسەر هەموو ئەوانەی لەسەر ناوەندێكی تر (كاغەز) بڵاو دەكرێتەوە یان بڵاوكردنەوەی ئەلیكترۆنی لەسەر ماڵپەڕێك كە تایبەتمەند نییە بۆ پەیوەندیی كۆمەڵایەتی