عەبدولقەهار هەولێری
بەپێی لێکۆڵینەوەکانی زانکۆی واخنیغن، پێنج جۆری نەهەنگ و تیشکبەدەوری کێڵگەی کەناراوەکانی هۆڵەندا مەلە دەکەن، لەنێویاندا نەهەنگی خۆر کە درێژیەکەی دەگاتە 8 مەتریش.
بەپێی هەواڵێکی ئۆمروپ وێست، نەهەنگە باسکینەکەیان نەبینیوە کە مەلە دەکەن، بەڵام شوێنەواری دی‌ئێن‌ئەی ئاژەڵەکەیان لە نزیک کێڵگەی بای هۆڵاندسی کۆست زوید دۆزیوەتەوە. پارکەکە بە دووری ١٨ کیلۆمەتر لە کەنارە ئاوەکانی نێوان لاهای و زاندفۆرت هەڵکەوتووە.
ئانێمیک هێرمانس، توێژەر لە شاری فاخنیغن بە گۆڤاری (NOS Radio 1 Journal) ڕاگەیاندووە: هەواڵێکی خۆشە، بۆ ماوەیەک وا بیر دەکرایەوە کە چالاکی کێڵگە باییەکان دەبێتە هۆی بێهیواکردنی نەهەنگ و شفنین لە کۆچکردن، بەڵام داتاکانمان ئەوە دەردەخەن کە ئەمە ڕاست نییە.
هەموو کەس نازانێت کە نەهەنگ و شفنین هەمیشە لە دەریای باکووردا مەلەیان کردووە. لێکۆڵینەوەکە بە تەواوی لەبەرئەوەی هێرمانس و هاوکارەکانی نیگەران بوون لەوەی بەهۆی دروستکردنی کێڵگە باییەکانەوە ئاژەڵەکان تووشی تێکچوون یان تەنانەت کۆچکردن بوون؛ بیر بکەرەوە ژاوەژاوی ژێر ئاو، هاتوچۆی کەشتییەکی زۆر، فڕێدانی بەرد بۆ سەرەوە، ئەوە قۆناغێکی زۆر سەرقاڵییە. ڕەنگە نەهەنگ و شیفنین لە کاتی دروستکردنی کێڵگەی بادا مەلەیان کردبێت، بەڵام ئەگەر وایە، ئێستا گەڕاونەتەوە، لەنێویاندا ماسی سەرسوڕهێنەر و نەهەنگی خۆری سەرنجڕاکێش، کە تا ئێستا تەنها بە شێوەیەکی وردە وردە بەدرێژایی کەنارە ئاوەکانی هۆڵەندا بینرابوون. توێژەران دۆزینەوەکانیان لەسەر بنەمای شوێنەواری دی ئێن ئەی دۆزرایوەتەوە کە لە ٤٣٦ نمونەی پاشماوەی توێکڵ و بەڵغەم و پیسایی بنی دەریا لە کێڵگەی بادا دۆزرایەوە.
تا ئێستا هیچ ڕوونکردنەوەیەکی زانستی بۆ ئەو ڕاستییە نەدۆزراوەتەوە کە نەهەنگ و شفینین هەست (دیسانەوە) لە ماڵەوە دەکەن لە نێوان تۆرباینەکانی بادا. بەڵام هێرمانس گومانی هەیە. دوای دروستکردنی کێڵگەی با، ماسیگرتن کە ژێر دەریا تێک دەدات بۆ ماوەی چل ساڵ قەدەغە دەکرێت. بەم شێوەیە ژێر دەریا بەتەنیا دەمێنێتەوە، دەشڵێت: بۆ نموونە نەهەنگ و شفینین، لە ژێر دەریا بە شێوەیەکی بەرفراوان بەکاردەهێنن بۆ گەڕان بەدوای خۆراک یان هێلکەدان.