- تاچەند هەڵەبجە زەمینەسازیی كردووه بۆ كارو ئازادیی ئافره‌ت؟
– بڕیارو ده‌سه‌ڵاتی ئافره‌ته به‌رپرسه‌كانی هه‌ڵه‌بچه تاچه‌نده قبوڵكراون؟
– هه‌نگاوی به‌هێزكردنی رۆڵ و پێگه‌ی ئافره‌ت له‌هه‌ڵه‌بچه چییه؟
– ڕێکخراوەکان چەند هاوكاری ئافرەتانی هه‌ڵه‌بجه‌بوون بۆ گه‌یشتن به‌مافه‌كانیان؟
له‌پارێزگای هه‌ڵه‌بجه، جیاواز له‌هه‌ر پارێزگاو شارو ناوچه‌یه‌كی تری كوردستان، زۆرترینی پۆسته ئیدارییه‌كانی ئه‌و شاره له‌لایه‌ن ئافره‌تانه‌وه به‌ڕێوه‌ده‌برێن، ئه‌مه‌ش سیمایه‌كی تری هه‌ڵه‌بجه‌و هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌كانه، بۆ باوه‌ڕبوون به‌تواناو رۆڵ و مافی ئافره‌تان و پراكتیزه‌كردنی پره‌نسیپی ئازادیی ویه‌كسانی له‌ئه‌رك و مافدا بۆ هه‌ردوو ره‌گه‌ز. له‌م راپۆرته‌دا، به‌دواداچوونمان كردووه، بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی ئه‌داو توانای ئه‌و ئافره‌ته به‌رپرسانه‌و په‌سه‌ندكردنی رۆڵ و پێگه‌و بڕیارو ده‌سه‌ڵاته‌كانیان له‌لایه‌ن خه‌ڵكی ناوچه‌كه‌وه.
سه‌نا عه‌لی
توێژه‌ری كۆمه‌ڵایه‌تی
تا ڕادەیەکی باش هەوڵدراوە زەمینەسازی بکرێت بۆ کارکردنی ئافرەتان و ڕادەربڕین بە شێوەیەکی ئازادانە، ئه‌وه‌ش لە ڕێگای هەوڵدان و ڕەخساندنی دەرفەتی بەشداری پێکردنی ئافرەتان لە خستنە ڕووی توانا و دۆزینەوەی تواناکانیان و ره‌خساندنی هەلیکاری زیاتر بۆ ئافرەتان بەراورد بە ساڵانی ڕابردوو، فراوانکردنی بەشداریی ڕێکخراوەکان لە پرسی ئافرەتان و پێگەیاندنی ئافرەتان تا بتوانن بەشداربن لە پرسە په‌روه‌رده‌یی و ئابووریی و سیاسی و کۆمەڵایەتییەکان.
لە ڕابردوودا ئافرەتان ڕۆڵێکی گرنگییان هەبووە لە بونیادنانی کۆمەڵگا و ڕۆڵی سەرکردایەتییان هه‌بووه له ڕێکخراوە ناوخۆییەکان و داکۆکیکردن لەسیستمێكی دادپەروەرانه، لە ئێستاشدا تا ڕادەیەک بڕیارەکانیان پەسەند کراوە و کاری پێدەکرێت. گرنگیشه كار بكرێت بۆ زیادکردنی پڕۆگرام و ڕاهێنانی تایبەت بە پێگەیاندنی ئافرەتان و بونیادنانی ئافرەتانی سەرکردە، لەلایەن دامەزراوە ئەهلی و حکومییەکان بەمەبەستی بەهێزکردنیان و شارەزابوون لە مافەکانیان هەروەها بەشداری پێکردنی ئافرەتان لە پۆستی سیاسی و کۆمەڵایەتی و دامەزراوە حکومییەکان و فەرمانگەکان گرنگە بۆ ئەوەی ئافرەتان ڕۆڵێکی گرنگ و ئەرێنی زیاتر ببینن لە کۆمەڵگادا.
زیادبوونی ڕێکخراوەکان و فراوانبوونی کارەکانیان بەگشتی و لە بواری ئافرەتان و گەنجان بەتایبەت کاریگەرییەکی باشی هەبووە لە پێگەیاندنی ئافرەتان و پێشخستنی تواناکانیان و هاوکارێکی باشبوون لەوەی ئافرەتان کار بکەن بۆ بەدەستهێنان و پاراستنی مافەکانیان.
ئاوارە نه‌ورۆز فڵامرز
بەڕێوەبەری سەنتەری ئۆتیزم وشیاندنەوە له هەڵەبجە
تا ڕادەیەکی زۆر، هەڵەبجە ڕۆڵێکی گرنگی هەبووە لە زەمینەسازی بۆ ئازادیی ئافرەت، بۆردوومانی هه‌ڵه‌بجه به‌چه‌كی كیمیایی، سه‌ره‌رای تراژیدیا گەورەکەی، بووە هۆی ئەوەی کە کۆمەڵگای کوردی بە گشتی و هەڵەبجە بە تایبەتی گۆڕانکاری بەسەردا بێت.
پاش کارەساتەکە، ئافره‌تانی هەڵەبجە ڕۆڵێکی سەرەکییان گێڕا لە بووژاندنەوەی شارەکە و پاراستنی بنەماڵەکانیان، زۆر لە ئافرەتان بوونە سەرپەرشتیاری خێزانه‌كانیان و ەستیان کرد بە کارکردن لە دەرەوەی ماڵ کە پێشتر رێ پێدراو نه‌بوو.
لەم ساڵانەی دواییشدا، چەندین ڕێکخراوی ئافرەتان لە هەڵەبجە دامەزراون کە بە شێوەیەکی چالاک کار بۆ مافەکانی ئافرەت و بەرەوپێشبردنی ڕۆڵی ئافرەت لە کۆمەڵگادا دەکەن، هەروەها بواری خوێندنیش بۆ کچان فراوانتر بووە و ئافرەتانی هەڵەبجە ئێستا لە زۆربەی بوارەکاندا بەشدارن.
سه‌باره‌ت بە ڕۆڵی ئافرەتان وەک کاربەدەست لە هەڵەبجە پێم وایه چەندین ساڵە هەوڵ دراوە بۆ زیادکردنی ڕۆڵی ئافرەتان لە پۆستە سیاسی و کارگێڕییەکان، هەرچەندە، ئەزموونی ئافرەتانی کاربەدەست لە هەڵەبجە و چۆنیەتی وەرگرتنی بڕیارەکانیان لەلایەن کۆمەڵگاوە جیاوازە بەپێی چەندین هۆکار:
- کۆمەڵگای هەڵەبجە تا ڕادەیەک نەریتییە، بەڵام لە دوای بوونی بە پارێزگا لە ساڵی ٢٠١٤، هەوڵی زیاتر دراوە بۆ بەشداریی ئافرەتان لە بواری سیاسی و کارگێڕی.
– سیستەمی کۆتا و یاساکانی هەرێمی کوردستان یارمەتیدەر بوون بۆ هەبوونی ژمارەیەک ئافرەت لە پۆستە جیاوازەکان، بەڵام هێشتا کاریگەری ڕاستەقینەی بڕیاردان لایەنی پیاوان زیاترە.
– قبوڵکردنی بڕیارەکانی ئافرەتان وەک کاربەدەست زۆرجار پەیوەندی بە ئاستی خوێندەواری، پێگەی کۆمەڵایەتی، و پشتگیری حزبی و بنەماڵەییان هەیە، نەک تەنها ڕەگەزه‌كه‌یان.
– لە ساڵانی دواییدا، هەنگاوی ئەرێنی زیاتر هاوێژراوە بۆ چەسپاندنی ڕۆڵی ئافرەتان لە پۆستە کارگێڕییەکان، بەڵام هێشتا چەندین ئاستەنگی کۆمەڵایەتی و کلتووری ماون.
بۆ بەهێزکردنی ڕۆڵی ئافرەتیش لەم سنوورە، چەند هەنگاوێکی گرنگ پێشنیار دەکەم:
١. پەروەردە و فێرکردن: دابینکردنی دەرفەتی خوێندن بۆ کچان و ئافره‌تان لە هەموو ئاستەکاندا.
٢. یاسا و
مافەکان: پێداچوونەوە بە یاساکان و دڵنیابوون لەوەی کە مافی یەکسان بۆ ئافرەتان دەستەبەر دەکرێت.
٣. ئابووریی: پشتگیریکردنی پڕۆژە بچووکەکانی ئافره‌تان و ڕێگەدان بە سەربەخۆیی ئابووریی.
٤. بەشداریی سیاسی: زیادکردنی نوێنەرایەتی ئافره‌تانلە ئاستی بڕیاردان و سیاسەتدا.
٥. کۆمەڵایەتی: گۆڕینی ئەو بیرۆکە نەرێنییانەی کە ڕۆڵی ئافرەت لە کۆمەڵگادا سنوردارو دیاریكراو ده‌كه‌ن.
٦. تەندروستی: باشترکردنی خزمەتگوزارییە تەندروستییەکان کە تایبەتن بە ئافره‌تان.
٧. پشتگیریی: دروستکردنی تۆڕی پشتگیری بۆ ئافره‌تان و دامەزراندنی سەنتەری ڕاوێژکاری.
٨. میدیا: خستنه‌رووی وێنایەکی ئەرێنی لەسه‌ر ئافره‌تان لە میدیا و کەناڵەکانی ڕاگەیاندندا.
ئەم هەنگاوانە دەتوانن ببنە هۆی دروستکردنی ژینگەیەک کە تێیدا ئافرەتان بتوانن بەشداری تەواو و یەکسانیان هەبێت لە هەموو بوارەکانی ژیاندا.
سه‌باره‌ت به‌رۆڵی چالاكوانان و رێكخراوه‌كانی ئافره‌تان له‌سنوری هه‌ڵه‌بجه، له‌چه‌ند خاڵێكدا كۆیان ده‌كه‌مه‌وه.
– هۆشیارکردنەوە: ڕێکخراوەکان ڕۆڵێکی گرنگیان هەبووە لە بڵاوکردنەوەی هۆشیاری لەنێو ئافرەتاندا سەبارەت بە مافەکانیان و چۆنیەتی داواکردنیان.
٢. پەروەردە و ڕاهێنان: بەرنامەی تایبەت بۆ پەروەردەکردن و ڕاهێنانی ئافرەتان لەسەر بوارە جیاوازەکان وەک یاسا، سیاسەت، کار و ئابووری.
٣. باشکردنی یاساکان: فشار خستنە سەر دەسەڵاتداران و یاسادانەران بۆ گۆڕینی ئەو یاسایانەی کە جیاکاری دەکەن دژی ئافرەتان.
٤. دابینکردنی پشتگیری: پێشکەشکردنی پشتگیری دەروونی، یاسایی و دارایی بۆ ئەو ئافرەتانەی کە ڕووبەڕووی توندوتیژی و پێشێلکاری دەبنەوە.
٥. دروستکردنی تۆڕی پەیوەندیی: یارمەتیدانی ئافرەتان بۆ دروستکردنی پەیوەندی و هاوکاری لەنێوان خۆیاندا بۆ ئاڵوگۆڕکردنی ئەزموون و بەهێزکردنیان.
٦. زیادکردنی بەشداری ئافره‌تان: هاندانی بەشداریی ئافرەتان لە بوارەکانی بڕیاردان، سیاسەت و کاری گشتی.
شەهێن عومەر