ئەمڕۆ 31ی تەمووز، 39 ساڵ بەسەر یەکێک لە تاوانە دڕندەكانی كومەڵكوژی دژ بە گەلی كوردستان لەسەر دەستی فاشیزمی بەعس تێپەڕ دەبێت، ئەویش تاوانی کۆمەڵکوژی و جینۆسایدكردنی بارزانییەكانە کە تێیدا هەشت هەزار هاووڵاتیی بێتاوان کۆمەڵکوژ کران.
39 ساڵ لەمەوبەر و بەرەبەیانی 31/7/1983 بە پیلانێكی پێشتر بەرنامە بۆداڕێژراو ڕژێمی ڕووخاوی بەعس، بە فەرمانی سەددام حوسێن شاڵاوی ڕەشبگیریی بارزانییەكانی لە كۆمەڵگەكانی هەریر، قوشتەپە، بەحركە و دیانا دەستی پێ کرد و بردنیان بۆ بیابانەکانی باشووری عێراق و لەوێ زیندەبەچاڵ و کۆمەڵکوژ کران.
تەنیا دوو مانگ دوای ئەو تاوانە دژەمرۆییە سەددام حوسێن مەبەستی ڕژێمەکەی لەو تاوانە نەشاردەوە و بەئاشکرا لە دەزگاکانی میدیاوە گوتی: “ئەوانە بەتوندی سزای خۆیان وەرگرت و فڕێ درانە دۆزەخەوە”.
بە گوێرەی ئەو پێوەر و یاسانەی کە نەتەوە یەکگرتووەکان بە تێکڕای دەنگ لە 12-1-1951ـوە پەسەندی کردوون و کاریان پێ دەکرێت، قەتڵوعام و کۆمەڵکوژیی بارزانییەکان تاوانێکە دژ بە مرۆڤایەتی و دەچێتە خانەی جینۆسایدەوە.
دوای ساڵی 2005، لە کۆی 16 دۆسیەی کورد لە دادگای باڵای تاوانەکانی عێراقدا، تەنیا شەش دۆسیە یەکلایی کرانەوە؛ لەوانە کیمیابارانی ھەڵەبجە، ئەنفال، بێسەروشوێنکردنی بارزانییەکان و فەیلییەکان بە جینۆساید ناسێندران.
هەرچەندە دادگای باڵای تاوانەکان لە عێراق لە 3-5-2011 بڕیاری بەجینۆسایدناساندنی تاوانەکەی داوە، بەڵام بەفەرمی لەلایەن پەرلەمانی عێراقەوە بە جینۆساید نەناسێندراوە و حکوومەتی عێراقیش داوای لێبووردنی لە کەسوکاری قوربانیانی ئەنفال و بارزانییەکان نەکردووە و قەرەبووی هیچیانی نەکردووەتەوە.
لە ساڵی 2005 ڕووفاتی 503 کەس لەلایەن وەزارەتی مافی مرۆڤ و لە ساڵی 2014یش 93 ڕووفاتی دیكە لەڕێگەی وەزارەتی کاروباری شەھیدان و ئەنفالکراوانی حکوومەتی هەرێمی کوردستانەوە هێنرانەوە بارزان و گەڕانیش بۆ دۆزینەوەی ئەوانەی دیکە بەردەوامە.
ڕۆژی شەممە 30/7/2022 لە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتیی هەولێر، بە ئامادەبوونی سەرۆک بارزانی، ڕێوڕەسمی گەڕاندنەوەی ڕووفاتی 100 ئەنفالکراوی بارزانی لە بیابانەکانی سەماوە بۆ هەرێمی کوردستان بەڕێوە چوو.
لە ڕێوڕەسمەکەدا هەریەک لە سەرۆک بارزانی و نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و جێگری سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان و سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان و ژمارەیەکی زۆر لە بەرپرسانی باڵای هەرێمی کوردستان و عێراق و کەسوکاری شەهید و ئەنفالکراوان ئامادە بوون.
وا بڕیارە ئەمڕۆ یەکشەممە 31/7/2022 لە ڕێوڕەسمێکدا ڕووفاتەکان لە دەڤەری بارزان بە خاک بسپێردرێن.