بۆچی خەڵك لە درامای كوردی بێزراون؟
ڕەسووڵ سوڵتانی
لەو یازدە ساڵەدا كە بابەتەكانی لاپەڕەی هونەری رۆژنامەی هەولێرم هاتوونە بەردەستی، زۆر جار گلەیی و گازندەی شانۆكار و ئەكتەر و دەرهێنەرانی كوردم خوێندووەتەوە كە هەر پرتە و بۆڵەیانە بۆچی خەڵك سەیری شانۆ و درامای ئەوان ناكەن و هۆگری درامای بیانی دەبن:
من خۆم كە زۆر بە دەگمەنیش كاتی خۆم بۆ تەلەفزیۆن بەفیڕۆ دەدەم، جاروبار بە ڕێكەوت لە ماڵی دۆست و خزماندا چاوم بە درامای كوردی دەكەوێ، بەزەییم بەو بوارە چۆڵ و كرچوكاڵەی هونەری كوردیدا دێتەوە؛ بۆچی؟
پێش هەموو شتێك پێم خۆشە ئەوە بڵێم كە من لە ڕووی تیۆری و تەكنیكییەوە هیچ شارەزاییەكم لە دراما و سینەما و شانۆدا نییە؛ بەڵام وەكو مرۆڤێك، سەیركەرێك پەنجە دەخەمە سەر ئەو خاڵانەی درامای كوردی، كە وام لێ دەكات سەیری نەكەم. ئینجا ئەگەر بەراوردێكی نێوان دراما و خواردەمەنییەك بكەین، تۆ پێویست ناكا چێشتلێنەرێكی باش بیت، ئینجا بزانیت بۆچی چێشتێك ناخۆشە. چێشت هەیە یان كەمخوێیە یان زۆر سوێرە، نەكوڵاوە یان سووتاوە، بۆیە دراماش بەبێ ئەوەی مرۆڤ شارەزای لایەنە هونەری و تەكنیكی و تیۆرییەكانی بێت، بە سەیركردنێك دەزانێت بۆچی ناتوانێ هۆگری بێت و لەگەڵیدا بڕوات.
با پەنجە لەسەر خاڵە لاوازەكان دانێین:
۱ئەكتەرەكان لە درامای كوردیدا، دراما(شاشەی تیڤی) و سەكۆی شانۆیان لێ تێك چووە، یانی لە سەر سەكۆی شانۆ چۆن دەجووڵێنەوە، ڕێك لە دراماشدا بەو ئاوا دەجووڵێنەوە. بە هەموو هێزی خۆیان هاوار دەكەن. دەست ڕادەوەشێنن. خۆیان چەپ و چیڕ دەكەنەوە. بە گشتی جووڵەی ئەكتەری كورد، زیاتر لە جووڵەی بنیادەمێكی دەرووننەخۆش دەچێ، تا مرۆڤێكی ئاسایی. بەڵێ جووڵەی هیچ ئەكتەرێكی درامای كوردی، جووڵەیەكی ئاسایی نییە. تۆ هەر سەیری دەكەی، ڕوون دیارە بۆ كامێرا خۆی دەنوێنێ. لە حاڵێكدا ئەكتەر نابێ بەهیچ شێوەیەك هەست بە بوونی كامێرا
بكا.
۲ جووڵەی كامێرا و دیزاین و ڕەنگ، كە بەشێكن لەو شتانەی سەرنجی بینەر دەگرن و هۆگری خۆیانی دەكەن، ناڕێكن.
۳ بابەتی درامای كوردی، لە ئاستێكی نزمدان و هیچ پەیامێكی نوێیان تێدا نییە. ئەوپەڕی پەیامە نوێیەكەیان ئەوەیە نقورچكێك لە فڵانە حیزب بگرن، كە ئەوە لە فەیسبووكدا پتر بەرچاوت دەكەوێ.
٤كولتوورسازی: یەكێك لەكارەكانی دراما، دروستكردنی كولتوورێكی ئەمڕۆییە و بە ئاوڕدانەوەیەكی ڕەخنەگرانە لە كولتووری میڵەتەكەت، هەوڵدانە بۆ سڕینەوەی ئەو بەشەی كە پێت وایە مرۆڤانە نین یان دواكەوتوانەن. لە حاڵێكدا درامای كوردی ئاوڕی لەو لایەنانە هەر نەداوەتەوە، بگرە لە هێندێكیاندا تەواو پەرەپێدانەوەی توندوتیژی و جنێودان و هەڵسوكەوتی نەشیاو بەدی دەكرێ. بۆ نموونە كولتووری ژنكوشتن و كچكوشتن لەسەر خۆشەویستی یان بە هەر هۆكارێك بێت، لووتكەی كێویبوون و دواكەوتوویی مرۆڤە. لە درامای كوردیدا ڕێك ئەو لایەنە دەنوێنێتەوە. لەحاڵێكدا دراما دەبێ پێچەوانەی ئەو شتە پێشان بدات. بۆ نموونە برایەك لە نێو هاندان و دنەدان و سووكایەتی و قسە و قسەڵۆكی دۆست و برادەر و عەشیرەتیشدا ئەگەر بێتە سەر ئەو بڕیارەش خوشك، كچ یان ژنەكەی بكوژێت، دواجار بە بیرێكی ژیرانە پاشگەز بێتەوە و، كارێك بكات هەموو ئەوانەش كە دنەیان دەدا بیكوژێ، بۆیان دەر بكەوێت بیركردنەوەیەكی چەوت و دواكەوتووانەیان هەبووە.
٥ جلوبەرگی كوردی: جلوبەرگی كوردی لە دراما و تەنزە كوردییەكاندا، لەوپەڕی گاڵتەجاڕیدا پێشان دەدرێن. ئەكتەر كەواو و پانتۆڵ (یان باشووریانە چاكەت و شەلوار)ێكی ڕەنگاوڕەنگی لەبەردایە، كورتەک لە ڕەنگێك، پانتۆڵەكە لە ڕەنگێك، پشتوێنێكی شڕ و شپڕێو، جامانەیەكی نافێك، ئینجا لەبەر كێدا؟ لەبەر كەسێكدا كە دەوری گێلێكی دواكەوتووی لە دنیابێخەبەر دەگێڕێ. پەیامەكەش یان باشتر بڵێم جنێوەكەیان بەڕاشكاوی ئەوەیە: هەر كەس گەمژە نەبێ جلی كوردی لەبەر ناكا. لێشی بپرسی یەكسەر دەڵێ ئاخر دەزانی هۆیەكەی چییە لایەنی پێوەندیدار پارەمان ناداتێ. پێویستە ئاوڕێك لە هونەری وڵاتان و سپۆنسەری گەورە كۆمپانیاكان بدەینەوە. هەموومان دەزانین جیهانی سەرمایەداری لەسەر بنەمای سوود هەڵدەسووڕێ. هەر ئەوەی كە لە پەندی پێشینیانی كوردیدا دەڵێن: “ڕەشۆڵە لەخۆوە پشتی گامێش ناخورێنێ” یان “بۆیە پێت دەڵێم مامە، چۆلەكەم بۆ بگری”. لە دونیای سەرمایەدارییشدا هەموو شتێك لەسەر سوودی دوولایەنە چیم بۆ دەكەی تا شتێكت بۆ بكەم، یان چیم پێ دەبڕێ تا سوودێكت پێ بگەیەنم دامەزراوە. لە وەها دۆخێكدا، كۆمپانیاكان سەیری بەرهەمەكە دەكەن. ئەوان ئەگەر دڵنیا بن بەرهەمەكەی تۆ بەرهەمێكی هونەرییە و پێشوازیی باشی لێ دەكرێت و بینەری زۆر دەبێ و لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا هاوبەش دەكرێت و بابەت و وتاری لەسەر دەنووسرێت، بەدڵنیاییەوە ئەوانیش حەز دەكەن لۆگۆی كۆمپانیاكەیانی لەسەر بدەن و لەو پێناوەشدا یارمەتیی ماڵیی تۆ دەدەن. ئیتر ئەو كات تۆی دەرهێنەر و هونەرمەند نە منەتباری فڵان و فیسار و دەوڵەت و ئەم و ئەو دەبیت، نە كۆمپانیاكەش دە توانێ منەتت لەسەر بكات، بەڵكو تۆ سەودایەكت كردووە و هەقی خۆتت وەرگرتووە.