شێوێنەر و شێوندراوانی نیزام

فازڵ میرانی

ئاشكرایە پێكهاتەی نیزامی سیاسیی عیراق وەك لە واقیعدا خۆی نیشان دەدا، تووشی چەندان شێوەی جۆراوجۆری شێواندن بووەتەوە، تەنانەت بووەتە بیانوی بوونی ئۆپۆزسیۆنێك، كە ئەویش بە ئایدیای فرەوە دەردەكەوێت. ڕاستییەكەی ئایدیای هەمەچەشن زیانی نییە، بەڵام گرفتەكە لەوە دایە فكرەكە ناهەقیقی بێت و بە عاتیفەیەك چەقی بەستبێت و هەر لەگەڵ ئەوەی خاوەنەكەی دەستی بە دەستەڵات گەیشت لە پاڵ یەك هەڵوەرێت.
ڕوونە، ئەوانی دیكەش جگە لە ئێمە ئۆپۆزسیۆن بوون، ئێمەیش پێشتر بەرهەڵستكاری حكومڕانیی عێراق بووین- لەبارەی عێراقەوە قسە دەكەم- دروشمێكمان بەرزكردبووەوە بەناوی: ( دیموكراتی بۆ عێراق و ئۆتۆنۆمی بۆ كوردستان)
ئێمە بەر لە بەرزكردنەوەی دروشمەكە ئامادەكاریمان كردبوو، بۆیە واقیعبینانە لە هەڵبژاردنی لۆژیكی كار سەركەوتوو بووین. هەر زوو شێواندن بە دەستی ئەنقەستمان لە لایەن عەسكەرتاری حوكمڕانەوە دیاری كرد. هەربۆیە ئێمە دروشمی ئەتۆنۆمی و دیموكراسیمان برەو پێ دا، هاوكات تاقمی سەرباز هیچ كامیانی بەدڵ نەبوو. هەموو خودان ویژدانێك ئەم قسانەی ئێمە بەڕاست دادەنێت، كە دەڵێین: ڕژێمگەلی پێشوو هەر تۆوێكی چاندبێت لە گشت حوكمڕانییەكانی دواتر بەرهەمی داوە، ئەگەر عێراقییەكان جارێك ئۆخەیەكیان لە سایەی كردبێت، دواتر ماوەیەكی زۆر كەوتوونەتە تەنگانە و مەینەتیەوە.
ئەمەیش ڕەنگە بەهۆی هەڵەتێگەیشتن بێت لە چۆنییەتی ئیدارەدان، یان فكرێكی بەرتەسك بووە، هەڵبەت ئەمەیش حوكمی ڕەشیدی بەرهەم نەهێناوە مەگەر گواستنەوەی حوكمڕانییەكە بەشێوەیەكی ئاسایی بووبێت، بەبێ هیچ كودەتا و گرژییەك. مێژوو ئەگەر لەسەر ڕووئارایی و موجامەلە بنیات نرا، ڕاست دەرناچێت، مێژوو ئەگەر پێداویستی شەرعیەتی سوڵتەی هەبوو، پێویستە وەك خۆی بگێڕدرێتەوە. وەختێك وشەی نیزام دەنووسم، مەبەستم نیزامی ڕاست و دروستە، ئاخر هەموو نیزامەكان لە هەڵە و پەڵەی حوكمڕانی مەعسووم نین.
بۆیە هەموو ترسی من و هاوچاخەكانم، كە چەند دەیەیەكە لەنێو ڕووداوەكان داین، ئەوەیە كە ئێمە هەر لەنێو ئەو هاوكێشە سیاسییەدا بمێنینەوە، كە گەیشتووەتە دۆخی بێئومێدی، لەسەر چەند هۆكارێكی خۆخۆرە ڕاوەستاوە، لە هەر قۆناغێكی حوكمڕانیشدا ئاراستەی قازانجخواز كەڵكە دەبێت و سەختی و دژوارییەكەی زۆرتر دەبێت. لە ناونیشانی وتاركەم دیارە كەسانێك دەیانەوێت نیزام بشێوێنن، خەڵكانێكی زۆریش بەهۆیەوە دەشێوێندرێن، كە بە دەست نەبوونی و مافەكانی ژیانەوە دەناڵێنن، خۆ ئەوانە لە واقیعدا میراتگری هەژاری نین، یان لە باوانەوە ئەمەیان بۆ جێ نەماوە، تەنانەت ئەگەر واش بێت، گەرەكە ئەوانەی جڵەوی حوكمڕانییان بەدەستەوەیە ئەم هاوكێشەیە بگۆڕن و ئەسپی خۆیان تاودەن بۆ دەربازكردنی هاووڵاتییانی عێراق لەم تەنگەبەرییە، نەك تاكی عێراقی بەرەو كەسایەتییەكی تێكشاو و چەوساوە و زۆرلێكراو بگۆڕێت، بە جۆرێك تەنها لە لە سایەی میزاحی حوكمڕانیدا وەستای قسان و كۆڵەواری دەستانیان لێ دەرچێت.
ئێمە لەوانەین بۆ ڕاستكردنەوەی ڕێڕەوی چەندان دەیەی ڕابردوو كار دەكەین، كە دەستەڵات تێدا تاوانبار كراوە و تووشی نەخۆشیی ڕژێمەكانی پێش خۆی بووە، بە جۆرێك پێی وایە كۆنتڕۆڵی خوێن و ماڵ و مەئالی بەدەستەوەیە، بە كەیفی خۆی دەبخێشت و دەگرێتەوە. فەرموو تەماشای ژمارەی قوربانییەكانی حوكمڕانی بكە، بە لایەنی كەمەوە پێداچوونەوە بەو قوربانیانە بكە، كە بە ئاشكرا بوونەتە قوربانیی دەستی ڕژێم، بۆ ئەوەی بزانیت –ئەوانە بوونە قوربانیی ئارەزووی نیزام، نەك بەرژەوەندی دادپەروەرانە- ئا ئەوانە نیزامیان شێواند، خەڵكێكی زۆریشیان لەگەڵدا شێوان، بەشێكی زۆری ئەمانە قوربانیی دەستی هەژاری و نەبوونین، كەمینەیەكیش لاسایی ئەوانە دەكەنەوە، كە بە كەیفی خۆیان نیزامیان شێواند، هەر لە دەستوورەوە بگرە تا ئەو ئیرشادانەی گەمارۆدانی گەل و درۆنبارانكردنی گەلەكەمانی لێ كەوتووەتەوە. هێشتا زۆر ماوە بیڵێین.