چیرۆك نووسین خۆناساندن و دۆزینەوەی ڕۆحی تاكەكانی مرۆڤە
حەمە ئەحمەد جاف ـ هەولێر
ناوی ئەحمەد فەقێ ڕەسوڵ ناسراو بە (ئەحمەد شادی) لە هەڵگیرسانی شۆڕشی ئەیلول لە ١١-٩-١٩٦١ لە شاری قەڵادزێ هاتۆتە دنیاوە لەخێزانێكی مامناوەند و فرە ڕۆشنبیر و خوێندەوار چاوی هەڵێناوە، تەواوی خانەوادەكەیان خوێندەوار بوونە، مامۆستا شادی ئێستا خانەنشینە و لە شاری قەڵادزێ نیشتەجێیە وەك بۆ خۆی دەڵێت:دەبێت شاعیر و چیرۆكنووس نازناویان هەبێت هێندەی تامەزرۆی ئازادی و سەربەخۆیی نیشتمانەكەم بووم لە ژێردەستەیی وڵاتەكەم غەمبار و بێئومێد دەبووم نەمدەهێشت كەس هەستم پێ بكات، بۆیە منیش بەپێچەوانەی خەمەكانم نازناوەكەم (شادی) هەڵبژارد.
- وەك نووسەرێك لەناو كایە و ژانری ئەدەبیدا، بۆچی كاری چیرۆكنووسیت هەڵبژارد؟
سەرەتا بە شیعر دەستم پێكرد، بەڵام نەمتوانی لە ناو شیعردا خۆم وەبینم، واتە لە جیهانی هۆنراوەدا خۆم نەبینیەوە و نەمتوانی هەست و سۆزی خۆشەویستی لە هۆنراوەكانمدا بەرجەستە بكەم، بۆیە ناچار بووم پەل بۆ ناو دنیای چیرۆك نووسین بهاوێم.
-چیرۆك بۆ كێ دەنووسیت؟
هونەری چیرۆكنووسین هەست و نەستێكی پڕلە ویژدانی مرۆڤایەتی و هەتوانێكە بۆ چارەسەر كردنی كێشە كۆمەڵایەتییەكان و دەرباز بوونی گەلە لە مەینەتی و چەق بەستووییدا، هاوكات خاڵیكردنەوەی ناخی مرۆڤە لەو پەنگخواردنەی كە گیرۆدەی ئاڵودەبوونی كەسەكانی خود بووە.
- مێژووی چیرۆك و ڕۆمانی كوردی بۆ چ سەردەمێك دەگەڕێتەوە، ئایا هونەری گێڕانەوەو گەڕانەوە بۆ ڕابردوو چ هێزو كاریگەرییەك دەداتە چیرۆك؟
كە مرۆڤ هەبووە چیرۆكیش مەلۆنكەی منداڵدانی ئەو بووە خودی ئادەم و حەوا چیرۆكێكن واتە دوو ڕایەڵەی بەرجەستەن ڕۆمانیش مامانی دایە گەورە بووە لە منداڵدانەكە واتە پێناسەی مرۆڤ سەرو و قەدو پەلن چیرۆك و ڕۆمان و شیعر لە گەردوونە ئەفسوناویەكەدا.
ـ وەك لە سەرجەم چیرۆكەكانتدا دەردەكەوێ (هەڵوێستی نەتەوەیی وكوردبوون و یاخیبوون پێشمەرگایەتی) پاڵەوانی نیشتمانی چیرۆكەكانتە؟
ناخی پەنگخواردووم پارچە پارچە بوونی كوردستانەكەم پاڵنەر بووە بۆ زامن و ساڕێژی برینەكانی نیشتمانم بە نووسینی چیرۆكەكانم گەرەكم بووە ببمە مەرهەمێكی زامداری خاكم ئاسوودەیی پێببەخشم. - پێناسەت بۆ چیرۆك و چیرۆك لای تۆ چی دەگەیەنێت؟
چیرۆك نووسین خۆناساندن و دۆزینەوەی ڕوحی تاكەكانی مرۆڤە، چیرۆك دەتباتە كەوشەنی فەنابوونی شتە شاراوەكانی ئەو دیووی دنیا ئەفسوناویەكانی مرۆڤ. - جیاوازی لە نێوان چیرۆك و حیكایەت و ڕۆمان چییە بۆچی؟
بۆ هەر یەكێكیان پێناسەی تایبەتی خۆیان هەیە خوشك و بران یەك خێزانن بەپێی سەردەم و سەدەكانی مرۆڤ بەرگ و پۆشاكێكی ڕەنگاو ڕەنگ لەبەر دەكەن. - ئێستای ڕۆمان و چیرۆكی كوردی چۆن دەبینی؟
دەتوانم بڵێم ڕۆمانی كوردی هەنگاوێكی خێراو گەشەسەندنی هەڵێناوە ڕۆمان نووسی باش لە بواری ئەدەبدا سەریانهەڵداوە بێشك لە ڕیزبەندی ڕۆمان نووسینەكانی جیهانن ئەگەر بێت و نووسینەكانیان بۆ زمانی بیانی وەربگێڕن بەداخەوە خوێنەرو ڕەخنەگریان نیە.
-ڕەنگدانەوەو كاریگەریی مەرگی ئازیزان و كۆچی گەنجان و بەكۆمەڵ بەجێهێشتنی نیشتمان لە چیرۆكەكانتدا؟
هەموو كارەسات و مەرگەسات و كۆمەڵكوژ و ئاوارەیی و ڕاوەدوونانێك ڕەنگدانەوەیان هەیە لە نووسینی چیرۆك و ڕۆمانەكاندا.
- ڕەخنەگر و لێكۆڵەری باش لە شەقامی ئەدەب و ڕۆشنبیری كوردیدا دەبینرێت؟
بە دەگمەن ڕەخنەگر و لێكۆڵەری باش هەن، ئەگەر هەشبن لە قۆناغی متبووندان؛ كارەساتە! ئەدەب گەشە ناكات بەبێ ڕەخنە و دەستبردن بۆ پەیڤە لاسار و سەرشێتەكانی بە ناو نووسین. - پێتان باشە سانسۆر لە مۆڵەتپێدانی چاپدا هەبێت؟
سەدلەسەد لەگەل ئەوەدام سانسۆر هەبێت لێ (هەموو شتێك بە خوێ و خوێش بە مەعنا) بە كوردی نە واش و نە واش. - تا ئێستا هیچ داهێنانێك لە چیرۆك و ڕۆمانی كوردیدا دەبینن؟
بەڵێ چیرۆك نووس و ڕۆماننووسە دیارەكان فرە داهێنانی باشیان كردووە نامەوێت ناویان بهێنم وەك ئەستێرەیەكی پڕشنگدارن، بەڵام مەخابن ڕەخنەگران و لێكۆڵەرەوەكان كەوتونەتە ژێر ڕەنووە بەفری ئەو داهێنەرانە.
-مەرجەكانی نووسینی چیرۆكی باش لای ئێوە؟
چیرۆكنووسین مەرجی خۆی هەیە لە چوارچێوەی یاسا و تایبەت بەخۆیدا نەك لە قاڵبی ئاسنین بدرێ وەك هۆنراوەی ئازاد و سەربەخۆن، چیرۆكیش چەند پەنجەرە و دەروازەی بەرفراوانی ئازادانەی بۆ كراوەتەوە.
- ڕۆڵی زمان لە هونەری چیرۆكنووسیدا؟
زمان بە مانای شادەماری نووسینی ئەدەب دێت، نووسەر ئەگەر مەلەوانێكی زمانپاراو و سینگپان نەبێ لە تەنكە ڕووبارێكدا، دەخنكێت نووسینەكەی شەقارشەقار دەبێت و باڵی فڕینی هەڵدەوەرێت. - بۆ قەڵەمی ژن و پیاو چی دەڵێن؟
ژن یانی دایك؛ پیرۆزیەتی ئافرەت پێناسە ناكرێ واتە بەهەشتی پیاو، چ ئەدەب چ پیاو بەبێ ئافرەت لاشەیەكی كەمئەندامە؛ لەم بوارەشدا قەڵەمی بەبڕشت هەن زۆرێكیش لەم جوغزە تەسكەدا زیندانی كراون، بەڵام تەكنەلۆژیای سەردەم سۆشیاڵ میدیا خەریكە تەكان بە ژنان بدات و هەلیان بۆ بڕەخسێنێت. - بەرهەمی چاپكراوت؟
ـ تا ئێستا چواردە (14) بەرهەمی چاپكراوم هەیە، كۆتا بەرهەمیشم ڕۆمانی پڕۆفیسۆرە و ئامادەیە بۆ چاپ. - بەرنامەو پڕۆژەی داهاتوتان؟
-تا هەبم، دەبێت هەبم! تا خوێنی جەستەم سووڕ بخوات هەوتر دەبم تەمەن كەی سڵاوی ستاندمەوە بەهەویاتر دەبم.