عەباسی كەمەندی(١٩٥٢-٢٠١٤)ز

لە گەڕەكی جورئابادا لە شاری سنەدا هاتووەتە دونیاوە، باوك و مامەكەیشی دەنگیان خۆش بووە، بابی شمشاڵژەنێكی باش بووە، عەباس لە هەژدە ساڵیدا هونەرنمای دەست پێكردووە، داستانی”حەمەشوان”ی نووسیوە و لە ڕادیۆی سنەیدا وەك چیرۆك بڵاوی كردووەتەوە، بە یەكەم لە پێشبڕكێدا ناسراوە بەلای خەڵكەوە پەسند بووە.

كەمەندی وەك نووسەرێك، وەك شانۆكارێك كاری كردووە، دوبلەی سریالی “لۆرین و هاردی” كردووە، بۆخۆی نەخشی چوار كەسایەتیی جیاوازی ئەنجام داوە… لە ساڵی 1350 لە بەرنامەیەكی شەڕەشیعردا بڕێك لە گەورە شاعیرانی ئێرانی تیادا بووە، وەك: ڕەحیم موعینی كرماشانی، كەمەندی كراوەتە بەرپرسیاری ماڵی فەرهەنگ، وردەكاری هونەری بە كەمەندی سسپێردراوە، بووە بە كارمەندی ڕادیۆی سنە، لەگەڵ هونەرمەندی گەورەی كورد حەسەنی كامكار باوكی كامكارەكان ئاشنابووە، بە هەڵبەستی خۆی و ئاهەنگ و مۆسیقای كامكارەكان چەندان گۆرانی تۆماركردووە… ئاوازی بڕێك لە گۆرانییەكانی بۆخۆی دایناوە، لە دوای كودەتای ئێران و ڕاونانی شاھ لەگەڵ برادەرانی كامكاردا چەندان گۆرانی تۆمار كردووە، ئەلبوومی “هەورامان” لە لایەن كۆمپانیای سیروس ئەنجام دراوە، ئەلبوومی دووهەم بەناوی پرشنگ، بە دوای ئەودا ئەلبوومی گەلاوێژ كەوتنە بەردەست، تا بە ئەوڕۆ لایەنگر و گوێگری گەلێك زۆرە.  

بەداخەوە لە برادەرانی كامكار جیابووبوویەوە، هەر ئەو دابڕانە ئیدی ئەلبوومی تری وەدەر هاتووە و گەڕاوەتەوە سەر نووسین، هاوكاریی ڕادیۆ و تەلەفزیۆنی كردووە، زۆر چیرۆكی شانۆیی بۆ ڕادیۆ و تەلەفزیۆن نووسیوە، لە ساڵی 1384خانەنشین كراوە، چەندان كتاوی نووسیوە، ئەو شیعرانەی كردوونی بە گۆرانی سەرتاسەری عاشقانەن. تا بە ئێستا زۆرتر لە 150شیعری كراوەتە گۆرانی. زۆرتر لە 60ئاوازی سەركەوتووی داناوە.

دەربارەی كەسایەتیی كوردی نووسیوە، وەك: سنجەرخان، سەیدعەتا، ژیاننامەی حوسەین پاڵەوان، گوڵزار كرماشانی، میرنەورۆز.

فیلم نامەكانی:

1- ئەسپ.

2- سەوەتەیەك گیا.

3- فڕین لە قەفەسدا.

4- میراتی مامەڕەحیم.

5- ئەندامی تازەی ئۆبك.

6- شەڕی رمادیە.

7- كۆڵانی سوور.

8- كاروانسەرا.

9- وەكیلی یەكەم.

10- پێنووس و شەیتان.

11- پالەوان لۆكە.

بەرنامە تەلەفیزۆنییەكانی: 

1- دیوانی شیعری كوردی /فارسی.

2- كۆكردنەوەی هەلبەستەكانی میرزا شەفیع.

3- وەرزشی كۆن و پاڵەوانە كوردەكان.

4- ژیانی سەید ئەسغەری كوردستانی.

5- هەورامان.

6- كۆكردنەوەی شیعری ئێرانی لە پێش ئیسلامدا.

7- كۆڵانەكانی سنە.

8- ساراڵ.

وتەیەكی وتراوی كۆن هەیە دەڵێت: گۆرانی لە سنە لە دایك دەبێ، لە سلێمانی گەورە دەبێت و لە هەولێر دەمرێت، ئەمە پێشینان وتوویانە نەك من! چەند ساڵ لەپێش زەمانی شادا لە كرماشان كەمەندیم دیوە، ئەو كات وەك نووسەری حەمەشوان، هەروەها جارێك بەلای مامۆستا شوكروڵڵای بابانەوە كەمەندیم دیوە… شانۆنامەی “حەمەشوان” شەستەكان دەنگی دابووەوە. ڕادیۆی كرماشان”ی شەستەكان تەنها دیاردەیەكی پەیوەندە تێكڕایە سەركەوتوو بوو بڕێكی زۆر هونەرمەندی سەركەوتووی مۆسیقاژەن وەك:”     ” هونەرمەندی وەك حەسەن زیرەك، هەتاوەكوو هونەرمەند  مەردان، خۆی گەیاندە ئەو ڕادیۆیە و چەندان گۆرانی تۆمار كرد… نووسەرانی دوور و نزیك پێوەندیی ڕاستەوخۆیان لەگەڵ ئەو ڕادیۆیە سەركەوتوویدا هەبووە، وەك د. عابیدی سراجودینی، سەید تاهیری هاشمی، جگە لە نامە و نامەنیگاری شاعیران و نووسەرانی دوور… كەسانێك لە وێڕا بە جوانی وەك بوێژ كاریان كردووە، بە ئەوپەڕی زەرافەت و لێزانییەوە شیعریان خوێندووەتەوە، وەك: پەروین خانمی وەزیری، شوكروڵای بابان، ئەسعەدی نەقشبەندی… بەندە ئەودەم پێشمەرگە بووم لە ساڵی 1963ڕادیۆیەكی ترانزستۆرم هەبوو، خوا خوام بوو لە بەر نامەی “هەوارگەی دڵان”ی رادیۆی كرماشانەوە كە پڕ

بوو لە شیعری هەڵبژاردەی شاعیرانی كلاسیك لەگەڵ مۆسیقای وەستاكارانی مۆسیقای ئێرانیدا، ئاخر ئێمەی پێشمەرگە ئەو حەلە لە ئاسماندا تاكە ئەستێرەیەكمان نەبوو،  لە ژیان، لە ئازیزان، لە دونیا دابڕابووین، برسی، ڕووت و قووت، باوەڕ وەك پۆڵا، لامان وابوو بە غەیری دونیای ململانێی ئێمە دونیایەكی تر وجوودی نییە… لە بیرمە گۆرانییەك لە رادیۆی كرماشانا بڵاوبوویەوە بەناوی “سەبری” جووتگۆرانی بێژ “شەهین تاڵەبانی و عەباسی كەمەندی” پێكەوە دەیانوت…. ئەودەم بەندە لە هەڕەتی لاوی دابوو، ئاگاداری گۆرانییە عەرەبییەكان بووم، دەركەوت گۆرانی سەبری هەمان گۆرانی هونەرمەند ” داخل حەسەن وە ریم” ژنە قەرەجییەكی گۆشتنە، ئەو گۆرانییە بەناوبانگ بوو.

عەباسی كەمەندی دوای ئەوەی باوكی دەمرێ و دایكی شوو دەكات، ماوەیەك دەكەوێتە لای باوە باپیریەوە، دیارە ئەو جۆرە ژیانەی بەلاوە سازگار نەبووە، بۆیە تاك دەبێتەوە و لە دونیای بێكەسی و هەژاری و نەداریدا.. ڕۆژگار دەیەوێت هەڵی لووشێت، بەڵام هەردوو شاخی لە دەمی ئەژدیهای ڕۆژگارا گیر دبێی و ئەژدیها دەی تەقێنێتەوە، وردە وردە پا لەزەوی گیر دەكات و بەرگەی ڕاماڵینی لافاو دەگرێ.

كەمەندی خۆی دەیوت لە عەشیرەتی “جاف”موو لە تیرەی “قالقالی”یم، دیارە ئەو تیرەیە لەنێو جافدا بوونە و تواونەتەوە و بوون بە بەشێك لە تیرەكانی تر، بەتایبەت تیرەكانی تر، بەتایبەت تیرەی “تەرخانی”.

پێوەندیی تەلەفۆنیم لەگەڵیدا هەبوو، جارێك بە كەسێكدا كە خەڵكی ئەو دەڤەرەی بوو، دیاریەكم بۆ نارد، ئەمانەتی بەجێنەهێنا و خواردی، تابلۆیەكی بەدیاری بۆ ناردم پاراستوومە… كەمەندی فرەڕەهەند بوو، شاعیر، چیرۆكنووس، شانۆكار، ئاهەنگساز، تابلۆساز و گۆرانیبێژ، چەندان جار داوەتم كردووە بۆ هەرێم، بەبەڵگەی نەخۆشی نەدەهات… گاڵتەم لەگەڵا دەكرد و دەموت: ترست نەبێ دكتۆریشت بۆ پەیدا دەكەم، دوای ئەوەی زانیم هاتووە بۆ دەڤەری سلێمانی، بەداخەوە ئەو حەلە بەندە لە ئەڵمانیا بووم، بەسەر تەختی نەخۆشییەكی قوڕس و گرانەوە بووم، دەی لە هەقیقەتدا تەقینەوەی ڕاستەقینەی “كەمەندی” لە سەردەمی هاوكاری كەمەندی و برادەرانی كامكاردا ڕوویداوە…

هەر میللەتێك لە قۆناغێكدا، یەك دوو، چوزانم سێ هونەرمەند نووسەر، مۆزیكزان، گۆرانبێژ، فەیلەسووف، ڕۆماننووس، دەگەنە پۆپەی ئێمەی كورد، بەو هەموو نەگبەتی و نەدارییەوە… خۆ ناشكوری خودا نەبێت لە سایەی دەر و دراوسێ و ڕمووزنەكانمانەوە ئەگەر شتێكمان هەبێ و ئەوڕۆ بە كەڵكە لێمانیان دزیوە و ئەوڕۆ هی خەڵكە، بەسەر ئەو هەموو تاڵان و چەپا و زۆرەوە نەیانتوانیوە “زەوقق و غەم”مان لێ بدزن… ئەگەر گوێ لە گۆرانی ” تۆ چاوت نەیشێ، یان نەتۆریەی” كەمەندی و گرووپی كامكاران بگریت، بارانی زەوق و غەم دەبارینێتە سەردا… گۆرانییەكانی كەمەندی هی توێژێكی تایبەت نییە تێكڕای توێژەكانی كوردە بەدبەختەكە بەهی خۆی دەزانی و یەك دەنگن لەسەری، خۆزگە هەزار خۆزگە، لە یەك دەنگی و هاودەنگی دا وەك ئەوە یانا، جێگەی داخە ئەو هاوكاری نێوان كەمەندی و برادەرانی كامكارەكان درێژایی نەكێشاوە و لە یەك دابڕاون و وردە وردە كەمەندی گرنگی داوەتە بواری تر و ئەو زوڵمە زۆرەی لە خۆی و خەڵك كردووە، ئەگینا ئەو پەیوەندییە پڕ بار و بەری شاكاری جوانتریان بەدی ئەهێنا…

خۆزگە هەموو ساڵێك فیستیڤاڵی هونەری ئەدەبی بەناوی ” فیستیڤاڵی ساڵانەی كەمەندی” لە هەرێمی كوردستاندا دەكرا و ڕۆح و ڕەوانی غەم و زەردە و سەركێشی كەمەندیی ئارام دەكردەوە….