پێدانی کرێ بە بانک: هیچ خزمەتگوزارییەک بە خۆڕایی

د.سامان شالی

چەمکی “دانی کرێ” بۆ هێشتنەوەی پارە لە بانکێکدا ڕەنگە لە یەکەم نیگادا نائاسایی دەربکەوێت، چونکە بانکەکان بە شێوەیەکی نەریتی وەک پارێزەری پارەکانمان سەیر کراون، سوودی پارەدانەکان پێشکەش دەکەن. بەڵام دیمەنی بانکی مۆدێرن پەرەسەندنێکی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە، چەندین کرێ و مەرجی هێناوەتە ئاراوە کە دەتوانرێت هەست بە هاوشێوەی پێدانی کرێ بکرێت. لە کاتێکدا بە شێوەیەکی نەریتی خەڵک بانکەکان وەک شوێنێک بیردەکەنەوە کە دەتوانن پارەکانیان بە خۆڕایی هەڵبگرن و تەنانەت سوودیشیان لێ وەربگرن، بەڵام واقیعی بانکی پەرەی سەندووە. ئەم بابەتە لێکۆڵینەوە لەوە دەکات کە چۆن تاکەکان بە شێوەیەکی کاریگەر پارە دەدەن بە بانک بۆ هەڵگرتنی پارەکانیان، هۆکاری پشت ئەم تۆمەتانە و کاریگەرییەکانی.

تێگەیشتن لە کرێی بانک
لە کاتێکدا بانکەکان چەندین ئاسانکاری و خزمەتگوزاری پێشکەش دەکەن، زۆرجار پارە وەردەگرن کە دەتوانێت بە تێپەڕبوونی کات کۆببێتەوە. ئەم پارانە دەتوانرێت بەم شێوەیە پۆلێن بکرێن:
١- کرێی چاودێری مانگانە: زۆرێک لە بانکەکان مانگانە پارەیەک وەردەگرن بۆ پاراستنی ئەژمێری چێک یان پاشەکەوت، بە شێوەیەکی سەرەکی ئەگەر باڵانسی حیسابەکە لە خوار کەمترین ئاستێکی دیاریکراوەوە بێت. بەپێی جۆری بانک و ئەکاونتەکە، ئەم پارانە دەتوانن لە چەند دۆلارێکەوە دەست پێبکەن تا بڕە پارەیەکی بەرچاو.
٢- کرێی ATM: بەکارهێنانی ئامێری ATM لە دەرەوەی تۆڕی بانک زۆرجار پارەی زیادەی لێدەکەوێتەوە. ئەم پارانە دەتوانن لە بانکی خاوەنی ATM و بانکی تاکەکەسەوە بۆ مامەڵەکانی دەرەوەی تۆڕەکە وەربگیرێن.
٣- کرێی زیادە راكێشان: کاتێک خاوەن ئەکاونتێک پارەی زیاتر لەوەی بەردەستە خەرج دەکات، بانکی دەتوانێت جیاوازییەکە دابین بکات بەڵام کرێی زیادە وەرگرتن وەربگرێت، کە دەتوانێت زۆر بێت.
٤- کرێی خزمەتگوزاری: خزمەتگوزارییە زیادەکانی وەک گواستنەوەی تەلەفۆن، وەستاندنی پارەدان، و بەدەستهێنانی چێکی کاشێر لەگەڵ کرێی خۆیاندا دێن.
لە کاتێکدا کە بەڕواڵەت بچووکن لەسەر بنەمای تاکەکەسی، ئەم کرێیانە دەتوانن بە تێپەڕبوونی کات کۆببنەوە و نوێنەرایەتی تێچوونێکی بەرچاو بکەن، بە شێوەیەکی کاریگەر وەک جۆرێک لە کرێ بۆ ئیمتیازاتی دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییە بانکییەکان کاردەکات.

ڕێژەی سوودی نێگەتیڤ
بانکەکان لە هەندێک ژینگەی ئابووریدا ڕێژەی سوودی نێگەتیڤيان گرتۆتەبەر، بەتایبەتی لە هەندێک وڵاتی ئەوروپیدا. ئەم ڕێژەیە بەو مانایەیە کە خاوەن ئەکاونتەکان دەتوانن لەبری ئەوەی سوودی پارەدانەکان بەدەستبهێنن، ڕێژەیەکی سەدی باڵانسی خۆیان بدەن بە بانک. لە کاتێکدا ئەم کارە بە پلەی یەکەم کاریگەری لەسەر وەبەرهێنانی گەورە و حیسابی دامەزراوەیی هەیە، بەڵام تیشک دەخاتە سەر سیناریۆیەک کە تاکەکان بە ڕوونی پارە دەدەن بە بانک بۆ ڕاگرتنی پارەکانیان.

هەڵاوسان و ڕێژەی سوودی کەم
تەنانەت بەبێ کرێی ڕوون یان ڕێژەی سوودی نەرێنی، تێکەڵکردنی ڕێژەی سوودی کەم لەسەر حیسابی پاشەکەوت و هەڵاوسان دەتوانێت بەهای ڕاستەقینەی پارەی دانراو بشێوێنێت. گریمان ئەو سوودەی کە لەسەر حسابی پاشەکەوت بەدەست دەهێنرێت لە ڕێژەی هەڵاوسان کەمترە. لەو حاڵەتەدا توانای کڕینی پارەکە بە تێپەڕبوونی کات کەم دەبێتەوە. ئەم لەدەستدانی بەهایە دەتوانرێت وەک تێچووی ناڕاستەوخۆی هێشتنەوەی پارە لە بانکدا سەیر بکرێت، هاوشێوەی پێدانی کرێ.

تێچووی دەرفەت
تێچووی دەرفەتی هەڵگرتنی پارە لە هەژماری پاشەکەوتی کەمدا ڕێگەیەکی دیکەیە بۆ چەمکسازی بیرۆکەی پێدانی کرێ بە بانک. بە هێشتنەوەی پارە لە حیسابی پاشەکەوتی تەقلیدیدا بە کەمترین داهات، تاکەکان دەستبەرداری گەڕانەوەی زیاتری ئەگەری وەبەرهێنانەکانی دیکەی وەک پشک، بۆند، یان خانووبەرە دەبن. ئەم داهاتە پۆتانسێلەی کە لەدەستچووە، نوێنەرایەتی تێچوونێک دەکات کە پەیوەندی بەو ئاسایش و نەختینەییەوە هەیە کە بانکەکە دابینی دەکات.

هۆکاری پشت کرێی بانک
بانکەکان ئەم پارانە وەک پێویست بۆ داپۆشینی تێچووی کارکردن و پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییە جۆراوجۆرەکان پاساو دەهێننەوە. ژێرخانی دارایی کە پێویستە بۆ دڵنیابوون لە ئاسایش و نەختینەیی و ئاسانکاری خزمەتگوزارییە بانکییەکان زۆرە. سەرەڕای ئەوەش، لە ژینگەیەکی کەمی سووددا، پەراوێزی بانکەکان لە چالاکییەکانی قەرزدانی تەقلیدیدا دەچەوسێتەوە، ئەمەش وایان لێدەکات زیاتر پشت بە کرێ ببەستن بۆ پاراستنی قازانج.

کاریگەری و بەدیلەکانی
ئەو تێچوونانەی کە پەیوەندییان بە بانکیەوە هەیە، تیشک دەخەنە سەر پێویستی بەکارهێنەران کە وریا بن و ئاگاداربن. تێگەیشتن لە پێکهاتەی کرێی بانکە جیاوازەکان دەتوانێت یارمەتی تاکەکان بدات بۆ هەڵبژاردنی ئەو ئەژمارانەی کە ئەم تێچوونانە کەم بکەنەوە. سەرەڕای ئەوەش، سەرهەڵدانی بانکە ئۆنلاینەکان و کۆمپانیاکانی فینتەک بەدیل پێشکەش دەکات کە زۆرجار کرێی کەمتر و ڕێژەی سوودی زیاتر پێشکەش دەکەن.
هەروەها بەکارهێنەران دەتوانن ئامرازە داراییەکانی تر و دەرفەتی وەبەرهێنان بگەڕێن بۆ ئەوەی زۆرترین داهات لەسەر پارەکانیان بەدەستبهێنن. هەمەچەشنکردنی وەبەرهێنانەکان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە کەمکردنەوەی تێچووی ناڕاستەوخۆی هەڵاوسان و کەمی ڕێژەی سوود کە پەیوەندی بە بانکی تەقلیدییەوە هەیە وەک بیتکۆینەوە هەیە.

هاوسەنگکردنی تێچوون و سوودەکان
لە کاتێکدا ئەم تێچوونانە دەتوانن هەست بکەن وەک “دانی کرێ” بۆ پارەکەت، بەڵام زۆر گرنگە ئەو سوودانە لەبەرچاو بگرین کە بانکەکان پێشکەشی دەکەن:
ئاسایش: بانکەکان شوێنێکی پارێزراو پێشکەش دەکەن بۆ هەڵگرتنی پارەکەت، پارێزگاری لە دزی و لەدەستدان دەکات.
ئاسانکاری: بانکەکان لە ڕێگەی ئامێری ATM و بانکی ئۆنلاین و لقەکانەوە بە ئاسانی دەستت بگات بە پارەکەت.
خزمەتگوزارییەکان: بانکەکان خزمەتگوزاری دارایی جۆراوجۆر پێشکەش دەکەن، لەوانە قەرز و کارتی بانکیی و پرۆسێسی پارەدان، کە دەتوانێت گونجاو و سوودبەخش بێت.

هاوسەنگکردنی داهات لەگەڵ خەرجییەکان
پیاوی دانا ئەوەی هەیەتی خەرج دەکات بەبێ ئەوەی قەرز بکات و سوود بدات بە بانک.
پیاوی ژیر ئەوەی پێویستی پێیەتی خەرج دەکات و ئەوەی تری لە بانک پاشەکەوت دەکات بۆ ئەوەی سوود لە بانک وەربگرێت.
پیاوی زیرەک پارەکەی بەسەر سێ ڕێگادا دابەش دەکات: ئەوەی پێویستی پێیەتی خەرج دەکات، پارەی کاش دەخاتە بانکی بۆ ئەوەی سوودی لێ وەربگرێت، وەبەرهێنان لە بازاڕدا دەکات بۆ ئەوەی پارەکەی گەشە بکات.

ئەنجام
چەمکی “دانی کرێ” بۆ هێشتنەوەی پارە لە بانکێکدا جەخت لەسەر تێچووی شاراوە و زۆرجار چاوپۆشی لێدەکرێت لە بانکییدا. زانینی کرێی بانکەکەت و ڕەچاوکردنی بژاردەی بەدیل زۆر گرنگە ئەگەر باشتر لەگەڵ ئامانجە داراییەکانتدا بگونجێت. لە ڕێگەی کرێی جۆراوجۆر و ڕێژەی سوودی نەرێنی و هەڵاوسان و تێچووی دەرفەتەوە، تاکەکان خەرجییەکانیان بەسەردا دێت کە بەهای پارە دانراوەکانیان کەمدەکاتەوە. ئاگاداربوون لەم تێچوونانە و چالاکانە بەدوای بەدیلەکاندا دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانیان، دڵنیابوون لەوەی کە سوودەکانی بانکی لە خەرجییە پەیوەندیدارەکان زیاترە.