مه‌عروف حه‌مه‌د سه‌عید
پێویسته به‌ر له‌هه‌ر شتێك مامۆستا وه‌كو په‌روه‌رده‌كارێك رۆڵ بگێڕێت و قوتابیان به هه‌ڵسوكه‌وتی جوان و ره‌فتاری باش و لێبوورده‌یی و پاكوخاوێنی و ژینگه‌پارێزی و هاوكاریكردنی ده‌وروبه‌ر گۆشیان بكات؛ بۆ ئه‌وانه‌یشیان وا زیاتر پێویستیان به ده‌ستگرتن هه‌یه (وه‌كو كه‌سانی خاوه‌ن پێداویستی تایبه‌ت) هه‌میشه یارمه‌تیده‌ریان بێت.
ئه‌ركی مامۆستایه به دڵسۆزییه‌وه گرینگی به‌و قوتابیانه بدات كه‌وا توانستی تێگه‌یشتن و وه‌رگرتنیان لاوازه، هانیان بدات و هه‌موو قوتابیان به كه‌سوكاری خۆی بزانێت به‌جۆرێك كه قوتابی درك به‌وه بكا كه‌وا سه‌رباری ئه‌ركی وه‌كو فێركار خه‌مخۆر و دڵسۆزیشه بۆ پێگه‌یاندنی؛ كه مامۆستا ئه‌و تێڕوانینه له قوتابییه‌وه ده‌بینێت هه‌ست به سه‌ركه‌وتوویی و ویژدانی ئاسووده‌ی خۆی ده‌كا و قوتابیانیش زیاتر حه‌ز و ئاره‌زوویان له وانه‌كه‌ی ده‌بێت و لێی تێده‌گه‌ن و به درێژایی ماوه‌ی وانه‌گوتنه‌وه هه‌ست به بێتاقه‌تی و بێزاری ناكه‌ن و له شیكردنه‌وه‌ی وانه‌كانی كه‌ڵك وه‌رده‌گرن.
مرۆڤ له‌میانی ئه‌و كارانه‌ی كه به له‌خۆبوردوویی و دڵسۆزییه‌وه ده‌یکا و كاتێك به‌رهه‌م و كاریگه‌رییه‌كانی ده‌بینێت چێژ و خۆشییه‌كی زۆر ده‌بینێت، مامۆستا له‌مڕووه‌وه چێژبینینی جیاوازتره و مایه‌ی ئاسووده‌ییه‌كی زیاتره بۆ ناخ و دڵی، ئه‌و هه‌ست به‌وه ده‌كا كه‌وا به دروستكردنی مرۆڤ به‌شداریی له هه‌ڵچنینی دیواری نیشتماندا كردووه و هاووڵاتی به‌سوودی خستۆته نێو كۆمه‌ڵگا و به په‌یڕه‌وكردنی په‌روه‌رده‌یه‌كی جوان قوتابییه لاسار و سه‌ره‌ڕۆكانیشی هێناوه‌ته ئاستێك كه هه‌ڵگری كه‌سایه‌تی نه‌رمونیان و خاوه‌ن پاشخانێكی زانستی بن و بۆ پاشه‌ڕۆژی خۆیان و ماڵبات و گه‌له‌كه‌یان جێ ئومێد و ده‌سكه‌وت بن.
هیچ كه‌سێك به‌ده‌ر نیه له یاده‌وه‌رییه‌كانی قوتابخانه، هه‌مووان هه‌ڵوێستی مامۆستاكانیان له خه‌یاڵدا هه‌ڵگرتووه، له‌وانه‌یه ره‌فتارێكی ئاسایی كه‌وا مامۆستا به چاوێكی كه‌مبایه‌خ سه‌یری ده‌كا له‌لای قوتابی ئه‌وه‌نده كاریگه‌ر و گرینگ بێت كه به درێژایی ژیان له‌بیری نه‌چێت.. وه‌كو ئه‌وه‌ی رۆژێك له‌ناو هۆبه‌دا وڵامی پرسیاری مامۆستای داوه‌ته‌وه و مامۆستا به قوتابییه‌كانی دیكه‌ی گوتووه (ئه‌و وەڵامه زۆر جوان و به‌جێیه، چه‌پڵه‌یه‌كی قایمی بۆ لێ ده‌ن)، به‌یانییه‌ك له گۆڕه‌پانی قوتابخانه‌دا ناوی خوێندراوه‌ته‌وه و بانگ كراوه و مامۆستا باجی قوتابی نموونه‌یی له سینگی داوه و به هه‌موو قوتابیانی قوتابخانه‌ی گوتووه (ئه‌و قوتابییه زۆر بایه‌خ به پاكوخاوێنی خۆی ده‌دا، هه‌رده‌م وه‌كو گوڵ جوانی و بۆن و به‌رامەی خۆش به‌و ناوه‌دا په‌رش و بڵاو ده‌كاته‌وه… ئه‌و شایسته‌ی ئه‌وه‌یه باجی قوتابی نموونه‌ی پێوه بكرێ… چه‌پڵه‌ی بۆ ده‌ن.. هه‌مووان با وه‌كو ئه‌و بن)، رۆژێكیان مامۆستا وێنه و ناوی خستۆته نێو تابلۆی قوتابییه زیره‌كه‌كان و هه‌رچی هاوڕێیه‌كانی هه‌ن پێیانگوتووه (ئێمه شانازیت پێوه ده‌كه‌ین .. چانس و به‌ختێكی باشمان هه‌یه تۆ هاوڕێمانیت).. ئه‌مانه و هه‌ڵوێستی دیكه بوونه‌ته وێستگه‌یه‌كی بیره‌وه‌ری له مێشكی مرۆڤه‌كان و هه‌رگیز له‌بیری ناكه‌ن.. ده‌بێت مامۆستایان ئه‌وه به هه‌ند وه‌رگرن و بزانن كه‌وا هاندان وا ده‌كا قوتابییان هه‌وڵی پێشخستنی توانستیان بده‌ن و ببنه نموونه‌ی جوان بۆ هاوڕێیه‌كانیان.
تۆڵستۆی؛ رۆماننووسی ناوداری رووسی له وته‌یه‌كیدا ده‌ڵیت: (هه‌رچی چاكسازیی هه‌یه گه‌ر له‌ڕێی توندوتیژییه‌وه بكرێ، ده‌رده‌كان تیمار ناكا.. ئاقڵمه‌ندیی ئه‌وه‌یه له توندوئاژۆیی دووركه‌وینه‌وه)، لێره‌دا قسه‌یه‌كی ره‌ق و ته‌نانه‌ت تێڕوانینی سه‌رزه‌نشتكاریی و رووگرژی مامۆستاش له‌لای قوتابی وه‌كو ره‌فتارێكی توند سه‌یر ده‌كرێ، بۆیه ده‌بێ مامۆستایان بزانن كه‌وا رووخۆشی ئه‌وان هاوكارێكی باشه بۆ بونیادنانی كه‌سایه‌تی قوتابی و دواجار بۆ بڵاوكردنه‌وه‌ی په‌یامی خۆشه‌ویستی له‌ناو كۆمه‌ڵگادا، له‌هه‌مان كاتدا له‌ڕووی فێركردنیشه‌وه خاڵێكی به‌هێزه قوتابی به‌ده‌روونێكی ئارامه‌وه گوێی بۆ راگرێ و لێی تێبگا و ئه‌و و قوتابخانه‌شی خۆش بوێت.
پێچه‌وانه‌ی ئه‌وه روو ده‌دا كه مامۆستا قوتابییه‌كانی رووشكێن ده‌كا، ئه‌و كاته وه‌كو مۆته‌كه‌یه‌ك سه‌یری په‌رتووكی خوێندن و هۆبه ده‌كه‌ن و له قوتابخانه دوور ده‌كه‌ونه‌وه. سه‌ره‌ڕای هه‌بوونی جیاوازیی تاكه‌كه‌سی له‌نێوان قوتابیان له‌ڕووی تێگه‌یشتن و وه‌رگرتنی بابه‌ته‌كان، به‌دواداچوون و دووباره‌كردنه‌وه‌و پرسیاركردنی مامۆستا له قوتابی زۆر گرینگه كه به‌رچاوڕوونییه‌كی باشه بۆ ناسین و زانینی ئاستی هه‌مووان و به‌مه قوتابی ده‌زانێت كه له‌لایه‌ن مامۆستا پشتگوێ نه‌خراوه.. به‌مه قوتابی هه‌ست به‌وه ده‌كا كه مامۆستا له‌خه‌می ئه‌ودایه و ده‌یه‌وێ فێری بكا و هه‌ستاندنه‌وه و وه‌رگرتنی وڵام له‌لایه‌ن مامۆستاوه مه‌به‌ست لێی رق لێبوونه‌وه نیه به‌ڵكو دڵسۆزی و خه‌مخۆرییه بۆ ئه‌و.
قسه‌یه‌ك ناوه‌رۆكه‌كه‌ی به‌مشێوه‌یه‌یه: (مامۆستای كارامه ئه‌وه‌یه وا له قوتابیان بكا به حه‌زه‌وه به‌دوای وڵامدا بگه‌ڕێن و بیدۆزنه‌وه، پێیان بڵێت ئاخۆ ئێوه وڵامی ئاماده‌كراوتان ده‌وێت؟ كوا له‌ژیاندا شتی به‌رده‌ست و ئاماده‌كراو هه‌یه ؟!)، با قوتابیان وڵامی پرسیاره‌كان بده‌نه‌وه و له‌به‌رامبه‌ر وڵامی هه‌ڵه‌دا سه‌رزه‌نشت نه‌كرێن و، به پێچه‌وانه‌وه نرخ بۆ ده‌ربڕین و بیرۆكه‌كانیان دابندرێ و مامۆستا ئافه‌رینیان لێ بكا و پێیان بڵێ ئێوه زۆر زیره‌كن و گه‌ر زیاتر بیر بكه‌نه‌وه و هه‌وڵ بده‌ن وڵامی راستتر ده‌دۆزنه‌وه.. به‌مه متمانه‌ی زیاتریان له لادا دروست ده‌بێت.
له‌وانه‌یه قوتابی ئاستی زیره‌كی له‌هه‌موو بابه‌ته‌كان هاوشێوه نه‌بێت، له یه‌كێكیان زیره‌كتر بێت له‌وی دیكه و بۆ ئه‌مه پێویسته زیاتر هان بدرێ و تاكو مامۆستا هه‌ڵسه‌نگاندنی بۆ ئاستی قوتابییه‌كانی هه‌بیت له‌گه‌ڵ ده‌سته‌ی كارگێڕی قوتابخانه‌كه‌ی به‌رنامه‌ڕێژیی بكه‌ن بۆ بینینی (موشاهه‌ده)ی مامۆستایانی دیكه له‌كاتی وانه‌گوتنه‌وه‌دا و سوود له‌شێوازی وانه‌گوتنه‌وه‌ی یه‌كتری وه‌رگرن و ئاڵوگۆڕی زانستی و كارامه‌یی له‌نێوانیاندا هه‌بێت. چۆن ئێستاکە ئێمه باشترین هه‌ڵسه‌نگێنه‌ری مامۆستایانی خۆمانین كه رۆژانێك وانه‌یان به ئیمه گوتووه، قوتابیانیش راستترین و باشترین چاوساغترین كه‌سن بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی مامۆستا، بۆیه زۆر پێویسته به پلانێكی تۆكمه و ئاماده‌كارییه‌كی زۆره‌وه به‌ره‌و قوتابخانه و پۆل هه‌نگاو بنێن، ئه‌وكاته ئه‌گه‌ر به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه یان سه‌رپه‌رشتیاری هاوڕێی ره‌خنه‌گر یان هه‌ر به‌رپرسێكی په‌روه‌رده‌یی سه‌ردانی مامۆستا بكا هه‌ست به تواناكانی ده‌كا كه په‌روه‌رده‌كارێكی راسته‌قینه‌یه و دڵسۆزه و شایانی ده‌ستخۆشی و رێزگرتنه.
به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌ی خه‌بات