ڕۆڵی ژنان لە سەرکردایەتیی هەرێمی کوردستان لە عێراق ژن بۆ ژیان و ژیان بۆ ژن
د. سامان شاڵی
ڕۆڵی ژنان لە سەرکردایەتیدا بەدرێژایی ساڵان پەرەی سەندووە، بەڵام هێشتا پێشکەوتن هەیە لە بەدەستهێنانییەکسانی جێندەری لە پۆستەکانی سەرکردایەتیدا. ژنان بەشدارییەکی بەرچاویان کردووە لەڕۆڵی سەرکردایەتی جۆراوجۆردا و بەشداریکردنیان لە سەرکردایەتیدا زۆر گرنگە بۆبەدەستهێنانی کۆمەڵگایەکی هەمەجۆرتر و گشتگیرتر و دادپەروەرتر.
هەرێمی کوردستان لە عێراق خاوەنی دیمەنێکی کۆمەڵایەتی و سیاسی ناوازەیە و ڕۆڵی ژنان لە سەرکردایەتیی لەناو ئەم هەرێمەدا بەدرێژایی ساڵان پەرەی سەندووە. ژنان لە هەرێمی کوردستان پێشکەوتنی بەرچاویان لەڕۆڵی سەرکردایەتیی جۆراوجۆردا بەدەستهێناوە، بەشدارییەکانیان لەچەند بوارێکدا دیارە:
1- سەرکردایەتیی سیاسی: ئافرەتان لە هەرێمی کوردستان لە سەرکردایەتی سیاسیدا ناوبانگیان بەدەست هێناوە، چەند ژنێک پۆستی گرنگیان لە حکوومەتدا هەبووە وەک وەزیر، پەرلەمان وەک سەرۆکی پەرلەمان، لایەنە سیاسییەکان وەک ئەندامی مەکتەبی سیاسی. بەشداری ژنان لە پەرلەمان و حکومەتی خۆجێی زیادی کردووە، ئەمەش بووەتە هۆی فرەچەشنی زیاتری جێندەری لە پرۆسەکانی بڕیاردان.
- کۆمەڵگەی مەدەنی و چالاکی: ژنانی کورد مێژوویەکی دوور و درێژی تێوەگلانی لە کۆمەڵگەی مەدەنی و چالاکیدا هەیە. ڕێکخراوەکانی وەکیەکێتیی ژنانی کوردستان ڕۆڵێکی گرنگیان بینیوە لە داکۆکی لە مافەکانی ژنان و یەکسانیی جێندەری. ئەمڕێکخراوانەڕۆڵی سەرەکییان هەبووە لە پێشخستنی پێگەی ژنان لە ناوچەکەدا.
- سەرکردایەتیی ئابووری: ژنان لە هەرێمی کوردستان لە بوارە جۆراوجۆرەکانی ئابووریدا چالاکن، لەوانە بازرگانی و کار. ئەوان سەرکەوتوو بوون لە بەڕێوەبردنی بانکەکان و کۆمپانیاکان و بەشداریی لە دەستپێشخەرییەکانی گەشەپێدانی ئابووری. ئەو دەستپێشخەرییانەی کە بەهێزکردنیئابووریی ژنان بەهێز دەکەن، وەکڕاهێنانی پیشەیی و بەرنامەکانی مایکرۆکرێدیت، بەشدارییان کردووە لە بەشداریکردنی ژنان لە هێزی کار و ڕۆڵی سەرکردایەتی لە کەرتی بازرگانیدا.
4- پەروەردە و ئەکادیمیا: ژنانی کورد ماوەیەکی زۆرە لە بواری پەروەردە و ئەکادیمیدا چالاکن. ژمارەیەکی زۆر لە ژنان پۆستی سەرکردایەتییان هەیە لە زانکۆکان و دامەزراوە پەروەردەییەکان و وەک پڕۆفیسۆر و توێژەر و بەڕێوەبەر خزمەت دەکەن. - سەرکردایەتیی چاودێریی تەندروستی: زۆرێک لە ژنانی کورد پێشەنگن لە کەرتی چاودێری تەندروستیدا، لەوانە پزیشک، پەرستار، کارگێڕی چاودێری تەندروستی. ئەوانڕۆڵێکی گرنگیان گێڕاوە لە چاودێریی نەخۆش، توێژینەوەی پزیشکی و هەوڵەکانی تەندروستیی گشتی.
- ڕاگەیاندن و هونەر: ژنان لە کەرتیڕاگەیاندن و هونەر لە هەرێمی کوردستان ئامادەن، بەشداری لەڕۆژنامەگەری و ئەدەب و دیمەنیڕۆشنبیری دەکەن. ژنەڕۆژنامەنووس و هونەرمەندە دیارەکان سەریان هەڵداوە، کە پلاتفۆرمەکانیان بەکاردەهێنن بۆ چارەسەرکردنی پرسە کۆمەڵایەتی و سیاسییەکان.
- داکۆکی لە مافی ژنان: ژنان و ڕێکخراوە کوردەکان داکۆکییان لە مافی ژنان و یەکسانی جێندەری لە ناوچەکەدا کردووە. پاڵپشتیان بۆ چاکسازی و سیاسەتییاسایی بۆ پاراستنی مافەکانی ژنان و بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژیی خێزانی و پێشخستنییەکسانیی جێندەری.
- سەرکردایەتیی کۆمەڵگا: هەروەها ژنان ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە سەرکردایەتیی کۆمەڵگادا، زۆرجار وەک ئاشتیخواز و نێوەندگیری چارەکردنی ناکۆکی و ڕێکخەری کۆمەڵگا خزمەت دەکەن.
- سەرکردایەتیی خێزان و ماڵ: سەرکردایەتی تەنها لەڕۆڵی فەرمیدا سنووردار نییە؛ زۆرجار ژنانی کورد سەرکردایەتییەکی بەهێز لەناو خێزان و ماڵەکانیاندا دابین دەکەن، بڕیارەکانی پەیوەست بە پەروەردە، چاودێریی تەندروستی، دارایی و زۆر شتی تر دەدەن.
- بەرگریکردن لە نیشتمان: ژنانی کورد ڕۆڵێکی کاریگەریان گێڕا لە بزووتنەوەی کورد بۆ بەرگریکردن لە کوردستان و چەندین شەهیدیان بەخشیوە و لە زۆر ناوچەدا پشتگیری پێشمەرگەیان کرد لە باری جوراو جور. ئەمڕۆ، ژنان ڕۆڵێکی گرنگیان هەیە لە هێزەکانی پێشمەرگە و ئاسایش و هاتوچۆ وەک ئەفسەری باڵا.
ژنانی کورد ڕۆڵێکی کاریگەریان هەبوو لە بزووتنەوەی کورد بۆ بەرگریی لە کوردستان شەهیدی زۆریان بەخشی و لە زۆر بواردا پشتیوانی پێشمەرگەیان کرد. ئەمڕۆ ژنان وەک ئەفسەری باڵاڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە هێزی پێشمەرگە و ئاسایش و هاتووچۆدا
سەرەڕای ئەم پێشکەوتنانە، بەرەنگاری و جیاوازییەکان هەن، لەوانە توندوتیژی لەسەر بنەمای جێندەر، نۆرمە نەریتییەکان و چاوەڕوانییە کۆمەڵایەتییەکان. هەوڵەکان بۆ بەرەوپێشبردنی سەرکردایەتی ژنان لە هەرێمی کوردستان بەردەوامن و لایەنە پەیوەندیدارەکان کاردەکەن بۆیەکسانییەکی زیاتری جێندەری. ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان و ڕێکخراوە ناحکومییە ناوخۆییەکان و دەزگا حکومییەکان هەموویان بەشدارن لەو هەوڵانەدا.
زۆر گرنگە ئاماژە بەوە بکەین کە بەرپرسیارێتی سەرکردایەتیی ژنان لە چوارچێوەی هەرێمی کوردستان و لە سەرانسەری نەتەوە و پێکهاتە جیاوازەکاندا جیاوازە. لە کاتێکدا پێشکەوتن بەدەست هاتووە، هەوڵی زیاتر پێویستە بۆ زیاتر بەرزکردنەوەی بەشداریی ژنان لەڕۆڵی سەرکردایەتیدا و دڵنیابوون لەوەی بۆچوونەکانیان لە کۆمەڵگادا دەبیسترێت و بەرز دەنرخێنرێت.
هەمەجۆریی جێندەری لە سەرکردایەتیدا زیاترە لە تەنها پرسێکییەکسانی؛ توێژینەوەکان دەریانخستووە کە بڕیاردان، چارەکردنی کێشەکان و ئەدایڕێکخراوەیی گشتی باشتر دەکات. بەم پێیەش بۆ کۆمەڵگایەکی دادپەروەرتر و پێشکەوتنخوازتر پێویستە.