نضال عادل
ئه‌م وه‌ك مرۆڤ حه‌ز دكه‌ین ژیانامه بخۆشی یان بنه‌خۆشی برێڤه بچیت؟
بۆچی هه‌موو ده‌ما ئه‌م دترسین بگرنژین وبكه‌ینه كه‌نی ئه‌رێ چ مه‌ترسی لسه‌ر ژیانا مه وجڤاكێ مه هه‌ینه ژ ئه‌گه‌رێ كه‌نی وگرنژینێ ؟
بۆچی هنده‌ك جاران هه‌ر مرۆڤێ بكه‌ته كه‌نی ئه‌م وه‌ك جڤاك هێرشێ لسه‌ر دكه‌ین ؟
بۆچی مرۆڤێن ده‌وروبه‌رێن خۆ هه‌رده‌م دئێخینه دقالبه‌كی دا كو ل دیف حه‌زامه‌بن هه‌كه زارۆك بن نابیت ئاخفتنه‌كا كه‌نیێ بێژن چنكو شه‌رمه‌زاریه بۆ ژیێ وان یێ بچوك؟
وهه‌كه دانعه‌مر بن دڤێت هه‌رده‌م ئه‌نی گرهێ بن وره‌شبین بن وب خه‌م وكۆڤان بن چنكی شه‌رمه‌زاریه كو ژیێ وان یێ مه‌زن بیت و بكه‌یف وگرنژین بن
وئه‌ڤێن لخوارێ دیار هنده‌ك ئه‌گه‌رێن ئه‌ڤان هزرێن شاشن /
1-داب ونه‌ریتێن جڤاكێن گرتی وتوند ره‌و
هنده‌ك جارا ودگه‌له‌ك جڤاكێن رۆژهه‌لاتا ناڤین هنده‌ك داب ونه‌ریتێن توند هه‌ینه كو دڤێت هه‌ر كه‌سه‌ك لدیف ژیێ خۆ وره‌گه‌زێ خۆ وسه‌نگێ خۆ یێ جڤاكی ره‌فتارێ بكه‌ت، به‌رێ خۆ دده‌نه كه‌یف وخۆشیێ كو (كێم پێگه‌هشتنه) یان نه‌راستگۆیی یه یان بێ ره‌وشتی یه، وشرۆڤه‌كرنا وان بۆ مرۆڤێن گرنژی وه‌سایه كو ئه‌و كه‌سن نه‌به‌رپرسانه ره‌فتارێ دگه‌ل ژیانێ دكه‌ن وچ جارا نابنه كه‌سێن كاریگه‌ر دناف جڤاكی دا
2-كارتێكرنا ره‌وشه‌نبیریا خه‌مان وئێشان وقوربانیدانێ
گه‌له‌ك كۆمه‌لگه‌ه ژبۆ پیرۆزكرنا نه‌خۆشی وخه‌مان وگرێدانا وێ دگه‌ل به‌هایێن مرۆڤاتیێ كو به‌رێ خۆ دده‌نه مرۆڤێ (جدی) ویێ خه‌مگین كو كه‌سه‌كی به‌رپرسانه‌یه وئاقلدارتره وبه‌رۆڤاژی به‌رێ خۆ دده‌نه مرۆڤێ گه‌شبین وكه‌سێ گرنژی كو كه‌سه‌كی خشیمه وهیچ پوته‌پێدان ب ره‌وشا جیهانێ نینه
3- ترس ژ حه‌سودی وچاڤان
گه‌له‌ك كۆمه‌لگه‌ه دجڤاكێن رۆژهه‌لاتا ناڤین باوه‌ری ب پێگه‌هێ ( الحسد ) هه‌ینه ودترسن ژ دیاركرنا كه‌یفا خۆ بۆ جڤاكی نه‌كو ئه‌و خۆشی بێته گهۆرین بۆ نه‌خۆشیێ،
4- دوو دلی ومه‌ترسی ژ دیتنا جڤاكی
گه‌له‌ك فشارێن جڤاكی دبه‌رده‌وامن لسه‌ر ره‌فتارێن مرۆڤان و وه‌ل كه‌سان دكه‌ن كو لدیف دید وبۆچۆن وهزرێت خه‌لكی ره‌فتارێ بكه‌ن وهیچ لدیف حه‌زاخۆ یا تاكه‌كه‌سی نه‌چن چی ژئالیێ ئاخفتنێن ئه‌وی كه‌سی هه‌كه جیاوازبن یان جل وبه‌رگێن جیاواز بكه‌نه به‌رخۆ یان ره‌نگێن جیاواز بكاربینن ئه‌و كه‌س دێ بنه جهێ یاری پێ كرنێ دناف خه‌لكی دا
5- خواندنا نه‌دروست ژبۆ ئاینی
هنده‌ك جاران وژبه‌رشرۆڤه‌كرنا نه‌دروست ژبۆ ئاینی كو هزره‌ك لده‌ف هنده‌ك كه‌سان چێدبیت كو ئاین مه‌ترسیه لسه‌ر كه‌نی وكه‌یف خۆشیا كه‌سان وهزر دكه‌ن كو پیاوێن ئاینی حه‌ز دكه‌ن هه‌موو كه‌س ئه‌نی گرهێ وخه‌مگین بن، به‌لێ ئه‌ف چه‌نده هیچ راستی بۆنینه ژبه‌ر كو هه‌موو ئاینێن پیرۆز پشته‌ڤانێن مرۆڤا وجڤاكی نه كو ببنه خودان ژیانه‌كا به‌خته‌وه‌ر وكه‌یف وخۆشی دناف خێزانێ دا یا به‌ربه‌لاف بیت
كارتێكرنا كه‌یف وخۆشیێ لسه‌ر ژیانا كه‌سان ولسه‌ر جڤاكی ولسه‌ر پێشكه‌فتنا گه‌لان/
كه‌یف وخۆشی نه بتنی هه‌سته‌كا ده‌مكی یه به‌لكو كارتێكرنه‌كا كوور لسه‌ر خێزانێ دكه‌ت دیفرا لسه‌ر كۆمه‌لگه‌هێ دیفرا لسه‌ر نه‌وه‌یێن نوو ودئه‌نجامدا لسه‌ر پێشكه‌فتنا وه‌لاتان ئه‌و ژیك ب ئه‌ڤی ره‌نگێ ل خوارێ دیار كری:
1-كارتێكرنا كه‌یف وخۆشیێ لسه‌ر ژیانا هه‌ر كه‌سه‌كی/
دیسان كه‌یف وخۆشی نه بتنێ هه‌سته‌كه ده‌مكی یه به‌لكو حاله‌ته‌كه هزری یه كارتێكرنێ لسه‌ر
ته‌ندروستیا له‌شی وده‌رونێ هه‌ر كه‌سه‌كی دكه‌ت وگرنگترین مفایێن وێ :
-باشتركرنا ته‌ندروستی وده‌رونی / ژبه‌ر كو كه‌نی وگرنژین مرۆڤی دووری دوو دلی وترس وخه‌مۆكیێ دكه‌ت وهرمۆنێت خۆشیێ زێده دكه‌ت دناف له‌شی دا وه‌كی هرمۆنێ( سیرۆتونین ودۆبامین)
-بهێزكرنا ئامیرێ به‌رگریا له‌شی /
بێ گومان ئه‌و كه‌سێن هه‌رده‌م دگرنژین وخۆشیێ دا دژین كێمتر توشی ئێش ونالان دبن وكه‌نی ئاستێ كۆرتیزۆنێ دناف له‌شێ كێم دكه‌ت و به‌رگریا له‌شی زێده‌دكه‌ت
-زێده‌كرنا وه‌به‌رهه‌مهێنانێ و(ابداعێ) /
ئه‌و كه‌سێن دكه‌یف وخۆشی وگرنژینێ دا دژین ئه‌و كه‌س پێشكه‌فتی ترن د كارێ خۆیێ رۆژانه دا
-كارتێكرنا كه‌یف وخۆشیێ لسه‌ر چاككرن وباشتركرنا په‌یوه‌ندیێن دناف مرۆڤان دا/
ژبه‌ر كو ئه‌و كه‌سێن دیتنا وان بۆ ژیانێ یا ئه‌رینی بیت بترحه‌ژێكرنا خه‌لكی بخۆ رادكێشن ودبنه ئه‌گه‌رێ ئاڤاكرنا په‌یوه‌ندیێن بهێز وساخله‌م دناڤ جڤاكی دا
-كارتێكرنا كه‌یف وخۆشیێ لسه‌ر خێزانێ/
خێزان بناغێ سه‌ره‌كی یه ژبۆ جڤاكی، وده‌مێ ئه‌ندامێن وێ خێزانێ دكه‌یف وخۆشیێ دا دژین ئه‌ف چه‌نده ب ره‌نگه‌كی ئه‌رینی كارتێكرنێ لسه‌ر ئێكگرتنا خێزانێ وبه‌رقه‌راربوونا ژیانا وان دكه‌ت ودبیته ئه‌گه‌رێ چاككرنا په‌یوه‌ندیێن خێزانی چنكو ئه‌و خێزانا ئه‌ندامێن وێ دكه‌یف وگرنژینێ دا دژین په‌یوه‌ندیێن وان یێن خێزانی بهێزترن ودبیته ئه‌گه‌رێ په‌یوه‌ندیێن باش ب گشتی ودئه‌نجامدا چاره‌سه‌ریا هه‌موو ئاریشا بره‌نگه‌كی ئاسانتر وجوانتر
هه‌ر وه‌سا ئه‌و خێزانا ئه‌ندامێن وێ بكه‌یف وخۆشی دژین زارۆكێن وان باوه‌ریه‌كا بتر بخۆ هه‌یه ودیتنا وان بۆ پاشه‌رۆژێ گه‌شتر وپێشكه‌فتی تره وبه‌لانسا وان یا ده‌رونی باشتره وبتر دشێن به‌رگریێ بكه‌ن دژی هه‌ر مه‌ترسیه‌كا پاشه‌رۆژا ژیانا وان
كارتێكرنا كه‌یف وخۆشیێ لسه‌ر جڤاكی/
دیار وئاشكرایه كو ده‌مێ مرۆڤ وخێزان دكه‌یف وخۆشیێ دابژین دێ كارتێكرنه‌كا باش لسه‌ر جڤاكی كه‌ن وجڤاك ژیك دێ مفای ژ ئه‌ڤێ چه‌ندێ وه‌رگریت وه‌كی به‌لاڤبونا وزه‌یا ئه‌رینی دناڤدا وئه‌و جڤاكێن بكه‌یف بن كێمترین رێژا توند وتیژیێ تێدانه وبتر گیانێ لێبۆرینێ دناڤدایه وشه‌ر ونه‌خۆشی دناڤدا كێمتر دبیت، هه‌ر وه‌سا زێده‌بونا رێژا وه‌به‌رهه‌مهێنانا ئابوری ژبه‌ر كو ئه‌و فه‌رمانبه‌رێن بكه‌یف وخۆشی وگرنژین بن به‌رهه‌مێ وان بتره وپێشكه‌فتی تره وئه‌ف چه‌نده دبیته ئه‌گه‌رێ گه‌شه‌كرنا ئابوری، دیسان دبیته ئه‌گه‌رێ كێمكرنا ئاریشێن ساخله‌می وجڤاكی ژبه‌ر كو جڤاكێن گرنژی كێمتر توشی خه‌مۆكی وتوشبون ب فێربوونا مادێن هۆشبه‌ر وكێمبونا تاونیان ودبیته بار سڤكیه‌ك لسه‌ر كه‌رتێ ساخله‌می ودادوه‌ریا وه‌لاتی
كارتێكرنا كه‌یف وخۆشیێ لسه‌ر نه‌وه‌یێن نوو (جیلێن ) نوو/
كه‌یف خۆشی نه بتنێ ئه‌زمونه‌كا مرۆڤانه به‌لكو میراته‌كه دهێته ڤه‌گوهاستن بۆ نفشێن نوو ودبیته ئه‌گه‌رێ فێركرنا زارۆكان لسه‌ر ره‌وشه‌نبیریا گه‌شبینیێ چنكو ده‌مێ زارۆك د ژینگه‌هه‌كا پر حه‌ژێكرن وكه‌یف وخۆشی وگرنژین بن دێ بنه كه‌سێن گه‌شبین وباوه‌ری بتر ب پاشه‌رۆژێ هه‌بیت وكێمكرنا هه‌ستێن نه‌رینی وڤه‌گوهاستنا ڤێ چه‌ندی ژنفشه‌كی بۆ نفشه‌كی دیتر، دیسان ئاڤاكرنا سه‌ركردا ومرۆڤێن مبدع وخودان شیان ژبه‌ر كو ئه‌و زارۆكێن دناڤ ژینگه‌هه‌كا ئه‌رینی دا دژین بتر د ئاماده‌نه بۆ سه‌ركردایه‌تی وسه‌ركێشیا جڤاكی بۆ پاشه‌رۆژێن گه‌شتر وباشتر
كارتێكرنا كه‌یفێ لسه‌ر پێشكه‌فتنا گه‌ل و وه‌لاتان /
ئه‌و وه‌لاتێن بتر گرنگیێ دده‌نه كه‌یف وخۆشیا گه‌لێ خۆ بتر پێش دكه‌ڤن ودگه‌له‌ك بیاڤان دا وه‌ك به‌رقه‌راربونا سیاسی وجڤاكی ژبه‌ر كو ئه‌و وه‌لاتێن بكه‌یف وخۆشی دژین كێمتر توشی شۆره‌ش وپێكدادانا دبن، هه‌ر وه‌سا پێشكه‌فتن وگه‌شه‌كرن تێدا دیاره ودبیته ئه‌گه‌رێ پێشكه‌فتنا زانین وزانستێ، هه‌ر وه‌سا بهێزكرن وپێشئێخستنا ناڤ وده‌نگێ ئه‌وی وه‌لاتی ژبه‌ر كو هه‌ر وه‌لاته‌كی گه‌لێ وی دكه‌یف وخۆشی وگرنژینێ دا بژین بتر كه‌رتێ گه‌شت وگوزارێ بهێزدكه‌ن وحه‌زا خه‌لكێ بیانی بۆ وه‌لاتێ خۆ رادكێشن ودبیته ئه‌گه‌رێ بهێزبوونا ئابوری یا وه‌لاتی، هه‌ر وه‌سا ئاڤاكرنا جڤاكه‌كی هاریكار ژبه‌ر كو ئه‌و گه‌لێ بكه‌یف بتر گه‌ل ئێك ودوو یێ هاریكار وهه‌فكاره بۆ ئاڤاكرنا جڤاكی
لدوماهیێ دبێژین كه‌یف خۆشی وگرنژین نه بتنێ چركه‌كه خۆشیێ یه به‌لكو ئه‌گه‌رێ سه‌ره‌كی یه بۆ ساخله‌میا كه‌سان وبه‌رقه‌رابونا ژیانا خێزانێ وپێشكه‌فتنا وه‌لاتان، وبه‌لافكرنا ره‌وشه‌نبیریا كه‌یف وگرنژینێ كلیلا بتر گه‌شه‌كرنا پاشه‌رۆژا رۆن یا وه‌لاتانه، وكه‌یف وخۆشی وگرنژین مافێ هه‌ر تاكه‌كی یه وهیچ نه عه‌داله‌ته كو ئه‌م ره‌خنێ ل ئه‌وان كه‌سان بگرین ئه‌وێن ژیاناخۆ بكه‌یف وخۆشی وگرنژین ده‌رباز دكه‌ن وئه‌ف داب ونه‌ریتێن ره‌خنه‌كرن لمروڤێت گرنژی كاره‌كی زۆر خرابه وئه‌ف مێشكه دڤێت بهێته گهۆرین وژیان نه بتنێ كاركرن وزه‌حمه‌ت ونه‌خۆشیه دڤێت هه‌ركه‌سه‌ك بخۆ ده‌مێن خوش چێكه‌ت بێ مه‌ترسی ژ دیتنا جڤاكی یان كه‌سێت ده‌وروبه‌ر ماده‌م ئه‌و خۆشی وگرنژین هیچ نه‌خۆشیێ وخرابیێ نا گه‌هینته خه‌لكێ وهیچ زه‌ره‌رێ ناگه‌هینته جڤاكی.