لـەم دیـدارەدا لـەگـەڵ ڕۆژنـامـەی هـەولـێر، مسـتەفـا شـەفـیق، بـاس لـە وێسـتگە سـەخـت و دژوارەکـانـی پـارتـی دیـموکـراتـی کـوردسـتان دەکـات و تـیشک دەخـاتـە سـەر هـەڵـومـەرجـی دروسـتبوونـی ئـەو پـارتـە و ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو هەڵدێر و کاروانە دوورودرێژەی هاتووەتە ڕیگای خەباتی و باس لە دیدی پارتییش دەکات بۆ ڕووداوەکانی ئەمڕۆ و خواست و تموحی پارتی لە ئەمڕۆی قۆناغی سیاسییدا؛
پارتی وەکو خاوەنی بزاڤی نەتەوەیی لە سەروەختی دامەزراندنیدا
- سەرەتا ٧٦ ساڵەی دامەزراندنی پارتی لە سەرۆك بارزانی و سەركردایەتیی پارتی و كادیر و ئەندامان و جەماوەرەكەی و پێشمەرگە و خانەوادەی شەهیدان پیرۆز دەكەم. بزاڤێكی سیاسی كە زیـاتـر لـە ١٢٠ سـاڵ تـەمـەنـێتی و ٧٦ سـاڵـیش خـاوەن خـەبـاتـێكی ڕێكخـراوەیـی کـە حـزبـێكی سـیاسـی كـە پارتی دیموكراتی كوردستانە ڕابەرایەتی كردووە، سەرمایە و سەروەرییەكی گەورەیە. بێگومان ئەم كاروانی خەباتە زۆر نشێو و هەوراز، زۆر باردودۆخی ناسك و گەلێک دەرفەت و ئیمكانیەتی بینی. سەركەوتنی بەدەستهێنا دەستكەوتی دروستكرد، نسكۆی بینی، شكستی هێنا، بەڵام لە نسكۆدا نەڕووخا و بەردەوامی بە خەباتدا. بزاڤێکی کە خاوەن ئەم کاروانە درێژەی خۆراگری بێت مسۆگەر خاوەن هێزێکی لە بنەهاتووە.
٧٦ ساڵ پێشەنگ بوون بێ دابڕان
رەنـگە پـارتـی سـیاسـی تـر لـە جـیهانـدا هـەبـن کـە هـاوشـێوەی پـارتـی تـەمـەنـی درێـژیـان بـەسـەر کـردبـێت بـەڵام ٧٦ ساڵ تەمەنی ئەو حزبە و ساڵانی درێژتری بزاڤەکەی وانەبێت وەکو زۆر پارتی جیهانی لە هەلومەرجێکی ئاساییدا تێپەڕاند بێت، بەڵکو لەوەشدا پارتی جیاوازە حزبێك نییە بڵێین لە زروفێكی ئـاسـایـیدا ئـەم تـەمـەنـەی تـێپەڕانـدبـێت، بـەڵـكو لـە زروفـێكی زۆر سـەخـت و هـەسـتیاردا ڕابـەرایـەتـیی بـزاڤـێكی كـردووە كـە خـاوەن سـەخـتتریـن كـێشە یـە و لـەنـاو ئـەم کـێشەیـەدا دەیـان کـێشەی ئـاڵـۆز هـەن کـە دەتـووانـین بـڵێین سـەخـتریـن دۆزی ئـەو سـەردەمـە جـیهان بـووە، لـەبـەرئـەوە ئـەگـەر ئـەم حـزبـە پـاشـخانـێكی زۆر بـەهـێز و هێزێکی لەبن نەهاتووی نەبووایە ، مەحاڵە توانیبای ئەو تەمەنە درێژەی لە خەبات و تێكۆشاندا ڕوواندبا. ئەمەش کۆمەڵێک فاکتەری هەیە کە پێویست بەباسکردنن. هەر سەرەتای دروستبوون و دامـەزرانـدنـی پـارتـی قـۆنـاغـێكی زۆر هـەسـتیاربـوو لـە بـزڤـی نـەتـەوەیـی كـورددا، سـەردەمـێک بـوو کـە بـزاڤـی چەكداریی لەوبەشەی كوردستان تا ڕادەیەك نەمابوو و رابەرانی شۆڕش لە رۆژهەڵاتی کوردستان بوون. تەواوی سەهەڵدانەکانی باکوری کوردستان لە گۆمی خوێندا خنکێنرابوون و بە شێوەیێکی تـارژیـدی کـۆتـایـی هـاتـبوون. پـارتـی هـەر لـەیـەکـەم سـاتـی دامـەزرانـدنـی ڕووبـەڕووی ئـەو دۆخـە سـەخـت و گۆڕانكارییانەی ناوچەكەبوووەوە کە بۆ زۆربەمان زانراون. ئەگەرچی بارودۆخی چەند مانگەی کـۆمـاری مـەهـابـاد پـاڵپشـتێکی مـەعـنەوی گـەورەبـوو بـۆ پـارتـی و بـارزانـی بـەڵام هـەر زوو ئـەم دەرفـەتـە گـۆڕا بۆ ئالنگاری سەخت و هەڕەشەی مان و نەمان كە بارزانیی نەمر بە هونەری ڕابەرایەتیی خۆی لە كاروانە مێژووییەكەی بەرەو سۆڤیەت توانی ئەو قۆناغە سەختە نەك تەنیا بۆ پارتی بەڵكو بزاڤی ئازادیخوازی كوردستان لە هەر چوار پارچەكە لەبەرچاو بگرێت و شكست قبوڵ نەكات. بزاڤێک کە هێشـتان یـەکـەم رۆژی لـە دایـکبوونـی پـیرۆژ نـەکـردبـوو و لـەسـەرەتـای دامـەزرانـدنـیدابـوو فـێری ئـەوەبـوو کـە بەسەختی بژیت و بۆی دیار بوو لەم سەرزەمینە ژیان ئاسان نیە، ئەوە گرنگ بوو بۆئەو بزاڤە لەو قـۆنـاغـە دا چـونـکە ئـەوەی لـەگـەڵ سـەخـتی گـەورەبـێت بـەئـاسـانـی نـاشـکێت بـەڵام کـەبـەئـاسـانـی گـەورەبـووی بـەئـاسـانـیش دەشـکێی. ئـەمـە سـەرەتـای ئـەوەبـوو كـە كـورد ڕووبـەڕووی مـان و نـەمـانـە و بـەڵام لـەولاشـەوە لـە بـەرامـبەردا تـێكۆشـانـێك هـەیـە شكسـت قـبوڵ نـاكـات. سـەرەتـایـێکی بـەمـجۆرە کـە بـەهـێز هـەسـتا سـەرپـێ ، سـاڵانـی دواتـری بـەدوای خـۆیـدا هـێنا و بـەو ئـیرادە بـەهـێزە تـوانـی بـەردەوام بـێت و شـۆڕشـە یـەك لـەدوای یەكەكان بەرپا بكات و تەنانەت بگاتە سەرجەم پارچەكانی دیكەی كوردستان.
وێستگە سەختەكانی خەباتی پارتی
دوای پـارتـی دیـموکـراتـی کـوردسـتان کـە بـەشـێکی پـەنـابـەری بـوو بـەشـێکی تـری خـەبـات و کـۆڵـنەدان بـوو، کـە بـارزانـی نـەمـرو هـاوکـاروانـیەکـانـی لـە سـۆڤـیەت بـوون بـەڵام پـارتـەکـەی لـەخـەبـات نـەوەسـتاو لابـەلای هـێزە دیموکرات و شۆڕشگێڕەکانی عێراق شۆڕشی 14 ی تەممووزیان گەیاندە سەرکەوتن، دووای لە رێلادانی ئەم شۆڕشەو دەستپێكردنی شۆڕشی ڕزگاریخوازیی ئەیلوول قۆناغێکی نوێ لەبزاڤی ئازادیخوازی کورد دەستی پێکرد ، ئەویش قۆناغی ژیاندنەوەیەكی تازە بوو بۆ هەر چوار پارچەی كوردستان. بە گڕوتینی شۆڕشی ئەیلوول لە هەر چوار پارچەی كوردستان دۆزی كورد ژیایەوە، بەرهەمەكەشی ئەوەبوو لە باشور توانی ڕژێمی دەسەڵاتداری ئەوكات ناچار بكات بە بڕیاری ١١ی ئادار و مافی ئۆتۆنۆمی بۆ كورد. هەروەها لە باکوری کوردستان پارتی دیموکراتی کوردستان –
تورکیا و لە رۆژئاوای کوردستان پارتی دیموکراتی کوردستان سوریا) ئەلپارتی ( دامەزران و لە رۆژهەڵاتی کوردستانیش پارتی دیموکراتی کوردستانی ئێران کە دوووای کۆمار کەوتبوو سوڕێکی بێدەنگی جارێکی لەژێر کاریگەری شۆڕشی باشور کەوتە جووڵە. ئەم بزاڤە دوژمنانی کوردی بەگشتی ترساندو کە رژێمی بەغدا بەتەنیا بۆی نەکرا ئەم شۆڕشە تێک بشکێنێت بە گەلەکۆمێیەکی هەرێمی بۆی کەوتنە بۆسە. کە ئەنجامی رێککەوتنی جەزائیر بوو.
هـەرچـەنـدە نـسكۆی سـاڵـی ١٩٧٥ ڕوویـدا، کـە گـەلـەكـۆمـەیـەكـی هـەرێـمی تـەواو بـوو، هـێزە جـیهانـییەكـانـیش لەوەدا ئەگەر پاڵپشتی نەبووبن بێدەنگ بوون بەرامبەر ئەو گەلەكۆمەیەی بەرامبەر كورد كرا، بەڵام بەهۆی ئەوەی ئەوگڕوتینە هەبوو، شۆڕش نەشكا. جارێكی دیكە بە شێوازو میتۆدی تر شۆڕش سـەریـهەڵـدا، نـەک تـەنـیا لـە بـاشـوری کـوردسـتان بـەڵـکو لـە هـەرچـووارپـارچـەی کـوردسـتان شـۆڕش گـەرمـتر دەستی پێکرد، هەر شۆڕشی سیاسی- رێکخراوەیی نەبوو بەڵکو شۆڕشی چەکداری تەواوی کـوردسـتانـی گـرتـەوە. چ شـۆڕشـی گـوڵان بـەرابـەرایـەتـی پـارتـی و چ لـەدایـکبوونـی هـێزو لایـەنـەیـکانـی تـری ناو بزاڤی کورد کاردانەوەیێکی راستەوخۆی شۆرشی ئەیلول بوون و نیشانەی کۆڵنەدانی گەلی کـوردسـتان بـوون. دەبـینین سـاڵانـی دوای ٧٥ سـاڵانـێكی وایـە كـە شـۆڕشـی كـوردی لـە هـەر چـوار پـارچـە بـە گـڕوتـینێكی دیـكەوە هـاتـەپـێش، پـارتـی لـێرەدا ڕۆڵـێكی سـەرەكـی هـەبـوو، هـەرچـەنـدە دەبـینین قـۆنـاغـێكی سەخت بوو، شەڕ و ململانێ لەنێو حزب و لایەنەكانی ناوخۆی كوردستان هەبوو، دوای ئەوە ئەو ئـیتیفاقـاتـەی هـێز و دەوڵـەتـە داگـیركـەرەكـانـی ئـەوكـات كـردبـوویـان، ئـاسـتەنـگی گـەورەبـوون لـە پـێش خـەبـاتـی کـوردو پـاڵپشـتی نـێودەوڵـەتـیش لـە ئـاسـتی نـەبـوونـدا بـوو، بـەڵام تـوانـرا هـەتـا سـاڵـی ١٩٨٨ قـۆنـاغـێكی زۆر سەخت لە بەرامبەر ئەو هێز و لایەنانە تێپەڕێنرێت كە پارتی رۆڵی سەرەکی هەبوو لەتەواوی رووداوەکانی ئەم ساڵانەدا. كە ساڵانێكی زۆر گرنگ بوو بۆ بزاڤی ڕزگاریخوازی گەلی كورد. تا سـاڵـی 1991 هـەمـوو ئـەو خـەبـاتـەی هـەبـوو لـەپـێناو مـانـەوە بـوو. چـونـكە وڵاتـانـی داگـیركـەر لـەسـاڵـی ١٩٢٣ ) واتـە لـە رێـککەوتـنی لـۆزان تـا ئـەوکـات (بـڕیـاریـانـدابـوو كـورد وەكـو نـەتـەوە نـەمـێنێت، بـەڵام گـەلـی کـورد بـە خوێن و خەبات ئیسپاتی کرد کە هیچ هێزێک نیە لەم جیهانەدا کورد لەنا ببات. قۆناغی خەباتی پارتی دوای ساڵی ١٩٩١تا ساڵی ١٩٧٥ پارتی بەتەنیا پێشەنگی بزاڤی رزگاریخوازی کوردستانی کرد و لە ١٩٧٥ بەرەو سـەر،بـەهـاوبـەشـی لـەگـەڵ ژمـارەیـەک هـێزو رێکخـراوی تـازە بـەردەوامـی بـەم رۆڵـەی داوە، بـەڵام لـە قـۆنـاغـی دووای ١٩٧٥ یـش پـارتـی شـوێـن پـەنـجەی لـەگشـت گـۆرانـکاریـەکـانـدا دیـارە. لـەبـەر ئـەمـە دەتـووانـین بـڵێین رۆڵـی پـارتـی رۆڵـێکی سـەرەکـی بـووە لـە خـەبـاتـی گـەلـی کـورد لـەپـێناو مـاوەدا بـەدرێـژایـی سـەدەی بیسـتەم .
دوای سـاڵـی ١٩٩١ قـۆنـاغـێكی دیـكە هـاتـەپـێشەوە كـە ئـیتر کـورد مـەتـرسـی نـەمـان و لـەنـاوچـوون لـە پشـت خۆی بەجێبێلێت و هەنگا و بۆ قۆناغی بوون بەدەسەڵات و بیناسازی نەتەوەیی بکات. دووای ١٩٩١ مەترسیی نەمان لەسەر كورد نەما، بەڵام كەوتە قۆناغێك كە قۆناغی بنیاتنان و بە دەسەڵات بوونە، پـارتـی لـەمـەشـیانـدا شـان بـەشـانـی هـێزە کـوردیـەکـان ڕۆڵـی سـەرەكـی هـەیـە، هـەرچـەنـدە ڕەخـنە و گـلەیـیش هەبێت، بەڵام تا ئێستا پارتی لە هەموو ئەو قۆناغانەدا و زیاتر لە سەدەیەكە لە ڕابەرایەتییدایە. بۆ ئـەوەش تـوانـا و هـێزێـكی لـە ڕادەبـەری پـێویسـت بـووە تـا بـتوانـێت بـەو هـەمـوو زەحـمەتـی و كـاروانـە درێـژەدا بڕوات و لە تەواوی ئەم مێژووە رۆڵی پێشەنگ بگێڕێت.
پارتی لە قۆناغی هۆشیاری و هزری نەتەوەیی
تـا سـاڵـی ١٩٩١ ئـەو خـەبـاتـەی كـراوە لـەپـێناو مـانـەوەدا بـووە، مـانـەوەی نـەتـەوەیـی چـونـکە دوژمـنانـی کـورد بڕیاریاندا بوو کورد نەهێلن. هەرچەندە ئەوكاتیش ئەو دەستكەوتانەی بەدەستهاتبوون كەم نەبوون، بـەڵام هێشـتا تـاشـاڵاوی ئـەنـفالـی ١٩٨٨ یـش دژمـنان بـڕیـاری ئـەوەیـان هـەبـووە، گـەلـی كـورد نـەهـێڵن. کـە شاڵاوی ئەنفال لوتکەو مەترسیدارترین ئەم شەڕەی لەناوبردن بوو. بەڵام لەدوای ساڵی ١٩٩١ ئەو قۆناغە كۆتایی هات، قۆناغی بنیاتنانی نەتەوەیی و دەسەڵاتی نەتەوەیی هاتەپێش.
ئێمە هێشتان لەسەرەتای ئەم قۆناغەداین و دیارە درێژەی دەبێت، تائێستا لە باشوری کوردستان هەندێك هەنگاوی باش لەم بووارەدا نران ، وەكو دروستبوونی قەوارەی هەرێمی كوردستان و دواتر چـەسـپانـدنـی ئـەو قـەوارەیـە لـە چـوارچـێوەی عـێراقـی فـیدراڵـدا، و چـەسـپانـدنـی لـە سیسـتمی فـیدڕاڵـی و لـە دەستوورێكدا كە تاراددەیێکی زۆر شەرعیەتێكی نێودەوڵەتیشی وەرگرتووە پارتی رۆلێکی گرنگی لەهەموو ئەم هەنگاوانەدا هەیە هەرچەندە ناتوانین ڕۆڵی لایەنەكانی دیكەش لەبەرچاو نەگیرێت. بە نسبەت بابەتی نەتەوەسازی و بنیاتنانی دەسەڵاتێکی کوردستانی پێشکەوتوو بەشێوەیەكی گشتی ئێمە لە قۆناغێكی تازەداین، ئەو قۆناغە بەڕای من قۆناغی دروستكردنی نەتەوەی كوردە. بۆچی نەتەوەسازی کوردی پێویستە؟ چونكە ئێمە ڕاستە وەك نەتەوە ماوین، وەک نەتەوە هەبوونی خۆمان پاراستووە، بەڵام لە ژێر کاریگەری کۆڵۆنیالیزمی بەردەوام و بەتایبەتی ئەو سیستمە داگیرکاریەی دووای ڕێـككەوتـنی لـۆزان لـەسـەر کـورد سـەپـێنراو ئـەو نـەهـامـەتـیانـەی كـە بـەردەوام بـە سـەر کـورددا هـات، کـاریـگەریـان لـە کـۆڵـەگـە سـەرەکـیەکـانـی نـەتـەوەی کـورد کـردووە. ئـەو سـتونـە سـەرەکـیانـەی کـە نـەتـەوە لـەسـەر هەڵدەکەوێت بۆ کورد زۆر لاوازبوونە بۆ نموونە پرسی ئینتیمای نەتەوەیی لای کورد زۆر شێواوە، پرسی یەکێتی رۆحی نێوان تاکەکانی کورد تێکچووە ئەمانە پێویستیان بە بنیاتنانەوە هەیە. ئەو
پێویستە ئەم کۆڵەگانە بەهێز بکرێن و زانستیانە لای تاکی کورد بنیات بنرێنەوە. لە ڕووی مێژوو لە ڕووی كلتور لە ڕووی هەستی نەتەوایەتیی و ئینتیمای نیشتیمانی و نەتەوەیی، كۆمەڵێك كەموكوڕی جددی هەیە كە لەماوەی دەسەڵاتی خۆماڵیمان پێویستە کاری بۆ بکرێت و ئێستا رەخنەی جدی لەمبارەوە هەن کەمن لەگەڵ بەشێکی زۆری ئەم رەخنانەم کورد پێویست وەکو نەتەوە خۆی بنیابنێتەوە، سەرلەنوێ بینای نەتەوەیی خۆی سازبکات.
هەنگاوی ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی
بـەبـڕوای مـن ئێسـتا کـورد لـەبـەردەم بـڕیـارێـکی مـێژووی گـرنـگدایـە، ئـەویـش ئـەوەیـە کـورد وەکـو نـەتـەوە زیـاتـر لـەسـەد سـاڵـە لـە تـێکۆشـانـێکی بـەردەوامـدایـەو تـووانـی سـەربـاری گشـت نـاهـەمـەواریـەکـان هـەبـوونـی خـۆی بپارێزێت بەڵام ئایا لەمەودووا :
١. کورد وەکو نەتەوەیەک هاوشێوەی گشت نەتەوەکانی تری ئەم جیهانە دەمێنێت و خاوەنی خۆی دەبێت،
٢. یـان وەکـو کـەمـە نـەتـەوە لـە چـووارچـێوەی دەوڵـەتـە داگـیرکـەرەکـانـی ئـەم کـوردسـتانـە و بـەشـێک لـەنـەتـەوە داگیرکەرەکان دەبێت. پێویستە لە قۆناغی داهاتوو ئەم بریارەی بدات.
وەکـو خـۆم بـڕوام وایـە كـێشەی كـورد لـە كـۆتـایـیدا، بـەبـێ ئـەوەی كـیانـێكی سـەربـەخـۆی هـەبـێت چـارە نـابـێت. لـەدوای قـۆنـاغـی بـەرخـودان بـۆ مـانـەوە، ئێسـتا یـەك خـاڵـی سـەرەكـیمان لـەپـێشە، وەكـو هـەمـوو نـەتـەوەیـەكـی جیهان، لەناو نەتەوەكاندا جێ دەگرین یان ئێمە لەنێو ئەو چوار پارچەیەی كە بەسەریاندا دابەش كراوین وەكو كەمە نەتەوە دەمێنین. ئایا ئەو سەربەخۆییە بە چی وەدی دێت؟ ڕەنگە ئێمە هەندێك قۆناغمان بڕی بێت لە كوردستانی عێڕاق و پارچەكانی دیكەش، بەڵام تاكە ئامانج دەبێت تەنیا سەربەخۆیی بێت. لەبەر ئەمە بەهێزکردنی هزری سەربەخۆیی و زەمینەسازی بۆ رێگرتن بەرەو سەربەخۆیی پێویستیەکی ئەمڕۆو داهاتووی بزاڤی کوردە.
هێزی پارتی لە چی سەرچاوەی گرتووە؟
پارتی توانی درێژە بەو كاروانە سەختە بدات و مقاوەمە بكات، چونکە خاوەنی قەزیەیەكە كە لە ڕابردوو و ئێستادا لە جیهان سەختترین قەزیەیە. سەختترین كێشەی ئازادیخوازە، سەختترین كـێشەی پـاراسـتنی مـافـی مـرۆڤـە. كـە قـەزیـەی كـوردە ئـەو قـەزیـەی تـا ئێسـتا جـیهان لـە ئـاسـتی بـێ وەڵامـە و نەیتوانیووە جوابێكی بدات. خاوەنداریەتی قەزیەیەكی ئەوها زۆرترین هێزە بۆ پارتی دیموكراتی كوردستان و هەر هێزێکی تر کە بخوازێت خاوەن رۆڵێکی مێژووی بێت، پارتی كە هەر لەسەرەتاوە خـۆی بـە خـاوەنـی ئـەم دۆزە زانـیوە هـێزی سـەرەکـی خـۆی لـێرە وەرگـرتـووە. لـەمـەودواش هـێزی سـەرەکـی پارتی لێرەوە دەبێت و ئەگەر لەمە لابدات هێزی خۆی لەدەست دەدات. بوونی جەماوەرێکی دڵسۆز و وابەستە هـەبـوونـی جـەمـاوەرێـكە كـە وابـەسـتەی ئـەو قـەزیـەیـە كـە بـاسـمان كـرد، وابـەسـتەی ئـازادیـە، هـەرچـەنـدە رەنـگە زۆرجار چووارچێوەی ئەم ئازادیە دیار نەبێت بەڵام ئەم جەماوەرە ئامادە بووە بمرێت بەڵام سەر بۆ داگیرکەر شۆڕ نەکات. لەو پێناوەشدا هیچ شتێك نەماوە نەیدات، پارتی دیموكراتی كوردستان جەماوەرێكی زۆر دڵسۆز و وابەستەی هەیە، ئەو جەماوەرەی لەگەڵ پارتیش نیە وەكو ڕێكخستن بە هەست و بە دڵسۆزی خۆی لەگەڵ ئەو ڕێبازە بووە بە قەدەر ئەوەشی لە دەستیان هاتووە هاوكاریان كردووە لەكاتی تەنگانە، لە ساڵەكانی ٧٥ و پێش ئەویش و شۆڕشی ئەیلوول و لەکاتی ئەنفال بـەشـداریـی خـەڵـكی پـارچـەكـانـی دیـكە لـەو شـۆڕشـە هـەتـا لـە كـۆڕەو و ڕیـفرانـدۆمـیش تـەنـانـەت ئـەو كـوردانـەی لـە ئـەوروپـا بـوونـە پـاڵپشـتی ئـەو دۆزە بـوونـە. لـەبـەر ئـەوە پـێویسـتە ئـەو جـەمـاوەرە هـێزی ئـەسـاسـی بـێت ، لـە ئێستاش و لە داهاتووشدا ئەو جەماوەرە بە هزری كوردایەتی پەروەردە بكرێت. ئەم جەماوەرە گەورەترین سەرمایەیە کە ناکرێت بەهیچ شتێک بگۆڕدرێت.
مەوقیعی جواگرافی یان جیۆپۆلەتیکی پارتی
هـەمـوومـان دەزانـین لـە کـۆن و ئێسـتاش جـوگـرافـیا رۆڵـی کـاریـگەری هـەبـووە لـە سـیاسـەتـدا. ئـەم فـاکـتەرە بـۆ پـارتـی هـەمـیشە رۆڵـی بـاشـی هـەبـووە. مـەوقـیعی جـیۆپـۆڵـەتـیك و ئـەو مـەوقـیعەی پـارتـی تـێدابـووە و كـورد بـە گشـتی، زۆر گـرنـگە چـونـكە لـە رابـردوو سـێ كـوچـكەی بـە یـەك گـەیـانـدنـی هـەرسـێ نـەژادی ڕۆژهـەڵاتـی ناوەڕاست ) کە میلەتانی ئاری و سامی و تورانین (و بۆ ئێستاش کاریگەری زۆری هەبووە لە
هـاوكـێشەی سـەربـازی و سـیاسـیەکـان. پـارتـیش نـاو جـەرگـەی ئـەو مـەوقـیعەی گـرتـووە، واتـا پـارتـی بـەردەوام تـوانـیویـەتـی كـۆنـتڕۆڵـی سـنووری هـەر چـوار پـارچـەی كـوردسـتان بـكات. لـەڕووی سـیاسـی و سـەربـازی و باڵانسی سیاسی لە ڕابردوو و ئێستاشدا ڕۆڵێكی گرنگی هەبووە و ئێستاش بە هەمان شێوە بـەردەوامـە. دوژمـنانـی کـورد لـەسـەردەمـی دەوڵـەتـی مـیدیـا تـا ئـەمـڕۆ هـەمـیشە هـەوڵـیانـداوە ئـەم جـوگـرافـیە لەدەست کورد دەربێنن بەڵام سەرکەتوو نەبوون. راستە ئەم خاکە داگیرکراوە بەڵام هەمیشە کورد هـەڕەشـەبـووە بـۆیـان. پـێویسـتە حـساب بـۆ ئـەوە بـكەیـن دوژمـنان ئێسـتاش هـەوڵـدەدەن ئـێمە لـەو جواگرافیایە دەربكەن و زۆر زەرەریشمان بینیووە لە ئەنجامی ئەو هەوڵانە، بە وێرانكردن و شەڕ و ئاژاوەی بەردەوام لەو سنوورانە و ئێستاش چاویان لسەرە، بەڵام بۆ کوردیش مایەی مان و نەمانە. بوونی سەرکردایەتیەک کە تووانیی ئەم فاکتەرانەی سەرەوە بەکار بێنێت و کاریان لەسەر بکات.
هۆكارێكی دیكە، بوونی سەركردایەتیەكە كە توانیویەتی تا ئەمڕۆ مامەڵە لەگەڵ ئەم فاکتەرانەی سەرەوە بكات. ڕەخنە و گلەییش هەبووبێت، بەڵام توانیویەتی هێزێك دروست بكات و ئەم هێزە بە راددەی جیاجیا کاریگەری لەسەر هاوکێشە سیاسیەکان هەبووە. هەندێک جار وەکو ئاکتەرێکی کاریگەر لەئاستی هەرێمی شوێنێكی و تەنانەت جیهانیش شوێنێکی هەبێت، و هەندێک جاریش رەنگە کاریگەریەکە کەم بووبێت نەیتووانی بێت وەکو گەمەکەر بەردەوام بێت بەڵام هەر هەبووە. بەردەومیدان بەهەبوون وایکردووە کە بەهەمان شێوە بتووانێت جارێکی تر بگەڕێتەوەو ببێت بە گەمەکەری سەرەکی. بۆیە بۆ داهاتوو ئەگەر بتووانین لە خاڵە بەهێزەکان سودوەربگرین و ئامادەکاری باش بکەین دەتووانین وەکو گەمەکەرێکی بەردەوام هەبوونمان بپارێزین نەک گەمەکەری کاتی.
كەواتە ئێمە لەمڕۆدا هەرچەندە ئاڵنگاری زۆرمان لەپێش بێت، بەڵام كۆمەڵێك دەرفەت و ئیمکانیشمان لەبەردەستە بە بەراورد بە مێژووی رابردووومان لە پێگەیێکی ئەرێنیدان. ئێمە ئەمڕۆ لە هەرچوار پارچە كوردستان خاوەن جەماوەرێکین، کە خۆی بەخاوەنی کێشەکەی دەزانێت، تاراددەیەک وشیارە، هێشتان کورد لەسەر خاکی خۆی کریگەرە،هیچ هێزێک ناتووانێت ئەم گەلە نادیدە بگرێت.
ئێستا بزاڤی کورد بەکەڵک وەرگرتن لەم زەمینەی سەرەوە گەییشتۆتە ئاستێکی باش و دەرفەتی باشی لەبەردەستە ئەگەر بێت و ئەم دەرفەتانە بە کەناڵێکی ئەرێنیدا ئاڕاستە بکرێن دەتووانین زۆر دەسکەوتی گەورەتر مسۆگەر بکەین.
بەستنی كۆنگرەی ١٤ لە دۆخی ئاڵۆزی سیاسی و عێڕاق و ناوخۆ
پارتە سیاسیەکان بۆ ئەوە کۆنگرە دەبەستن تاکو هەڵسەنگاندن بۆ خەباتی ساڵانی رابردوو بکەن، کەموکوڕیەکان دەست نیشان بکەن، لەژێر رۆشنایی گۆڕانکاری بابەتیەکان لە ئاستی خۆییدا بۆ قۆناغی داهاتوو خۆی ئامادەبکات. بێگومان ئەمڕۆ لە ئاستی جیهانی ، هەرێمی و ناوخۆیی شاهیدی کۆمەڵێک گۆڕانکاری گرنگ و مێژوویین کە راستەوخۆ کار لە بزاڤی کورد و خەباتی نەتەوەییمان دەکەن. من وا تێدەگەم و بڕواشم وایە پارتی هەڵسەنگاندنێكی زانستی و واقعیانە بۆ ئەم بارودۆخە دەکات و ئاڕاستەی داهاتووی سیاسەت و کاری خۆی دیار دەکات. هەروەها ئەو گۆڕنکاریانەی لە بواری تەکنەلۆجیا ، گەیاندن و راگەیاندن دروستبوونە کاودانێکی نوێیان دروست کردووە بۆ کاری رێکخستنی، سیاسی و جەماوەری و پارتی هەوڵدەدات ئامرازەکان بەشێوەیێکی باستر بخاتە خزمەت کارو خەبات. جگە لە کێشەو گرفتەکانی ناوخۆی حیزب و هەنگاونان بۆ چارەسەریان، مسۆگەر كێشەگەلێک لە ناو دەسەڵات و خەڵکیش هەن کە پارتی بەرپرسیارە لە چارەسەرکردنیان ، بۆیە من وادەبینم دەبێ ئەم کۆنگرە ئامادەکاری زۆرباشی بۆ کرابێت گشت ئەو کێشانەی کە ئەمڕۆ لەناو شەقامی کوردی و لەناو ریزەکانی حیزب و لائاستی بزاڤی نەتەوەیی کورد هەن بەباشی دەست نیشان بکرێن و چارەسەریان بۆ دیاری بکرێت. ئێستا گرفتی بزاڤی کورد زۆرن و دەبێت كار لەسەر پرسە نەتەوەییەكان و بنیاتنانەوەی تاكی كورد بكرێت، كار لەسەر دروستكردنەوەی ئینتیمای نیشتمانی زیاتر لە ئینتیمای نەتەوەیی، ئێمە نیشتمانێكی فرە نەتەوەمان هەیە دەبێت زیاتر جەخت لەسەر ئینتیمانی نیشتیمانی كوردستانی بكەین، هەرچەندە كوردایەتی ناسنامەی ڕاستی كوردستانی بوونە، بەڵام هەوڵبدرێت ژیانێكی نیشتیمانی لەسەر دروست بكرێت. ئەم فرە نەتەوەییە دەبێت خوێندنەوەیێکی مێژوویی راستی بۆ بکرێت جگە لەپرسە حیزبی و ناوخۆییەکان لەئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتیش بەرەی نوێ ، جەمسەری تازەو سەنگەری دژ بەیەک دروست دەبن بێگومان ئەمیش سیاسەتێکی نوێی پەیوەندی بەستن وهاوپەیمانی دەخاتە پێش مسۆگەر کۆنگرە بۆ ئەمەش ئامادەکاری دەبێت.
بەشێوەیێکی گشتی گۆڕانکاری و پێشهاتەکان زۆرگرنگ و هەستیارن، ئارمانج و خوواستی گرنگ لەپێش پارتین ، بەگوێڕەی ئەمە ئامادەکاری و زەمینەسازی باشی دەوێت لەم سۆنگەیەوە کۆنگرە کۆنگرەیێکی جۆری و جیاواز دەبێت و ئاڕاستەی کارو خەباتی داهاتووی پارتی لە ئێستاوە دیاردەکات.
ستراتیژی پارتی دوای کۆنگرە چۆن بێت؟
زۆر پرس هەن كە ئەمڕۆ گرنگن، بەبڕوای من ئەمڕۆ لە پێش کورد گرنگترن لە دۆزی نەتەوەیی كێشەیەكی تر نیە، نە كێشەی مووچە نە بودجە بۆمن لە كێشەی نەتەوەیی گەورەتر نییە. پێویستە تاكی كورد باش ئەم راستیە بزانێت بۆ ناسینی دۆزی خۆی باش پەروردە بكرێت. کە ئەمە بەرنامە و ستراتیژێكی پێویستە چ لە زانكۆ بێت یا قوتابخانە یان لەناو رێکخراوی سیاسی. ئەمڕۆ لەناو کۆمەڵگای کوردی ئەم پرسە زۆر باس دەکرێت و بە كەموكوڕیەكی جدی دەزانرێت. ئەو بۆشاییەی هەیە دەتوانین بەسود وەرگرتن لە دەرفەتەکانی بەردەست لە راگەیاندن و تەکنەلۆجیا بەشێکی گرنگی کێشەکان چارەسەربکەین بەڵام بۆ هاندانی خەڵک و ئامادەکردنیان بێگومان هێزێکی مەعنەوی پێوستە. من وا تێدەگەم كۆنگرە بۆئەوە بێت ئەوشتانەی تا ئێستا نەكراون یان بە نیوە كراون، بتوانین لێرەدا خۆمان ڕێكبخەینەوە و تەواویان بکەین. پێشخستن و پاراستنی هەرێمی کوردستان و مسۆگەرکردنی مافە دەستوریەکان و بەدەستخستنی گەرەنتیەکی نێودەوڵەتی ئەم دەسکەوتانە ئەرکە لەپێشینەکانی ئەمڕۆی بزاڤی کوردن ، کە پارتی خاوەندارێتیان دەکات. هەروەها بە زیندوویی هێشتنەوەی بزاڤی نەتەوەیی کورد بەگشتی بەشێکە لە هێزی پاراستنی هەرێمی کوردستان کە نابێت ئەمە لە بیربکرێت. دیارە لە ئاستی رێکخراوەیی و جەماوەری هەست بەبۆشایی زۆر دەکرێت، بەتایبەتی هێزی لاو لەناو کۆمەڵگا وەکو پێویست لەناو سیاسەتدا نابینرێت لەبەر ئەمە پێویستە کار لەسەر گشت چین و توێژەکان بکرێت وهەوڵبدرێت بەرفراوانترین خەڵک لەباوەش بگیرێت. ئامانج و ئەرکی نوێ لەپێشن بێگومان بۆ ئەمەش نوێکردنەوەو ئامادەکردنی کادیرو ئەندامان پێویستە.
گۆڕانكارییە مێژوییەكان، بە چەندایەتی نا بەڵکو بە چۆنایەتی دەست پێدەکات. بەدڵنیاییەوە لەم كۆنگرەیەدا پارتی بڕیاری ستراتیژی و گرنگ دەدات کە ئاڕاستەی خەباتی داهاتووی پارتی دیاریدەکات. دووای کۆنگرەش بۆ جێبەجێ کردنی بڕیارەکانی کۆنگرەو گرتنە بەری قۆناغێکی تازەی خەبات کە کۆنگرە ئاڕاسەتەکەی دیارەی دەکات بێگومان پارتی هەڵمەتێکی گرنگی ئامادە و پەروەردەکردنی کادیرانی لەپێشە بەو مانایە کۆنگرە تەنها بە چەند رۆژی کۆنگرە سنووردار نابێت بەڵکو دووای کۆنگرە بەردەوام دەبێت چونکە قۆناغی گرنگتر ئەوەیە بڕیارەکانی کۆنگرە جێبەجێ بکرێن. من لەو بڕوایەدام دووای کۆنگرە پارتی هەزاران کادیری لاو خاوەن بڕوا بە رۆحیەتێکی نوێ ئامادە دەکات کە بتووانی وەڵامی قۆناغی داهاتوووی خەبات بدەن و لێرەوە ئەو چۆنایەتیە دروست دەبێت کە باسی دەکەم. ئەوکات هەزار کادیرکە بەو رۆحیەتە نیشتمانپەروەریە ئامادە کرابێت دەتوانن سەركردایەتیی ملیۆنان مرۆڤ بكەن و ئەم چۆنایەتیە بچووکە بگۆڕن بۆ چەندایەتیەکی بێسنوور، لێرەدایە کە دەڵێین هەمیشە گۆڕانكاریی لە چۆنایەتییەوە دەست پێدەكات، ئەو ئیمکاناتەش کە ئێستا لەڕووی تەكنەلۆژیا و گەیاندن و گواستنەوە لەبەر دەستە، هاوکاری باشن کە بتووانین کارەکان خێراتر ئەنجام بدەین، ئەوەی جاران بە ٣٠ ساڵ نەدەکرا ئێستا دەتوانین بە ساڵێك بیكەین. بۆیە دروست كردنی چۆنیەتی زۆر گرنگە و لەماوەیەكی كەمدا دەتوانرێت ئەو چۆنایەتیە بگۆڕدرێت بۆ چەندایەتیەكی باش.
پشوو درێژی پارتی لەكایەی حوكمڕانی
پارتی یا هەرهێزێكی سیاسی دیكە، ئەگەر بڵێت نوێنەرایەتیی قەزیەیەك دەکەم كە ناوی قەزیەی كوردە، وە تێكۆشانم بۆ خەڵكی كوردستانە، زەحمەتە بێ ئەوەی خۆی بگەیەنێتە هەمووان ئەو ئەركە قورسە هەڵبگرێت، لەگەڵ لایەنەكانی دیكە هەڵسەنگاندنی هەبێت بۆ باش و خراپەكان. بەڕای من لەناو ئەم میللەتە باشەكان و خراپەكان هەر موڵكی پارتین. وە نابێت بیر لەوە بكرێتەوە خراپەكان لەناو بچن، بەڵكو دەبێت بیر لە چاككردنەوەیان بكرێتەوە وەك زانیومانە ڕێنمایی ڕابەر بارزانی نەمریش وابووە.
بە بڕوای من بزاڤی كورد دوو قاچی هەیە، قاچێكی ڕزگاریی نەتەوەییە، ئەوەی دیكە بنیاتنانی سیستمێكی دیموكراسیە، كورد ئەوەندەی قوربانی داگیركاریی بووە دوو ئەوەندەش قوربانی ڕژێمە دكتاتۆر و ستەمكارەكان بووە، ئێمە ئەگەر لەڕووی نەتەوایەتیی ڕزگاریش بین، بەڵام كۆمەڵگا ڕووبـەڕووی مـەتـرسـیە بـەو عـەقـڵیەتـەی دكـتاتـۆرەكـان و كـلتورەكـانـیان کـە پێشـتر حـووکـمیان کـردووە، ئـێمە دەبێت ڕووبەڕوویان ببینەوە و شەڕی ئەو خۆبەزلزانینەی سیستەمە دكتاتۆرییەكان بكەین کە وەک کلتورێک لەنێوماندا مەترسیە. ئێمە تەنیا بە سستەمێكی دیموكراسی جیاوازدەبین لە وڵاتانی دەوروبەر.