محەمەد عارف(1937-2009)ز

لە ساڵی 1937ز لە شاری ڕەواندزدا هاتووەتە دونیاوە. لە ساڵی 1956ز پەیمانگەی هونەرە جوانەكانی تەواو كردووە. 

لە ساڵی 1967ز ماجستێری لە ئەكادیمی هونەرە جوانەكانی مۆسكۆ تەواو كردووە. 

بووە بە ئەندامی كۆمەڵەی هونەرمەندە شێوەكارەكانی جیهان. هەروەها بووە بە مامۆستای هونەر لە پەیمانگەی هونەرە جوانەكانی بەغدا، هەروەها مامۆستای ئەكادیمی هونەرە جوانەكانی بابل “حلە”

لە كاری دەوڵەتی كشاوەتەوە و بە كاری هونەرییەوە سەرگەرم بووە. لە ساڵانی 1961- 1967ز سێ پێشەنگای لە یەكێتیی سۆڤیەتدا ئەنجام داوە. لە ساڵی 1971 پێشەنگای تایبەتی لە هۆڵی مۆزەخانەی نیشتمانی بۆ هونەر ئەنجام داوە. 

ساڵی 1976 پێنجەمین پێشەنگای تایبەتی لە هۆڵی كۆمەڵەی ڕۆشنبیریی كوردی لە بەغدا ئەنجام داوە.

ساڵی 1977 پێشەنگای لە هەولێر ئەنجام داوە.

ساڵی 1979ز پێشەنگای حەوتەمینی لە هۆڵی مۆزەخانەی هونەرەكان ئەنجام داوە. ساڵی 1981ز پێشەنگای لە هۆڵی ڕەواقدا ئەنجام داوە. 

لە ساڵی 1984ز نۆهەمین پێشەنگای تایبەتی لە هۆڵی مۆزەخانەی نیشتمانی ئەنجام داوە. 

لە زۆربەی پێشەنگاكانی ساڵانەی كۆمەڵەی شێوەكاران بەشدار بووە:

– پێشەنگای واستی لە بەغدا.

– پیتاڵی یەكەمی عەرەبی لە بەغدا.

– پێشەنگا بۆ بەرژەوەندیی شەهیدان لە بەغدا.

– پێشەنگای بەهار لە هۆڵی ئۆرفەلی.

– پێشەنگای هونەری سەردەم لە كوێت، قەتەر، لوبنان، جەزائیر، سووریا، مەغریب،تونس، هیندستان، یەكێتیی سۆڤیەت، ئەڵمانیای دیموكراسی، ئەڵمانیای یەكگرتوو، فەرەنسا، بەریتانیا.

– كتاوێكی نووسیوە بەناوی: هونەری هێڵكاری بە عەرەبی و كوردی.

– كتاوی مایكل ئەنجلۆی لە ڕووسییەوە كردووەتە كوردی.

– لە ڕووسییەوە كتاوی پۆل گۆكانی كردووەتە عارەبی.

– لە ڕووسییەوە كتاوی “دیلاكروا”ی كردووەتە كوردی.

ئەوانەی دەربارەی محەمەد عارف نووسیویانە:

1- ” محەمەد عارف سیامەند نووری، كوردێكی عێراقییە، كارە هونەریەكانی پڕی پڕن لە هەست، بەتایبەت ئەو كارانەی پڕن لە تەمومژ و ڕەنگە ساردەكان، وەك ڕەنگی: خولەكەوی و وەك وابێت بەسەر دەریای وڵاتێكی بالیتیكەوە بێت یان بەشی باكووری وڵاتی خۆمان،بەڵام ئەو خەڵكی وڵاتێكی گەرمە، دەبوا زۆرتر ڕەنگە گەرمەكانی بەكار بردبا.” كازارانیسكی

2- “ڕەخنەگری هونەرییە و تەلارسازیشە… پێشەنگای كە لە خانەی برایەتی نێوان میللەتاندا خەڵكەكە زۆر ڕۆیشتوونەتە دیدەنی، سەرسامبوون بە هونەری هونەرمەندی لاو محەمەد سیامەند نووری.” ڕۆژنامەی هەواڵی مۆسكۆ 1966ز.

3- “ئەو هونەرمەندە گەنجە عێراقییە محەمەد سیامەند نووری كە دەربارەی سەلاحەدینی ئەیوبی تابلۆی دروست كردووە، باس لە قارەمانییەتی میللەتە ئیسلامییەكان دەكات.” پرۆفیسۆر فایمارن.

4- “لە وتارێكدا بەناونیشانی “مرۆڤایەتی پەرچەمی هونەری سەردەمە لە وڵاتانی ئاسیا و ئەفریقا، وەك وڵاتانی میسر، عێراق، سووریا،هندستان، سەنگاڵ، ئسیوپیا.” گۆڤاری هونەری سۆڤیەت ژمارە (15) 1967.

5- ” محەمەد عارف شێوەیەكی تایبەتی هەیە، وەك وابێت خەریكی هونەری مینیاتۆربێت، ڕەنگەكانی تایبەت بەخۆیەتی، بەتایبەت تابلۆی ئاشتی لە كوردستان 1966ز كە بانگەوازی مرۆڤایەتییە.” پرۆفیسۆر برینتس گۆڤاری هونەر ئەڵمانیای دیموكراتی.

6- “بیروبۆچوونی محەمەدعارف گەلێك پڕ خەیاڵ و بەهێزە، ئەو هونەرەكەی بۆ كورد و عارەبە، بۆ جووتیاران و بەدووەكانە، تابلۆی ئاشتی لە وڵاتدا یان ژنی لادێ، بە وردی چۆنیەتیی ژیانی وەدەرخستووە، كارەكانی نزیكن لە مینیاتۆری عەرەبییەوە. ” 1977 دكتۆر بوغدانۆف ڕەخنەگری ڕووسی.

7- ” زۆر بە ئاسانی دەتوانی پەی بە بیروبۆچوونی تابلۆكانی محەمەد عارف ببەیت و هەڵیسەنگێنیت، چونكە هەر تابلۆیەكی حەی عەلاسەڵات، هاوار دەكات ئەمە منم، ئەو تابلۆیانە ناخی هونەرمەندەكەی وەدەردەخا و تایبەتمەندیی خۆی وەدەر دەخات، ئەو لە جێگەیەكی بەرز وبوڵندەوە دەنواڕێتە جوانیی سروشتدا، ئەو بەسەر لووتكەی شاخێكەوەیە و دەنواڕێتە دۆڵ و دەربەند و دیمەنەكاندا.” ئیسماعیل شێخلی، مامۆستای هونەرەجوانەكان 1973

8- “سەرجەم كاری ئەم هونەرمەندە لە تێكۆشان دایە بۆ باشتر پێگەیشتن، ئەو هونەرمەندە سۆسیالیستانە بیردەكاتەوە، ئەو لە دەوروبەری و چوارتەنیشتی دایە، ڕەنگئامێزی دەكات و دەیكاتە تابلۆ، ئیتر ئەوە بارانە، ئەوە بەفرە، ئەوە هەورە، ئیتر ئەوە زەوی و گرنگیی زەوی لەبیر نەكات، بۆیە من ستایشی لێ دەكەم، چونكە ئەو بەرانبەر خۆی ڕاستگۆیە.” شاكر حەسەن ئال سەعید، ڕەخنەگری ڕۆژنامەی شۆڕش 1981ز. 

9- “تایبەتمەندیی ئەو هونەرمەندە لەوە دایە هەمیشە تێدەكۆشێ نێوانی لەگەڵ خەڵكەكەدا كەم بكاتەوە، هەرچی لە هەڵدێرگا و دۆڵ و دەربەنددا هەیە، بەلاوە نێت، ئەو وردەكارە، دوورە لە كاری بێ حیساب و لە یەك نەدانەوە، ئەو لە كەلتوور و بیروبۆچوونی خۆی دوورناكەوێتەوە، ئەو سەرەڕۆیی ناكات وەك هونەرمەندانی ئەورووپایی، ئەو هونەرمەندە وردەكارە لە ڕووی بیركردنەوەیەكی پڕ لە وردەكارییەوە ڕەنگئامێزی دەكات.” 1979ز بوڵند حەیدەری شاعیر ڕەخنەگری هونەری.

10- “ئەی محەمەد عارف، بە وردی كارەكانت دەناسمەوە، ئەوی دەیكەیت لە دڵ و دەروونتەوە دێتە دەرەوە. كارەكانت دوو بابەتن: شادی و غەم و سێهەمیان وجوودی نییە، تۆیش وەك ئیسپانییەكان لە ڕاستگۆیی لەگەڵ خۆیاندا خنكاون، كاك محەمەد تۆ بە وردی خۆتت دۆزیوەتەوە بڕۆ بۆ پێشەوە و داهاتوو چاوەڕوانتە.” پەیكەرتاش خالیدڕەحال… 1979ز.

11- “میتۆلۆژییەكانی لای محەمەد عارف پڕن لە غەم و ناسۆری، بەڵام هیچ جۆرە تەسلیمبوونی تیادا نابینرێت، بەڵام ڕوخسارەكانی خەماوین، ئەگەرچی فرمێسكیان پێوە دیار نییە، بەڵام ترسی تیادا دیارە.” دكتۆر قوتەیبە شێخ نووری، 1979.

12- “من سەرسامم بە توانایی ئەم هاوڕێ هونەرمەندەم، بەتایبەت لە تێكەڵیی فكر و ڕەنگدا، بەڕاستی كارەكانت كەمەندكێشم دەكات، بەڕاستی شایانی پیرۆزباییت.” د.عەونی كەروومی مامۆستای شانۆیی.

13- “لەناو ئەم سەردەمەی ئیراقدا محەمەد عارف بە توانای بیرەوە كاروكردەوەی دەنوێنێ، ئەو چۆنیەتی ژیانی نێوان كورد و عارەبی تێكەڵ كردووە، ئەو خواستی خەڵك دەزانێ” نوورا جەوهەر، 1984.

14- “لەم پێشەنگایەدا دۆستایەتیم لەگەڵ ئەم هونەرمەندەیدا پتەوتر كردووەتەوە، ئاواتەخوازی سەركەوتنیم.” مامۆستا مەسعوود محەمەد، ئەدیب و زمانەوان 1976ز.

15- “جارێكی تریش وەك جارانی تر هەست و هۆشمان گەشاندەوە ئەم هونەرمەندە بەرزەفڕە بە توانایە، ئەوی جوانییە دەیخاتە بەرچاو.” ئەحمەد سالار 1979ز.

لە ساڵی 2001 جارێكی تریش وەك جارانی تر خوالێخۆشبوو محەمەد عارف هاتە بەغدا و پێوەندیی پێوە كردم و وتی:” هاتووم پێشەنگا بكەمەوە دەمەوێت بە دۆستان ڕابگەیەنیت تا سەردانی پێشەنگاكەم بكەن.” من دۆست و ڕوفەقای هونەرمەندم لە بەغدا زۆر هەیە، دەمتوانی بەوان ڕابگەیەنم، بەڵام خەڵكەكە عەقڵیان لە چاویان دایە، بۆیە وتم: هەستە با بڕۆین بۆ لای وەكیلی وەزیری ڕۆشنبیری، ئەو لە من باشتر دەتوانێ گرنگیی بە پێشەنگاكەت بدات، هەرواشم كرد. خوا هەڵناگرێ كابرا بە تەواوی توانایەوە هۆڵی ئامادە كرد و خەڵكانێكی زۆری كۆ كردەوە، بۆخۆیشی بەشێوەیەكی ڕەسمی پێشەنگاكەی كردەوە.

شەوێك بووینە مێوانی هونەرمەندی گەورە “محەمەد غەنی حیكمەت” كە من و ئەو برادەریمان زۆر پتەو بوو، ئەو شەوە زانیم كاك محەمەد ژنیشی هێناوە، ئیتر باس و وتنەكانمان دەربارەی هونەر بوو، بەڵام خێزانی كاك محەمەد خراپی دەربارەی هەولێر و بەرپرسانی كورد دەوت، خۆم پێ ڕاەنگیرا و وتم: هیچ وا نییە، ئێمە زۆر لەوێ بێ خەبەرنین و ئەوانەی دەیڵێن وا نییە… دوو شەو دوای ئەو دانیشتنە، شەو دانیشتنێكم بۆ كاك محەمەد و خێزانی ڕێكخست، خێزانی نەهات، بەڵام بەندە ئەو شەوە ژمارەیەكی زۆر ڕۆشنبیرانم بە شەڕەفی كاك محەمەد كۆكردبوویەوە.