حەسەن زیرەک (١٩٢١-١٩٧١)ز
لە ساڵی 1963ز پێشمەرگە بووم، برسێتی و بێ ڤیتامینی هێڵەی دەكرد، دوو هەفتە جارێك بگرە زۆرتر چەوریمان نەدەدی، خواردنی هەمیشەییمان نان و دۆی لادیەكان و نان و چای یان بە پێچەوانەوە دۆ و نان یان چای و نان بیریشمان لێ نەدەكردەوە، لامان وابوو كوردستان لەسەر دەستی ئێمە ئازاد دەكرێت، ئەو برسیەتییە بەردەوامە تووشی نەخۆشیی “شەوكوێریی كردم” پێشمەرگایەتی ئەودەمە بە+هەق پارتیزانی بوو… شەو و ڕۆژی بۆ نەبوو، هەر ئان و سات ئەگەری پەلاماردان هەبوو، ئیدی لە تاریكیدا دەكوژامەوە بووم بە ئەرك بۆ هاواڵەكانم بە هەر فەلاكەتێك بوو هەواڵی لێقەومانم گەیاندە ئامۆزاكانم لە ئێران سەردار جاف و سالارجاف زۆری نەكێشا پیاوێكیان وەك چاوساغ بۆ ناردم..
ساڵ ساڵی 1963ز پێشمەرگە بەلای دەوڵەتی ئێرانەوە یاخی و بە تیرۆریست ناودەبرا، هەر پێشمەرگەیەك بگیرایە، بێسەر و شوێن دەكرا، توێشووی نانمان هەڵگرت و بە لاڕێدا بەپێیان كەوتینە ڕێ، كابرا قاچاخچییەكی چالاك و لێزان بوو، هەرچی كوێرە ڕێگە و ڕێچكە ڕێ بوو دەیزانی، ئێوارە درەنگ گەیشتینە سەر جادەیەكی قیڕ، لە نزیك شارێكی گەورەوە، لەژێر دارێكدا وەستاین و وتی: تۆ لێرە چاوەڕێ بە تا من دەڕۆمە نێو شار”قەسری شیرین” ماشێنێك چاوەڕێمان دەكات، دەڕۆم دەیهێنم.. ئەو ڕۆیشت زۆر ماندوو و شەكەت بووم، لە بەرەبەیانییەوە بەلاڕێی هەڵەتەوە بە ڕێگاوەبووم، خەوم لێ كەوت نازانم چەندێكی پێچوو، شەو داهاتبوو، منیش كوژابوومەوە، كابرا دەستی گرتم و لە دواوە سەیری كردم، وتی ئەگەر ژاندارم هاتە ڕێمان تۆ خۆت بكە بە نەخۆش.. شەو گەیشتمە ماڵی مامم، ئامۆزاكانم بەو شێوەیە منیان دی، گەلێك پێی ناڕەحەت بوون، بەتایبەت “خورشیدە”ی ئامۆزام، كە پەیمانمان بە یەك دابوو، سەرەنجام بوو بە هاوسەرم و دایكی منداڵەكانم، دوای پەنجا و پێنج ساڵ ئەوە پێنج مانگ و چوار ڕۆژە كۆچیدوایی كردووە تاك و تەنها بەجێی هێڵاوم.
ئەو دەم سەردارجاف لە كۆلیژی مافی زانكۆی تاراندا دەیخوێند، هەرچۆنێك بوو گەیاندمیانە تاران شێخ ناسح و شێخ مادح نەقشبەندی ئاپارتمانێكیان بەكرێ گرتبوو، بوومە مێوانی ئەوان…سەردارجاف لە یانەی زانكۆدا بەشی بێگانەكان دەنووست بۆ ماوەی یەك مانگ و بیست ڕۆژ لە تاراندا بەلای دكتۆرەكەوە بووم “پرۆفیسۆر شەمس” لێزانی چاوبوو، چاوم كەوتبووە كار، دەتوانم بڵێم یەكەمین پێشمەرگەبووم ڕۆیشتوومەتە ناو ئێرانەوە، گەڕامەوە بۆ ماڵی مامم لە كرماشاندا… كات ئەو كاتەیە وا حەسەن زیرەك گۆرانیی “كرماشان شاری شیرینم”ی لە ڕادیۆی كرماشاندا بڵاوكردەوە:
کرماشان شاری شیرینم
شاری جوان و کوردنشینم
پێم خۆشه دایمه بتبینم
خۆشم ده‌وێی کچه جیران
ئه‌من دۆست و تۆ ده‌سگیران
ئه‌ی وه‌ی وه‌ی ده‌وه‌ره ده‌وه‌ره وه‌ی وه‌ی بابان وێران
کرماشان جێگه‌ی ئه‌ژدادم
جێگه‌ی شیرین جێی فه‌رهادم
قه‌د قه‌د تۆ ناچی له یادم
خۆشم ده‌وێی کچه جیران
ئه‌من دۆست و تۆ ده‌سگیران
ئه‌ێ وه‌ی وه‌ی ده‌وه‌ره ده‌وه‌ره بابان وێران
کرماشان شارێکی جوانی
شاری گه‌وره‌ی کوردستانی
ساحیبی تاق وه‌ستانی
خۆشم ده‌وێی کچه جیران
ئه‌من دۆست و تۆ ده‌سگیران
ئەو كاتە ڕادیۆی كرماشان لە ئاستێكی بەرزی شیعر و مۆزیك و شانۆیی دابوو، بەتایبەت تیپی مۆسیقای كرماشان گەیشتبووە پلە و پایەیەك وا ئێستا هەزارەی سێیەمە و كورد خاوەنی دەستەڵاتی خۆیەتی و بواری ڕاگەیاندن ئاستی بەرز و باڵایە، پڕە لە كەناڵی تەلەفزیۆنی جۆراوجۆر، كەچی لە بواری مۆسیقاوە هێشتا نەگەیشتوونەتە ئەو ئاستەی ڕادیۆی كرماشاندا…
حەسەن زیرەك دوو ڕۆژ جارێك دەهاتە ماڵی مامم و گۆرانی بۆ دەوتن، ئەو یانزە ڕۆژەی دوای چاكبوونەوە لە ماڵی ماممدا مامەوە، شەش حەوت جار حەسەن زیرەكم دیوە و لەگەڵیا دواوم، ئەو بە ڕاستگۆیانە ڕێڕەوی هونەری پڕ لە ناسۆری و نەهامەتی خۆی دەدوا، كە بە كوێرەوەری و منداڵی بردوویەتە سەر و لەگەڵ هەژاریدا ژیانی بەسەر بردووە، خۆی دەیوت: من و هەژاری دوانەین و بە یەك سك هاتووینەتە دونیاوە. دەیوت كار نییە نەم كردبێت، كرێكاری، وەرزێری، فاڵگیری، دەفرشۆری و چای چیەتی، بە هەر فەلاكەتێك بوو گەیشتمە ئێزگەی بەغدا، مامۆستا مەردانم لێ بوو بە فیرعەون، بە هەر جۆرێك بوو چەند گۆرانییەكیان بۆ تۆمار كردم. ئیتر لەگەڵ دەهۆڵژەنێك و سڕناژەنێكدا بووم، بە هاوڕێ لە بڕێك بۆنەیدا بەشداریمان دەكرد… بیستمان لەو بناری گەرمیانەدا لە لادێی “ژاڵە”دا شادییە، ئێمەیش بەو گەرمای گەرمیانە ڕێگەمان گرتەبەر بۆ ئەو دێیە… كاكە نەگەیشتبووینە ناوی لە دێیەكەوە كابرایەك بە هەرا بەرەو ڕوومان هات و بە هەناسەبڕكێوە وتی: نەیەن، هەر لەوێدا ڕاوەستن، خواردنتان بۆ دێنن بۆ ئێرا. دهۆڵ و سڕناژەنەكە ئەو جۆرە مامەڵەیان لە مێژدا دیبوە، كابرا گەڕایەوە بۆ ناو دێ لای كردەوە و پەنجەی شایەتمانی ڕاوەشاند و وتی: ها! نەكا بێن؟